Травень 1932. Газэты пра Баранавічы

Рамізнік з пасажырам на вуліцы Нарутовіча (цяпер Камсамольская), 1936 год. Ззаду відаць кінатэатар Apollo – цяпер пляцоўка паміж гатэлямі “Марыінскі” і “Гарызонт”. Здымак з архіву Сяргея Русака

Kurier Nowogródzki

1 мая

Злая варажба

Некалькі дзён таму да Тэадоры Галінскай, якая жыве на вуліцы Азёрнай (назва засталася дасюль), 15, зашлі 2 вандроўныя цыганкі, якія прапанавалі ёй за невялікую плату паваражыць. Галінская, як і ўсялякая звычайная кабета, што цікавіцца сваёй недалёкай будучыняй, пагадзілася на цыганскую варажбу.

Незнаёмкі загадалі падаць поўную мядніцу (медны таз) вады, дасталі свечы зялёнага колеру і, запаліўшы іх, пачалі ліць воск на ваду, а дымам ад свечак абкурваць Галінскую. Праз некалькі секунд гаспадыня страціла свядомасць і пачала падпарадкоўвацца загадам цыганак. Прынесла ў пакой усе свае каштоўныя рэчы і біжутэрыю ды аддала вядзьмаркам усё, што яны хацелі.

Праз нейкі час Галінская ачомалася і пабачыла, што цыганкі сышлі ў невядомым накірунку з усёй біжутэрыяй і грашыма. Засталася толькі мядніца з вадою, у якой плавалі дзіўныя кавалкі воску. Толькі цяпер Галінская зразумела, што была проста ашуканая.

Падалася ў пастарунак паліцыі, дзе паведаміла аб крадзяжы і склала падрабязнае апісанне ашуканак. Толькі вось ці атрымаецца цяпер затрымаць спрытных варажбітак, цяжка сказаць, бо, верагодна, Галінская задураная невядомым дымам не зможа ў сапраўднасці пазнаць тых цыганак.

3 мая

З жыцця кааператыву “Сноп” у Вольна

У памяшканні клубу ў Вольна адбылося вельмі важнае паседжанне чальцоў кааператыва “Сноп” пры ўдзеле інспектара Аб’ядання спажыўцоў – пана Будзькі.

Кіраўніцтва кааператыву склада справаздачу за 1931 год, якая была закрыта з прыбыткам 679 злотых. Усю гэтую суму вырашылі накіраваць на будаўніцтва ўласнага дому, якое пастанавілі распачаць ужо сёлета. Для гэтага быў створаны Камітэт пабудовы дому. Належыць адзначыць, што ў гэтых цяжкіх варунках эканамічнага крызісу кааператыў “Сноп” добра завіваецца, дзякуючы інтэнсіўнай працы кіраўніка кааператыва Уладзіслава Урбановіча і чальца з кіраўніцтва пана Макарэвіча.

Падкідыш

На верандзе на алее Післудскага знайшлі немаўля-хлопчыка, узросту прыкладна 5 месяцаў, якога кінула яго маці.

 5 мая

Першамай у Баранавічах

Голасна абвешчанае сацыялістамі святкаванне 1-га мая ў Баранавічах выйшла вельмі мізэрным. Нешматлікае шэсце, якое складалася ў асноўным з маленькіх груп, рушыла ад будынку “Jutrzni” на кірмаш, дзе было сказана некалькі прамоў не вельмі шматслоўных. Наогул 1-га мая ў Баранавічах прайшло вельмі спакойна, без ніякіх здарэнняў.

Сацыялістычная газета Robotnik 10 мая зусім па-іншаму апісала гэтую імпрэзу

Святкаванне сёлета 1 мая ў Баранавічах Сацыялістычная партыя Польшчы (PPS), Бунд і Паалей Цыон («Працоўныя Сіона») правялі найлепей за мінулыя гады. У шэсці ўзяло ўдзел каля 3000 чалавек, а ў мітынгу на кірмашы – болей за 5000. Гарадская адміністрацыя зрабіла ўсё, каб адхіліцца ад удзелу ў маніфестацыі. Тых, хто з вёсак накіроўваўся на мітынг, страшылі пакараннем і не пускалі ў Баранавічы.

Пад чыстым небам прамаўлялі Махай, Мукасей, Канігзбер, Лапінскі, Лахоўскі і Ружанскі. Пасля прамовы калона рушыла па вуліцам горада на чале з аркестрам.

Падчас прамоў на кірмашы паліцыя адлоўлівала вучняў, хапаючы іх сярод слухачоў!

Увечары адбылася ўрачыстая Акадэмія, якая скончылася танцамі. Рабочыя і работніцы, палякі, жыды, беларусы і расейцы ахвотна адпачывалі.

8 мая

Анонс першага баксёрскага матчу

Намаганнямі 78 пяхотнага палка разам з павятовым камендантам PW (Przysposobienie Wojskowe – вайсковая падрыхтоўка) у Баранавічах адбудзецца першы турнір па боксу 8 мая, а 13-й гадзіне ў Рашынскім лесе (казармы Касцюшкі – цяпер Вайсковы гарадок). У ім возьмуць удзел спартоўцы з 78 пяхотнага палка (Вайсковы спартовы клуб), 26 уланскага палка (каманда “Стралец”) і мясцовага спартовага клубу “Макабі”. Гэта першая падобная імпрэза ў Баранавічах, якая павінна зацікавіць мясцовых жыхароў. Уваход у лес каштуе вельмі танна – усяго па 50 грошай з чалавека.

Свята пасадкі дрэваў

4 мая адбылося ў Баранавічах “Свята пасадкі дрэваў”, у якім ўзялі ўдзел усе мясцовыя сярэднія школы і аддзел Аб’яднання Стралецкага. А 9-й гадзіне раніцы каля Помніка невядомаму жаўнеру (цяпер клумба на вул. Савецкай, насупраць гатэлю “Горизонт”) ксёндз-вікарый Лявон Спакач асвяціў дрэвы, пасля чаго зрабіў прамову, у якой заахвоціў прысутных да апекі над высаджанымі ў гэты дзень дрэвамі, як гэта робіцца ў заходняй частцы Польшчы.

Пасля выканання гімну школьным аркестрам прамовіў намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы. Затым школьнікі разабралі складзеныя тут дрэўцы, якія прывезла дарожная служба, і пад наглядам знаўцаў пачалі высаджваць дрэвы ў загадзя прыгатаваныя ямкі. Высаджана больш за 600 саджанцаў на вуліцах: Шасовай (Брэсцкая), Касінераў (Войкава), Мінскай (Прытыцкага), Рынкавай (Фраленкова) і Шырокай (Тэльмана).

Першыя два дрэвы высадзілі намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы на вуліцы Міцкевіча (цяпер Леніна), каля Помніка невядомаму жаўнеру. Кожны з удзельнікаў навязаў да свайго дрэва картку з прозвішчам і абавязаўся даглядаць яго.

Падкідыш

Ужо другі раз у Баранавічах на верандзе па адрасе Нарутовіча, 88 (цяпер Камсамольская) знойдзена немаўля. Побач з дзіцём была картка з надпісам: “Макух Толя, 8 месяцаў”.

10 мая

Бура з градам над Баранавічамі

Сёння ўночы над баранавіцкім паветам прайшла нечаканая бура з перунамі і градам. У вёсцы Вольна пярун ударыў у гаспадарчыя забудовы, забіў кабылу, спаліў хлеў і канюшню з інвентаром. Падчас акцыі тушэння пажару моцна пацярпеў гаспадар спаленых будынкаў Якуб Валожын.

Баксёрскі матч

Упершыню ў Баранавічах адбыўся баксёрскі матч, арганізаваны 78 полк пяхоты і камендатурай павятовага PW.У ім прынялі ўдзел 22 спартоўцаў мясцовых клубаў і аб’яднанняў. Упершыню арганізаваная такая імпрэза прыцягнула вялікую ўвагу жыхароў горада. Пры мясцовых спартовых клубах цяпер утвараюцца баксёрскія секцыі.

13 мая

Святатацтва ў парафіяльным касцёле

Сёння ўночы адбыўся ўзлом парафіяльнага касцёлу ў Баранавічах. Святатаццы скралі з табернакулума некалькі дзесяткаў аплатак і некалькі штук гастыі, пакінуўшы на месцы дарагія прыборы для літургіі. У тую самую ноч злодзеі ўламаліся ў царкву ў вёсцы Вялікія Лукі, але спужаныя раней часу не паспелі нічога скрасці.

18 мая

Вясна ў Баранавічах

Пасля пахмурных і дажджлівых дзён у Баранавічах і на тэрыторыі павету ўсталявалася цёплая і лагодная вясна. У самім горадзе Магістрат, нягледзячы на эканамічны крызіс, вырашыў высадзіць кветнікі каля: будынку стараства, Польскага банку, калоніі ўраднікаў, помніка Невядомаму жаўнеру, што значна ўпрыгожыць Баранавічы.

Адно кепска, што горад дасюль не мае цыстэрны для паліву вуліц, што моцна адбіваецца на прахожых і шпацыруючых, якія вымушаны душыцца цэлымі хмарамі пылу, якія ўздымаюць дворнікі, выконваючы свае штодзённыя абавязкі па падмятанню.

19 мая

Першы кегельбан на Крэсах – у Баранавічах

Адбылося  урачыстае адкрыццё кегельбану, пабудаванага Вайсковым кааператывам (казармы Траўгута – Вайсковы гарадок) у Баранавічах. Гэта яшчэ адзін спартовы аб’ект у горадзе, дзе іх увесь час робіцца ўсё болей.

Выпадкі і здарэнні

Хвалі Жлобінскага возера вынеслі на бераг цела ўтопленага немаўляці. Паліцыя шукае цяпер яго маці.

Герш Еўрфановіч (Шаптыцкага, 18 – цяпер Савецкая) паведаміў у паліцыю, што нейкі Сяргей Ганчарык прыйшоў да яго ў майстэрню і папрасіў прыкруціць да ровара новыя балотнікі, пасля чаго нечакана ўцёк з памяшкання, не заплаціўшы.

Некалі дзён таму на шкоду Вольгі Шкодзік (вул. Т. Галуўкі, 6 – Куйбышава) яе сусед Берка Палячок разабраў сцяну складу і скраў у яе дошкі, якімі тапіў печку. Шкода склала некалькі дзесяткаў злотых.

Спорт у Баранавічах

14 мая на спартовай пляцоўцы спартовага клубу “Макабі” адбыўся футбольны матч паміж вайсковым спартовым клубам “78 полк пяхоты” і СК “Макабі”. Нягледзячы на тое, што гэта была таварыская сустрэча, гледачоў хапала.

Першая сустрэча двух самых магутных мясцовых футбольных каманд дае падставы для разважанняў і не можа быць падставай для прагнозаў на будучыню, калі адбудзецца барацьба за чэмпіёнства ў горадзе Баранавічы. Свежаствораная каманда ВКС “78 п.п.” валодае салідным матэрыялам, але як звычайна бракуе тут прафесійных навыкаў, у тым ліку тэхнічнага майстэрства. Затое “Макабі” валодае добрай тэхнікай, але не выкарыстоўвае найлепшыя сітуацыі. Цэлы матч “Макабі” меў перавагу на полі, але не мог выкарыстаць свае надзвычайна карысныя пазіцыі. У той самы час ВКС “78 п.п.”, найперш дзякуючы падтрымцы знакамітага галкіпера і некалькіх дасканалых гульцоў, прабівалі адну брамку за другой.

Вынік неспадзявана быў на карысць “78 п.п.” – 7:0 (4:0).

Аднак не азначае тое, што ВКС “78 п.п.” павінен спачываць на лаўрах сваёй сілы. Трэба адзначыць, што СК “Макабі” з’яўляецца грозным супернікам і можа нанесці паразу ў афіцыйных сустрэчах, бо тэхнічна значна пераўзыходзіць вайсковую каманду.

У выніку гэтай сустрэчы “78 п.п.” павінен заняцца сур’ёзнымі трэніроўкамі, каб выправіць хібы, якімі скарыстаецца супернік.

20 мая

Суд над шпіёнамі

Навагрудскі акруговы суд на выязной сесіі ў Баранавічах разгледзеў справу двух братоў Мікалая і Габрыеля Чыгіроў, жыхароў Стаўпецкага павету, якія абвінавачваліся ў шпіёнстве на карысць іншай дзяржавы. Суд разгледзеў доказы іх віны і асудзіў абодвух падсудных да кары смерці праз павешанне. Абарона падала апеляцыю да пана прэзідэнта аб змяненні вырака.

21 мая

Як выканалі вырак смерці ў Баранавічах

20 мая, а 12.30, быў выкананы вырак смерці праз павешанне адносна Мікалая Чыгіра, жыхара Стаўпецкага павету. Вырак выканаў памочнік ката Браўн на тэрыторыі карна-следчай турмы ў Баранавічах. Асуджаны перад смерць плакаў увесь час. Яго малодшы 19-гадовы брат Габрыель Чыгір быў памілаваны панам прэзідэнтам Рэчы Паспалітай, і кара смерці была замененая на бестэрміновую турму пад строгім наглядам.

22 мая

Батальная сцэна ў Баранавічах

22 мая (у нядзелю), а 16 гадзіне, на пляцу Легіёнаў у казармах Касцюшкі (знаходзіўся паміж сучаснымі вуліцамі Заслонава, Арджанікідзе, Ракасоўскага, Камарова) адбудзецца пастаноўка масштабнай батальнай сцэны “1920 год. Цуд над Віслай” паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, якая прадставіць змаганне з бальшавіцкай агрэсіяй. Акрамя артыстаў у пастанове возьмуць удзел аддзелы Брыгады кавалерыі, артылерыя і пяхота – агульнай колькасцю 700 чалавек. Уваход каштуе ад 50 грошай да 2 злотых. 

Надзвычайнае паседжанне гарадской рады

У баранавіцкім магістраце адбылося надзвычайнае паседжанне гарадской рады на чале з бурмістрам – панам інжынерам Віннікам. Адразу быў разгледжаны ліст Павятовага аддзелу у справе тэндару на будаўніцтва гарадской рэзні (цяпер мясакамбінат). Мінулы тэндар не быў прызнаны Павятовым аддзелам, бо не былі выкананыя ўсе законныя фармальнасці. Гарадская рада ўхваліла правядзенне новага тэндару, аб якім паведамяць у прэсе.

Пасля была разгледжана справа пабудовы ў гарадскім парку (цяпер Стары парк) пляцоўкі для спорту і імпрэз для адпачынку. Рада разгледзела магчымасці павысіць сродкі, выдаткаваныя на пабудову пляцоўкі. З-за таго, што кошт будовы пляцу значна вышэйшы, за грошы, якія можа выдаткаваць гарадскі бюджэт, рада пастанавіла ў кожны святочны дзень ладзіць у парку канцэрты з вельмі малымі цэнамі на ўваходныя квіткі – не больш за 20 грошай з асобы і 10 грошай з моладзі. Прыбытак ад гэтага пойдзе цалкам на будаўніцтва спартовай пляцоўкі. Канцэрты будзе даваць вайсковы аркестр з ласкавай згоды камандавання 26 уланскага палка, што стаіць у Баранавічах. Гэткім чынам ініцыятыва пана бурмістра інж. Вінніка ажыццявіцца яшчэ сёлета з вялікай карысцю для спорту.

Трэба адзначыць, што будаўніцтва тэніснага корту ў парку гэтай вясной ужо скончана, і ён перададзены для грамадскага карыстання.

23 мая

Аблава ў Баранавічах

Следчыя органы ў Баранавічах мінулай ноччу ладзілі аблаву па хованках і малінах, а таксама ў іншых падазроных месцах горада і на перыферыі.

У выніку аблавы арыштавана 13 чалавек без дакументаў. Акрамя таго, знойдзены скрадзены ровар, які хавалі ў адным з пустых вагонаў, што стаяў на запасных шляхах на таварнай станцыі. Зладжанае сачэнне за роварам прынесла вынік – апоўначы да вагону прыйшла нейкая асоба з намерам забраць скрадзенае. Пасля затрымання выявілася, што гэта Юзаф Лясінскі, жыхар Варшавы, які ўжо некалькі разоў сядзеў у турме пад строгім наглядам за падобныя злачынства.

25 мая

Бой з шалёным ваўком

Вёска Люшнева Моўчадскай гміны сталася месцам незвычайнага здарэння. Некалькі дзён таму ўночы на падворак М. Пракопа ўскочыў шалёны воўк, які пачаў ганяцца за сабакамі. Разбуджаны сабачым брэхам гаспадар выбег у кашулі на двор, схапіўшы ў руку па дарозе сякеру. Калі Пракоп апынуўся на падворку, дык знянацку быў атакаваны ваўком, які, намагаючыся схапіць за горла мужчыну, цапнуў таго за левую руку. Некалькімі ўдарамі сякеры Пракоп забіў ваўка. Галава жывёлы перададзеная ў Дзяржаўны інстытут гігіены ў Варшаве для даследавання. Параненаму Пракопу мясцовы лекар зрабіў прышчэпкі ад шаленства.

Конны рэйд

21 мая з горада рушыў конны рэйд афіцэраў Брыгады кавалерыі “Баранавічы”. У ім удзельнічаюць 22 афіцэры з камандзірам брыгады генералам Гжмот-Скатніцкім. Маршрут рэйду праходзіць праз Сувалкі і Аўгустоў да Варшавы, куды рэйд павінен прыехаць 31 мая.

Першай батальная сцэна ў гісторыі Польшчы

Згодна папярэдняй абвестцы 22 мая адбылася на пляцы Легіёнаў у Баранавічах маштабная батальная сцэна, якую арганізаваў мясцовы Жаночы грамадскі працоўны саюз (ZPOK) упершыню на тэрыторыі Польшчы. “1920 год. Цуд над Віслай” – баявое відовішча паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, прадстаўляе жывое змаганне польскага войска падчас адбіцця бальшавіцкай навалы.

Цяжкае заданне дасканала выканалі артысты, пад кіраўніцтвам пана Шпакоўскага, пры ўдзеле Брыгады кавалерыі, артылерыі і пяхоты – агулам 700 жаўнераў.

Неверагоднае відовішча, напэўна, упершыню пастаўленае ў Польшчы, прыцягнула натоўпы публікі на пляц Легіёнаў, якая з вялікай цікавасцю назірала за зацятым змаганнем польскай кавалерыі і пяхоты з бальшавікамі.

Уся пастанова была выканана дасканала і ўразліва, а паказ баявых дзеянняў аздобіла выдатная форма статыстычных армейскіх падраздзяленняў.

28 мая

Адмена конных спаборніцтваў

Усходне-крэсовы конны клуб паведамляе, што конныя спаборніцтва, запланаваныя на 6 і 12 чэрвеня – адмяняюцца па прычынах, незалежных ад клубу. Затое ў гэтыя дні адбудуцца конныя гонкі.

Барбар у Баранавічах

Пан Х. выбраўся з дубальтоўкаю на возера Жлобін у Новых Баранавічах у таварыстве адной дамы. Пара тая села ў лодку і пачала катацца па возеры. У пэўны момант пан Х. захацеў пахваліцца перад дамаю свайго сэрца, як ён умее страляць, і, не думаючы доўга, падплыў да берага, дзе спакойна блукаў па багне бусел. Х. прыцэліўся і двойчы стрэлі па буслу, забіўшы птушку на вачах некалькіх дзясяткаў асоб, якія адпачывалі на пляжы. Лічым, што ён павінен быць вельмі сурова пакараны за свой паляўнічы выбрык. 

Трагедыя на чыгуначным пераездзе

На пераездзе ў Баранавічах паміж таварнай станцыяй і дэпо (хутчэй за ўсё цяперашні “Крывы пераезд”) пад пасажырскі цягнік Ваўкавыск-Баранавічы патрапіла фурманка, на якой сядзеў жыхар вёскі Антанова Павал Васілевіч. Фурманка ад удару была цалкам знішчана, а сам Васілевіч быў адкінуты ў бок з вельмі цяжкімі пашкоджаннямі па ўсім целе. У безнадзейным стане яго перавезлі ў павятовы баранавіцкі шпіталь.

Летась, таксама ў маі, пярун забіў 18-гадовую дачку Васілевіча.

Трэба адзначыць, што з-за недастатковага забеспячэння пераезду Баранавічах штогод тут адбываецца некалькі падобных здарэнняў. Калі чыгуначныя ўлады не возьмуцца за гэтую справу, дык на пераездзе можа адбыцца катастрофа, бо па ім едуць не толькі фурманкі, але аўтобусы і аўтамабілі. Да здарэнне недалёка, бо вазы з фурманкамі едуць па пераезду цэлымі шэрагамі.

30 мая

Несумленны кіроўца

Гірш Пінчук (Нарутовіча,63 – цяпер Камсамольская) паведаміў у камісарыят паліцыі, што наняў кіроўцу з аўтобусам Кушчынскага, каб той адвёз дзяцей са школы на Мышанку і даў за гэта 20 злотых задатку. Кушчынскі не толькі не прыехаў, але адмовіўся аддаваць грошы.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Люты 1931. Газэты пра Баранавічы

1985 год. Стары аўтавакзал на вуліцы Прытыцкага ў Баранавічах.

Życie Nowogródzkie

4 лютага

Нікчэмнае ашуканства фірмы Кеслін

Нядаўна Марыя Прымушала, якая жыве ў Баранавічах на вул. Шырокая, 22 (цяпер Тэльмана), жонка звольненага паліцыянта, набыла швейную машынку фірмы «Зінгер» у растэрміноўку, заплаціўшы адразу 200 злотых, што было апошнім зберажэннем сям’і. Жанчына збіралася заняцца шыццём, каб утрымліваць сям’ю.

Гэта не мог перанесці Герш Кеслін, які таксама прадае швейныя машыны ў краме «Цэнтрамашын» на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая), і накіраваў да Прымушалаў свайго агента. Агент пачаў хваліць машынкі фірмы «Верытас» і так задурыў самотнай жанчыне галаву (яе муж цяпер працуе ў вёсцы), што тая вярнула машынку «Зінгер» і купіла ў краме Кесліна «Верытас» за 363 злотых з растэрміноўкай на год, заплаціўшы адразу 200 злотых. Была выдадзеная пісьмовая гарантыя на 15 год.

З гэтага і пачалася гісторыя. Выявілася, што машынка не прыдатная для ўжытку. Але Кеслін заявіў, што другой такой машынкі ён не мае, а грошы вяртаць не хацеў. Прымушала вымушана была купіць новую машынку ўжо за 560 злотых. Цяпер яна павінна была выплаціць 360 злотых за год. На машынку была таксама гарантыя 15 год.

Хутка і гэтая машынка перастала працаваць, а механік Кесліна так яе адрамантаваў, што ламала ўсе іголкі. Прымушала зноў звярнулася да Кесліна. Той сказаў, што, калі яна хоча карыстацца машынкаю, то павінна спачатку аплаціць усю суму. Жанчыне давялося пазычаць грошы, каб заплаціць за іншага механіка і нарэшце пачаць зарабляць на кавалак хлеба шыццём. Кеслін згадзіўся тым часам даслаць свайго іншага механіка, які цалкам разабраў машынку і забраў некаторыя дэталі для замены. Гэта было зроблена па загадзе Кесліна, каб зрабіць немагчымым рамонт машынкі іншым механікам.

Сам Кеслін прапанаваў жанчыне прынесці машынку ў краму, каб яе настроіў іншы рамонтнік, бо папярэдні «ў гэтым не разбіраецца». Гэта быў манеўр з мэтай выцыганіць машынку ад Прымушала. Кеслін забраў машынку і цяпер ані задатку, ані машынкі аддаваць не хоча, дамагаючыся выплаты ўсёй сумы.

Ашуканая Прымушала звярнулася ў пракуратуру. Справа некалі будзе разгледжаная. А тым часам адкрыта абрабаваная жанчына вымушана галадаць некалькі месяцаў са сваім дзіцём. Можа, варта было б забраць машынку ў Кесліна і даць магчымасць жанчыне пачаць зарабляць? Кеслін жа з дапамогай ашуканства прысабачыў чужую рэч. Акрамя гэтага, ён павінен выплаціць кампенсацыю, і тады паплывуць у пракуратуру скаргі на Кесліна ад іншых людзей.

5 лютага

Цэны на прадукты першай патрэбы

З 1 студзеня ў Наваградскім ваяводстве ўводзяцца абавязковыя цэны на наступныя прадукты за кілаграм:

• сала 1 гатунку – 1,8 злотых,
• сыры бачок – 1,7 зл.,
• вэнджаны бачок – 2,45 зл.,
• рэбры – 1,1 зл.,
• галава і ногі – 60 грошай,
• сырая кілбаса – 2 зл.,
• вэнджаная паляндвіца – 3,8 зл.,
• сальцісон – 2,2 зл.,
• кілбаса літоўская і паляўнічая – 4 зл.,
• ялавічына 1 гатунку – 1,35 зл.,
• кашэрная ялавічына – 1,35 зл.,
• цяляціна 1 гатунку – 1 зл.,
• кашэрная цяляціна – 1,2 зл.,
• бараніна – 1,4 зл.,
• кашэрная бараніна – 1,6 зл.,
• паляндвіца – 2,5 зл.,
• мука грубага памолу – 17 г,
• мука прасеяная – 25 гр.,
• хлеб жытні – 25 гр.

Будова пошты

Гарадская рада склала дамову з фірмай «М.Р. і Т» на будаўніцтва гмаху пошты ў Баранавічах. Будынак будзе знаходзіцца ў чыноўнічай калоніі (цяпер гэта частка Дома культуры). Для гэтага магістрат возьме пазыку ў Банку нацыянальнай гаспадаркі. Будаўніцтва пачнецца ўвесну.

11 лютага

Баль у Баранавічах

14 лютага ў гарнізоне (Вайсковы гарадок) адбудзецца баль усходне-крэсовага клуба верхавой язды ў Баранавічах. Уваход толькі па запрашэннях. У разасланых запрашэннях патрапіла памылка друку: пачатак быў а 22-й гадзіне, а не так, як напісана «а 20-й».

13 лютага

Забойства

У вёсцы Рабковічы паміж удзельнікамі пагулянкі адбылася штурханіна і бойка, падчас якой быў паранены ў галаву тупым прадметам Ян Куліцкі, жыхар вёскі Вольна. Ад атрыманых ранаў ён памёр у ноч з 9 на 10 лютага. Як высветлілася, яго білі жыхары вёскі Рабковічы Ян Галоўка, Юзік Цярэшка і Тэадор Вайцеховіч, супраць якіх паліцыя пачала расследванне.

15 лютага

Гарадскі цэнтр здароўя ў Баранавічах

Як паведамлялі, раней у Баранавічах стаў працаваць Гарадскі цэнтр аховы здароўя. Удакладняем, калі працуюць там розныя кабінеты.

Кабінет дантыста працуе штодня ад 8-й да 11 гадзін, агульная амбулаторыя – штодзённа ад 9 да 12 гадзіны, супрацьсухотная амбулаторыя – ад 12 да 16 гадзіны штодзённа. Амбулаторыя антытрахомы і вачэй дзейсная ў аўторак, чацвер і суботу ад 8 да 10 раніцы. Амбулаторыя венерычных і скураных хваробаў працуе ў аўторак, чацвер і суботу з 15 да 17 гадзіны. Амбулаторыя вуха, горла і носу прымае ў сераду, пятніцу і суботу з 11 да 12 гадзін. Кіраўніка цэнтра можна застаць з 12.30 да 13.30 штодня.

Адзначым, што запіс на прыём да супрацьсухотнай амбулаторыі заканчваецца за гадзіну да закрыцця, у іншыя амбулаторыі – за паўгадзіны.

19 лютага

Спрытны ўзломшчык

Пракурор акруговага суда прыцягнуў ад судовай адказнасці жыхара Баранавіч Аляксандра Плывача, які, працуючы служачым чыгуначнага дэпо, 13 снежня 1930 года паміж таварнай і пасажырскай станцыямі падабраў ключы і адчыніў касу, што знаходзілася ў багажным вагоне цягніка. Ён скраў апячатаны мех з грашыма, у якім знаходзілася больш за 2000 злотых, што належалі казначэйству.

Падчас энергічнага пошуку ў Плывача знайшлі частку грошай. Да суда падазраванага пакінулі ў вязніцы.

22 лютага

Дапамога беспрацоўным

З-за халоднай і снежнай зімы, а таксама эканамічнага крызісу з 21 студзеня ў Баранавічах пункт харчавання Чырвонага Крыжа выдае беспрацоўным і іх сем’ям з палявой кухні 1 літр гарачага супа, добра запраўленага мясам і тлушчам з 500 грамамі хлеба. Штодня выдаецца 350 такіх порцый. З-за моцных маразоў Чырвоны Крыж з дапамогай гарадскога бюджэту таксама закупіў і раздаў 100 метраў дроў. Найбяднейшыя сем’і такім чынам атрымалі па паўметра дроў.

Дзённая порцыя коштам 50 грошай (літр супа і 500 грам хлеба) адпавядае 45% прадуктаў, якія патрэбны для жыццядзейнасці чалавека.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Сьнежань 1930. Газэты пра Баранавічы

1950 год. Палескі вакзал у Баранавічах.

Życie Nowogródzkie

5 снежня

З пасяджэння камітэта адбудовы Баранавіч

25 лістапада на чале старасты пана Пржэпалкоўскага адбылося паседжанне камітэта адбудовы горада. Пра справы расказаў пан Пётр Радкевіч, сакратар бюро камітэта.

На паседжанні было разгледжана 70 спраў. Усе справы аб выдзяленні крэдытаў (іх 19) былі разгледжаны прыхільна. Усе, хто іх атрымаў на агульную суму 10000 злотых, гэта людзі, якія не маюць уласнага жылля ці жывуць у бараках ды нават у зямлянках.

Культурны рух сярод чыгуначнікаў

29 лістапада ў ладнай зале клуба чыгуначнікаў тэатральная група чыгуначнікаў рэжысёра Міхалоўскага паказала драму Старжынскага «Зорка Сібіры». Былі прададзеныя ўсе квіткі да апошняга месца ў зале. Іх не хапіла для вялікай колькасці ахвотных. Актораў запляскалі гледачы. Таму вырашана паўтарыць паказ п’есы 9 снежня пасля поўдня. Прыбытак з паказу артысты-чыгуначнікі перададуць на будаўніцтва падводнай лодкі.

11 снежня

Нязвыклы інтэлігент у ролі каланіста ў Баранавіцкім павеце

Каля Палонкі, былога асяродка асветы, якую тут неслі айцы ордэна Дамініканаў, ляжыць вёска асаднікаў Бруханшына (цяпер лесапасадка на захадзе ад вёскі Небыты), некалі манастырскі маёнтак.

У той вёсцы некалькі год таму купіў 27 га зямлі нязвыклы дзеяч з такога тыпу інтэлігенцыі. Ён прагнуў мець ва ўласнасці кавалак зямлі ў ваколіцах, апетых Міцкевічам, і хацеў узняць яе на найвышэйшы сельскагаспадарчы і жывёлагадоўчы ўзровень. Гэта пан Таманэк з Катовіц, прафесар, які выкладае ў тамтэйшай гімназіі, дзеяч высокага ўзроўню, які навучае за свой кошт бедную, але таленавітую моладзь.

У хаце прафесара Таманка летам гасцявалі дзесяць школьнікаў. Яны блізка пазнаёміліся з мясцовай вясковай моладдзю, вучылі яе філарэцкім спосабам мастацтву прыгожага жыцця, пазнаёмілі іх са спортам, ладным спевам і наогул са шляхетным адпачынкам.

А адбывалася ўсё гэта так паціху, так міла. 

Бруханшчына на мапе 1924 года.

12 снежня

Можа, дачакаемся спальных вагонаў

Даведаліся, што бурмістр Баранавіч, пан інжынер Віннік, дабіваўся ў Вільні, у дырэкцыі чыгункі, далучэння да цягніка, які едзе з Баранавіч да Варшавы, спальных вагонаў ІІІ класа. Такая доўгая дарога без спальных вагонаў моцна стамляе. Просьба айца нашага горада была прынята прыхільна, таму, можа, хутка дачакаемся еўрапізацыі нашых камунікацыйных стасункаў са сталіцай.

13 снежня

Грып шырыцца ў Баранавічах

Ужо доўгі час пануе ў нашым горадзе грып. Ёсць дамы, дзе хварэе па некалькі асобаў. У школы ходзяць не ўсе вучні.

Знойдзены труп

11 снежня, а 19.20, пасля праезду цягніка Лунінец-Баранавічы, за 500 метраў ад станцыі Ведзьма працоўныя знайшлі на рэйках труп мужчыны, прыкладна 25-гадовага ўзросту, жыдоўскай нацыянальнасці. Дакументаў у нябожчыка не знайшлі, акрамя квітка на праезд ад Лунінца да Пагарэльцаў. У нябожчыка пакалечаная галава і парэзаныя левая рука ды правая нага. Верагодна, што пры пераходзе да іншага вагона чалавек зваліўся пад колы. Высвятленнем асобы загінуўшага займаецца паліцыя.

16.12.1930 года, Życie Nowogródzkie. “Чужое хваліце, свайго не ведаеце!” Рэклама віна з садавіны і мёду ад алкагольнай крамы “Эканомія” ў Баранавічах.

17 снежня

Замятае рэйкі

Снежная завіруха, якая трывае ўжо чатыры дні, прывяла да значных спазненняў на чыгунцы. На лініях Ліда-Лунінец, Лунінец-Брэст, Вільня-Сельцы, Варшава-Стаўбцы, Граева-Брэст-Стаўбцы цягнікі прыходзяць са спазненнем да дзвюх гадзін.

Кіраўніцтва чыгункі, каб не дапусціць далейшага спазнення цягнікоў, выслала групы работнікаў, але з-за фатальных умоваў працы, выкліканых моцным ветрам са шчыльным снегам, чыстка чыгуначных шляхоў адбываецца з вялікімі цяжкасцямі.

У падобнай сітуацыі апынулася не толькі наша ваяводства, а таксама ваяводствы паўночна- і паўднёва-ўсходнія.

Таксама адзначым, што сувязь з Наваельняй, як чыгункай, так і аўтобусамі, утрыманая.

18 снежня

Пажар

14 снежня ў кацельнай гарнізоннай пральні паўстаў пажар, у выніку якога згарэла пральня, кацельная з усім абсталяваннем, 2000 асобнікаў бялізны, 100 асобнікаў зношанай вопраткі, 451 злоты гатоўкаю, а таксама ўсе дакументы. Агульныя страты складаюць 40000 злотых. Прычыны пажару не выяўлены.

Абвестка

Гандлёвы банк у Варшаве паедамляе, што аддзел банка ў Баранавічах будзе ліквідаваны 31 снежня 1930 года. Таму запрашаем шаноўных кліентаў забраць свае ўклады.

20 снежня

Зорка для найбяднейшых дзяцей Баранавіцкага павета

Энергічна працуе Павятовы калядны камітэт, які мае свае падкамітэты ў гмінах. У ва ўсіх школах будуць арганізаваныя ялінкі для найбяднейшай дзятвы, а дзе-нідзе атрымаецца ўладзіць куццю для самых убогіх старых і сіротаў. Да гэтай акцыі запрошана духавенства і грамадскія дзеячы, вядомыя ў павеце сваёй дабрадзейнай працай. 

21 снежня

Вырак шпіёнам

Акруговы суд у Навагрудку на выязной сесіі ў Баранавічах асудзіў Тэадора Крэмілка да 5 гадоў «цяжкай турмы» за шпіёнства і за такое ж злачынства, але па іншай справе Міхала Дземідовіча і Яна Адроцкага, да 4 гадоў турмы кожнага.

Рэха забойства Галабурды

Акруговы суд у Навагрудку на выязной сесіі ў Баранавічах асудзіў да 5 гадоў турмы кожнага: Пятра Зубрыцкага, Емяльяна Бондара і Рамана Ельскага. Яны дзейнічалі па папярэдняй змове, 17 чэрвеня спаткалі Мікалая Галабурду і пабілі яго кіямі па галаве, чым нанеслі цяжкія пашкоджанні ў выглядзе пралому цемянной косткі чэрапа, з-за чаго Галабурда памёр.

18.12.1930 года, Życie Nowogródzkie. Рэклама алкагольнай крамы “Эканомія” ў Баранавічах да Калядаў.

23 снежня

Новы бурмістр

Учора ў Баранавічах адбылося паседжанне Гарадской рады, на якой абралі бурмістрам пана інжынера Стэфана Сенпоўскага, былога бурмістра горада Радзівілаў у Валынскім ваяводстве. Радныя, якія належаць да Польскай сацыялістычнай партыі (PPS), Бунду і Poalejsion, устрымаліся ад галасавання.

Самастрэл

19 снежня 20-гадовы Лявон Махляр, сын Андрэя, жыхар вёскі Вялікая Лотва Ляхавіцкай гміны, маніпулюючы паляўнічай стрэльбай, прастрэліў сабе правае лёгкае. Лявона Махляра завезлі ў баранавіцкі шпіталь. Па словах лекара, рана адносіцца да катэгорыі цяжкіх пашкоджанняў цела.

24 снежня

Музей імя Рэйтана

Зварот да калекцыянераў

Доўгая і вялікая справа Рэгіянальнага камітэта ў Баранавічах у правядзенні рэгіянальнай выставы мае працяг – на днях пачаў працаваць музей імя нязломнага пасла навагрудскай зямлі Тадэвуша Рэйтана.

Нястомны калекцыянер і куратар гэтага павятовага музея, пан прафесар Турскі з купкай моладзі з гімназіі энергічна рупіцца, каб гэтая пляцоўка нашай зямлі папулярызавала інфармацыю пра яе і годна прадстаўляла. Зразумела, што ў гэткі час кожны ахвярадаўца вельмі важны.

Таму нагадваем, што адрас музея Тадэвуша Рэйтана – гэта памяшканне, якое ў перадвыбарчы час было заўсёды шматлюднае, бо там знаходзілася бюро Беспартыйнага блоку. І туды лёгка трапіць: Шаптыцага, 31 (цяпер вул. Савецкая). А прафесар Турскі там працуе ўвечары з 7-й да 9-й гадзіны.

З радасцю трэба падкрэсліць, што гімназісты ахвяруюць не толькі сваёй працай, але і прыносяць свае калекцыі ці адмыслова нарыхтаваныя прыродныя матэрыялы, якія ў аддзеле прыродазнаўчым сабраныя амаль цалкам моладдзю.

Гэта прыгожы прыклад для старэйшага пакалення.

Таму яшчэ раз звяртаемся да ахвярных уласнікаў калекцый, няхай ідуць следам пана Плятэра са Сваяціч, які сваімі прыгожымі экспанатамі, што аддаў на дэпазіт, заклаў фундамент для найбагацейшага ў баранавіцкім музеі гістарычнага аддзела.

31 снежня

Цэны

Максімальныя кошты на прадукты першай патрэбы (за кг) у Баранавічах: хлеб жытнёвы грубога памолу – 23 грошы, хлеб каравайны – 33 грошы, сала – 2,6 злотых, свініна – 1,8 злотых, ялавічына – 1,55–1,7 злотых.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Кастрычнік 1930. Газэты пра Баранавічы

Польскія вайскоўцы на фоне помніка Буолю ў Вайсковым гарадку ў Баранавічах. Фота: http://www.nac.gov.pl

Życie Nowogródzkie

2 кастрычніка

Помнік-сымбаль (скарочана)

29 верасня 9-я дывізія артылерыі коннай у Баранавічах адзначала 10-годдзе свайго існавання ў адроджанай Польшчы. Разам са святкаваннем гэтай падзеі адбылося адкрыццё помніка Артуру барону Буолю, камандзіру гэтай дывізіі, які загінуў ў баю ў 1920 годзе. (Падпалкоўнік Буоль нарадзіўся ў Швейцарыі, служыў у аўстра-венгерскай арміі, а ў 1918 годзе добраахвотна запісаўся ў Войска Польскае. – Рэд.) У гэты дзень адкрыццё адбылося пры ўдзеле біскупа Бандурскага, а таксама некалькіх генералаў – калегаў нябожчыка, афіцэраў венгерскай арміі, прадстаўнікоў урада, грамадства ды людскога тлуму.

4 кастрычніка

Жахлівы пажар

У вёсцы Галынка Вальнянскай гміны 3 кастрычніка ўспыхнуў пажар. Згарэлі 43 хаты, 44 хлявы і 31 пабудова са збожжам. Згарэлі таксама 10 свіней, кабыла, пародзісты конь, карова, цялё і авечка. Сярод людзей ахвяраў няма. Да вечара пажар здолелі патушыць. Прычына пажару – неасцярожнае абыходжанне з агнём Антона Лойкі (пазней стала вядома, што ён пакінуў запаленую люльку ў хляве). Следства вядзе паліцыя з Вольна.

Развітанне з бурмістрам на Радзе

Чарговае паседжанне гарадской Рады г. Баранавічы адбылося 30 верасня, якое праводзіў віцэ-бурмістр Віннік. Спачатку ён прачытаў ліст ад бурмістра Мацкевіча з просьбай аб адстаўцы з гэтай пасады. Пасля гэтага радны Ізыгзон прапанаваў выказаць падзяку бурмістру за ахвярную і сумленную працу для горада, што Рада, зрэшты, без асаблівага энтузіязму і зрабіла.

Наступнае пытанне адносна бензінавай станцыі Нобеля выклікала буру дэбатаў. Гэта справа ўздымаецца на паседжаннях ўжо даўно і бярэ пачатак з часоў ранейшай Рады і Магістрата. Тады была падпісана не карысная для горада ўмова, дзякуючы якой Нобель, уласнік бензінавай станцыі, аплочваў магістрату смешны падатак у 200 злотых, а іншыя за такое цяпер плоцяць некалькі тысяч. Гэта ўздымае шмат пытанняў у горадзе. Пасля доўгіх дэбатаў ухвалілі разарваць тую дамову і абвесціць новы тэндар, з першачарговым правам для Нобеля.

У справе будоўлі электрастанцыі ўхвалілі пастанову звярнуцца да фірмы Ruston, каб тая прыслала сваю прапанову.

Пасля Рада ўхваліла збор коштаў у суме 5 злотых за санітарны агляд прадпрыемстваў, па 30 грошай за карыстанне басейнам у гарадской лазні, а таксама даручыла магістрату апальваць торфам гарадскую лазню, бо, як высветлілася, торф падыходзіць для гэтага і ён значна таннейшы.

Магістрату было даручана ўпарадкаваць некаторыя вуліцы, пасля чаго радны Вараб’ёўскі спытаў пра будаўніцтва гандлёвых кіёскаў. Віцэ-бурмістр патлумачыў, што планы іх размяшчэння гатовыя і хутка прыступяць да іх пабудовы. Пасля гэтага паседжанне было закрыта.

5 кастрычніка

Няўдалы рабунак

30 верасня, у 22.30, за 200 метраў ад чыгуначнай станцыі Палонка ў жыхароў Ганцавіч Янкеля Кацмана і Мойшу Кіпніса, якія ішлі на станцыю, невядомы злачынца стрэліў з рэвальвера з прыдарожных кустоў. Кацман быў паранены ў левую нагу. Калі падарожныя нарабілі крыку і пачалі ўцякаць у накірунку станцыі, у іх бок прагучалі яшчэ два стрэлы, але зламыснік прамазаў. Кім быў нападаўца і з якіх прычынаў забіў замах, пакуль не высветлена. Выкажам здагадку, што злачынца хацеў параніць людзей, а потом абрабаваць.

Свята пажарнікаў

У Баранавічах прайшоў Першы пажарны тыдзень, які паказаў вялікую папулярнасць арганізацыі ў павеце. Найбольшую ахвярнасць праявілі каманды з Ляхавіч і Гарадзішча. У Баранавічах на сканчэнні «пажарнага тыдня», 4 кастрычніка, а 8-й гадзіне вечара, на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) каля цукерні адбыліся паказальныя вучэнні на трохпавярховым доме. Дзейнічалі лесвіцы і мотапомпы. Відовішча асвятлялася паходнямі, граў аркестр і праводзіўся збор сродкаў у бляшанкі для ахвяраванняў. 5 кастрычніка ўвечары пройдзе па галоўных вуліцах Баранавіч «гістарычны паход» пажарнікаў з запаленымі паходнямі.

5.10.1930. Абвестка аб закрыцці крамы каланіяльных тавараў Кажанеўскага і сына з-за высокіх падаткаў. Życie Nowogródzkie.

7 кастрычніка

Абвестка

Выканаўца баранавіцкага павятовага суда Лявон Падэрэўскі, які жыве на вуліцы Нарутовіча, 57, абвяшчае, што 23 кастрычніка, а 10-й гадзіне раніцы, на кірмашы 3 мая (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома) адбудзецца аўкцыён па распродажы рэчаў, якія належаць Мойшу Вінніку. Будуць прададзены 32 музычныя інструменты ды 400 пар абутку дамскага, мужчынскага, ацэненых у 11500 злотых. Са спісам рэчаў можна азнаёміцца ў дзень аўкцыёну.

9 кастрычніка

Баранаўчанка ў сетцы гандляроў жывым таварам

19-гадовая Андзя Вайнішава, дачка чыгуначніка, лічылася ў Баранавічах найпрыстойнейшай паннай. Неўзабаве з ёй пазнаёміўся Уладзіслаў Казярскі, які назваўся сынам уласніка камяніцы ў Варшаве, на вул. Тарговая, 84. Андзя закахалася гэдак у кавалера, што пагадзілася выехаць у яго таварыстве (зрэшты са згоды бацькоў) у Варшаву, каб пазнаёміцца з яго роднымі.

Але кавалер, замест таго, каб прывезці дзяўчыну да сваіх бацькоў, пасяліў яе ў нумары трохзоркавага гатэля ў Налеўках (раён Варшавы) і трымаў два дні «пад ключом».

На трэці дзень да Андзі зайшоў незнаёмы мужчына, упэўнены ў сабе, трохі пагутарыў з ёй і прымусіў выпіць некалькі кілішкаў гарэлкі. Пасля гэтага пачаў сабе дазваляць далёка непрыстойныя фамільярнасці.

Андзя пачала крычаць. Прыбег уласнік гатэля, нарабіў гвалту, выгнаў незнаёмца і папярэдзіў, што калі яшчэ раз пачуе крыкі, то выклікае паліцыю.

Адразу пасля з’явіўся Казярскі, насварыўся, прымусіў дзяўчыну спакаваць рэчы і спусціцца ў партэр. Потым павёз яе на таксоўцы ў бок галоўнага вакзала.

На рагу вуліц Маршалкоўскай і Злотай утварыўся затор. Андзя ў гэты час растаўкла шыбу ў аўтамабілі. Гэта так напалохала кавалера, што ён выскачыў з машыны, а кіроўца, не разумеючы, што адбываецца, павёз пасажырку да камісарыята паліцыі. Андзю накіравалі ў Баранавічы пад апекай ахоўніка.

Следства выявіла, што Уладзіслаў Казярскі – прыдуманае імя і прозвішча. У доме №84 на Тарговай ніхто не чуў пра такога маладзёна. Няма сумненняў, што фальшывы нарачоны дзяўчыны – удзельнік банды гандляроў жывым таварам.

16 жніўня

Балячкі чыгуначніка

Новыя Баранавічы, пры чыгуначнай станцыі (Палескі вакзал) – гэта самы занядбаны раён у горадзе. Яго жыхары, якіх досыць шмат, пазбаўленыя кірмашу, што знаходзіцца за 5 км у цэнтры (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома). Супрацоўнікам чыгункі лягчэй з’ездзіць па закупкі ў Гарадзішча ці Ляхавічы, бо кошт білета са зніжкай абыходзіцца танней, чым наняць рамізніка, каб даехаць да баранавіцкага кірмашу. Ужо даўно чыгунка пагадзілася здаваць за невялікія грошы пляц для гандлю каля вакзала, але нашыя айцы горада мала дбаюць, каб паскорыць рэалізацыю гэткай значнай для раёна справы. Пляцоўка дагэтуль пустуе, бракуе салідных крам, вуліцы пераважна небрукаваныя, мізэрнае асвятленне ўночы. 

Тут ёсць тры пякарні: адна за другую горшая. Хлеб, які там пякуць, часта з затхлай мукі, а плаціць даводзіцца па цане як з найлепшга гатунку. Цалкам тут адсутнічае кантроль за гэтым. Было б добра, каб боханы мелі (замест брудных з замазанай пячаткай налепак) чыстыя друкаваныя, з пазнакай 70% мукі, як гэта практыкуецца ў іншых гарадах. Абывацелі тады б мелі магчымасць пакараць паноў-пекараў за ашуканства, якое тут моцна пашырылася.

Калі б у нашым раёне быў бы кірмаш, дык развіццё забытага магістратам пляца рухалася б наперад, гандаль бы пашыраўся пры адкрыцці сур’ёзных крамаў і людзям не даводзілася б хадзіць за 3 км у горад, каб купіць сшыткі і алоўкі для дзяцей. Павялічыліся б і падаткі, так патрэбныя магістрату.

Маем надзею, што новы бурмістр падумае пра тое, каб лепей апекавацца над нашым раёнам, чым гэта рабіў яго папярэднік.

Шэліга

17 кастрычніка

Новы бурмістр

10 кастрычніка былы бурмістр горада Баранавічы пан Мацкевіч перадаў свае паўнамоцтвы свайму намесніку пану Віннікаву, які ад гэтага дня выконвае функцыі бурмістра.

20 кастрычніка

Абрабавалі жабрака

14 кастрычніка, а 18-й гадзіне, жыхар вёскі Вялікая Каўпеніца Лазар Дзядовіч пабіў кіем жабрака Юзіка Александровіча, жыхара вёскі Ведзьма Дараўскай гміны, і забраў у яго 15 злотых. Пасля Дзядовіч збег у невядомым накірунку.

26 кастрычніка

Рабунак

23 кастрычніка, а 16-й гадзіне, жыхар вёскі Загор’е Васіль Баткала, ідучы па вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая), сустрэў двух невядомых мужчын. Тыя прапанавалі яму купіць карову. З мэтаю агледзен той каровы ўсе трое накіраваліся ў канец вуліцы Шасовай, дзе адзін з тыпаў паведаміў, што каровы ўжо няма на продаж, але ёсць залаты гадзіннік. Калі Баткала паказаў ім грошы – 120 злотых, адзін з тыпаў вырваў іх з рук і пачаў уцякаць. Другі ўсунуў тым часам пацярпеламу ў кішэню просты бескаштоўны гадзіннік і таксама збег. Распачаўся пошук злачынцаў.

28 кастрычніка

Будаўніцтва аэрадрома ў Баранавічах

Некалькі дзён таму пабывала ў Баранавічах авіяцыйная камісія, каб праверыць стан будаўніцтва аэрадрома. З Навагрудка прыбыў падпалкоўнік інжынер Вольнік, сакратар камітэта ваяводства LOPP (Ліга супрацьгазавай і супрацьпаветранай) Гумпола, а таксама іншыя прадстаўнікі ўладаў.

Вялікая справа LOPP – турыстычны і спартовы аэрадром збольшага ўжо скончаны. Брак сродкаў не дазваляе яго скончыць сёлета, хаця прыкладзеныя для гэтага вялікі намаганні.

Працы субсідуе Навагрудскі ваяводскі камітэт LOPP.

29 кастрычніка

Суд над фальшываманетчыкамі

Акруговы Навагрудскі суд на сесіі ў Баранавічах пакараў жыхара Навамышскай гміны Яна Бобку на адзін год вязніцы і жыхара Вільні Барыса Дарафея – на два гады вязніцы за выпуск у абарот на тэрыторыі Баранавіцкага павета фальшывых манет вартасцю 50 грошай.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Хваля з паўмільёну ўцекачоў і мігрантаў захлынула Баранавічы. Тысячы з іх тут памерлі

Тысячы бежанцаў, што ірвуцца ў “шчаслівую” Еўропу, не навіна для Беларусі. Роўна 100 год таму, у 1921-22 гадах Баранавічы сталі цэнтрам, куды прыяджалі людзі, што вярталіся дахаты пасля Першай сусветнай вайны і польска-савецкай вайны. Больш за 500 тысяч чалавек, што ўцякалі з бальшавіцкай Расіі сядзелі на каратыне ў нашым горадзе. Дзясяць тысяч з іх памерлі ад тыфу і халеры тут, у лагеры рээвакуацыі.

Пасля заканчэння польска-бальшавіцкай вайны 1920 года ў Беларусь, якая патрапіла ў склад Польшчы, сталі вяртацца мільёны ўцекачоў, якіх пры адступленні рускага войска ў 1915 годзе прымусілі з’ехаць у глыб Расійскай імперыі.

Уцякаючы ад савецкай улады, людзі часта пакідалі ўсю сваю маёмасць, каб толькі вярнуцца на родную зямельку. Аднак першы прыём на Бацькаўшчыне цёплым назваць было нельга.

Рэпатрыянты, якія прыблі на граніцу, чакаюць пад голым небам у мароз на давзол далейшага падарожжа. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Баючыся распаўсюду эпідэмій розных заразных хвароб, а таксама для рэгістрацыі ўцекачоў польскія ўлады стварылі ў Баранавічах адзін з галоўных цэнтраў па рээвакуацыі бежанцаў. Кожны, хто трапляў сюды, павінен быў праседзець у карантыне тыдзень.

Здаровых чакае мытная праверка рэчаў, што вязуць з бальшавіцкай Расіі. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Уцекачы жылі ў бараках вайсковага гарадка – насупраць Палескага вакзала. Пасля месца хапаць не стала, і бежанцаў перасялілі ў вагоны, што стаялі побач.

Пасля мытнай праверкі людзі маглі пагрэцца каля дабрачыннай печкі, якая моцна дыміць. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Толькі за першыя 9 месяцаў, з сакавіка 1921-га па студзень 1922 года, праз Баранавіцкі этапны пункт прайшло 350–400 тысяч чалавек, паведамляла газета “Беларусі звон” ад 13.01.1922 года. Штодня ў лагеры знаходзілася ад 4 да 15 тысяч чалавек. Былі часы, калі набівалася і 30 тысяч. Прытым што ў Баранавічах у той час жыло не больш за 10 тысяч насельніцтва.

Некаторыя, у гарачцы, не зважаючы на санітарныя правілы, п’юць з агульнага вядра са студняў з верхаводнай вадой. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Згодна са статыстыкай 80% уцекачоў, што патрапілі ў Баранавічы, складалі праваслаўныя беларусы з Гарадзеншчыны. Па сацыяльным складзе гэта былі сяляне-хлебаробы. Інтэлігенцыі было вельмі мала, бо яна пакінула Савецкую Расію яшчэ ў пачатку Кастрычніцкага перавароту.

Хворых на тыф перавозяць аўтамабілямі ў шпіталь. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Бежанцаў прывозілі на савецкіх цягніках да Стаўбцоў, дзе ў літаральным сэнсе выкідалі за дэмаркацыйную лінію разам з трупамі. Там людзей збіралі польскія ўлады, садзілі на цягнік і везлі ў Баранавічы.

У былых мураваных артылерыйскіх казармах няма гігіенічных умоваў для жылля. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

“Санітарны стан усіх уцекачоў не падаецца да апісання. Хваробы заразныя: тыфы ўсіх трох разрадаў, цынга, малярыя, крываўка – знаходзяць сабе якраз падхадзячы грунт і пашыраюцца. Нярэдкі выпадкі смерці і ад агульнага схудзення, – пісаў “Беларускі звон”. – З усяго ліку ўцекачоў, прапушчаных праз Баранавічы, памерла каля 3–4 тысяч чалавек; падчас маразоў штодня памірала 200–300 чалавек. Былі выпадкі, калі замярзалі цэлыя вагоны за адну ноч. З 26 на 27 снежня ў шпіталі памерла каля 40 чалавек”. Больш за ўсё цярпелі дзеці да 15 год і старыя людзі.

Памерлыя ў шпіталях, зваленыя бязладна, чакаюць пахавання. Не даехалі… . Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Санітарнай справаў у лагеры кіравала арганізацыя NNK, якая адгарадзіла дротам абшар, дзе жылі ўцекачы. Пад шпіталь на 300 асобаў аддалі стайні.

Тыф косіць усіх. На адным ложку ляжаць хворая маці і яе трое дзяцей. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Адзначалася, што большасць смерцяў адбывалася з-за хваробаў прывезеных з Расіі. Людзі ўтойвалі заразных у сям’і, баючыся, каб хворых не забралі. Чалавек паміраў падчас паездкі ў вагоне, ляжаў там 3–4 дні і заражаў усіх прысутных. Напрыклад, з 1300 уцекачоў у эшалоне з Саратава ў Баранавічы даехалі жывымі толькі 512 чалавек.

Толькі шчасліўчыкі патрапяць у намёты, дзе могуць пражыць некалькі тыдняў. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Першых памерлых хавалі на баранавіцкіх могілках (цяпер плошча Леніна) у трунах. Пазней за 30 крокаў ад шпіталя паставілі доўгія палаткі з брэзенту, куды нябожчыкаў складалі ў груды. Пасля памерлых адвозілі на могілкі і закопвалі ў агульнай яме. Як сцвярджаў баранавіцкі святар айцец Павел, які адпяваў нябожчыкаў, былі дні, калі трупярня (150 на 60 метраў) цалкам запаўнялася целамі памерлых. Пахаваннем і пераносам нябожчыкаў займаліся самі ўцекачы. Пазьней у польскіх СМІ пісалі, што агулам у Баранавічах памёрла каля 10 000 чалавек!

Часта можна бачыць, як з намётаў выносяць трупы замерзлых дзяцей. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

На ўсіх памерлых заводзілі асобныя дакументы – “карты смерці”. Карэспандэнт “Беларускага звону” бачыў цэлыя стосы такіх картак.

Адразу пасля прыезду ў лагер бежанцы рэгістраваліся. Усе прыехаўшыя мыліся ў лазні, ім рабіліся прышчэпкі ад розных хваробаў, праводзілася дэзінфекцыя адзежы. Але ўцекачоў было так многа і жылі яны ў такіх сціснутых умовах, што былі выпадкі, калі заражаліся і паміралі людзі, што прыехалі ў Баранавічы здаровымі. Ад вошай не было спасу. Як пісаў “Беларускі звон”, за бежанцамі назіраў толькі адзін наглядчык з пугаю ў руках. Ён і кіраваў усімі ўцекачамі. Бежанцам не было чым заняцца, і яны бадзяліся па лагеры.

Дэзінфекцыя рэчаў рээмігрантаў у Баранавічах. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №14

У Баранавічах над уцекачамі апекаваліся розныя грамадскія аб’яднанні. “Амерыканскі камітэт дапамогі дзецям” праводзіў інтэнсіўную працу. Нейкі час працаваў амерыканскі Чырвоны крыж. Амерыканская арганізацыя YMCA спрабавала ладзіць культурныя праграмы – ставіла спектаклі.

Кожны уцякач атрымліваў у дзень паўкілаграма хлеба і гарачы суп. На ўсіх бежанцаў была адна кухня. Людзям даводзілася стаяць у чарзе 8–12 гадзін.

Хлеб даводзіцца чакаць, доўга мерзнучы ў чарзе. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

У сярэднім людзей трымалі тыдзень у Баранавічах, пасля чаго яны з новымі дакументамі раз’язджаліся па дамах. Паліцэйскія праводзілі свае праверкі прыбыўшых і адсылалі назад у СССР “непажаданых элементаў”. І вось гэтага больш за ўсё баяліся бежанцы.

Рэпатрыянты з пакорай прымаюць свой лёс. Фота: Tygodnik Illustrowany, 1922, №6

Адзінай згадкай пра тыя падзеі ў нашым горадзе цяпер застаецца абеліск, усталяваны на магіле 182 супрацоўнікаў рэпатрыяцыйнага этапу ў Баранавічах, якія загінулі, працуючы з уцекачамі. Дакладнай лічбы памерлых бежанцаў на сёння няма.

Абеліск на магіле 182 супрацоўнікаў рэпатрыяцыйнага этапу ў Баранавічах. Фота: Руслан РАВЯКА

Як загінулі два летчыка Героя СССР у 1946 годзе ў Баранавічах

Прайшло крыху больш за год, як скончылася вайна. Раптам у 76-м гвардзейскім штурмавым авіцыйным палку , што стяаў у Баранавічах, на працягу двух месяцаў адбылося дзьве трагедыі .

8 верасьня 1946 у Баранавічах скончыў жыцьцё самагубствам двойчы Герой СССР  маёр Міхаіл Сьцепанішчаў.  Намесьнік камандзіра 76-га палка застрэліўся з табельнай зброі па невядомым цяпер ужо прычынам.

Сьцепанішчаў ваяваў з самага пачатку Вялікай Айчыннай вайны.  Да красавіка 1944 зьдзейсьніў  127 баявых вылета.

За мужнасьці і гераізам 26 кастрычніка 1944  быў узнагароджаны званьнем героя СССР. Пазьней ўжо па вайне 29 чэрвеня 1945 года атрымаў другую зорку героя Савецкага Саюза за удзел у вызваленьні Беларусі, Прыбалтыкі і штурм Кенігсбэрга.

Усяго зьдзейсьніў  234 баявых вылета на бамбардзіроўчыке Су-2 і штурмавіке Іл-2.

Пахаваны на старых праваслаўных могілказ у Баранавічах.

Не пасьпеў 76-ты авіяцыйны полк адысьці ад гэтага трагічнага выпадка, як ў 10 лістапада 1946 года нечакана сьмяротна атруціўся іх камандзір  падпалкоўнік Аляксандр Наканечнікаў.

Удзельнік вайны ў Гішпаніі, Наканечнікаў таксама ваяваў ад пачатку Вялікай Айчыннай вайны.

Удзельнічаў у абароне Кіева, Курскай і Сталінградзкай бітвах,  вызваленьні Беларусі, баях за Кенігсберг, штурме Берліна.

За шматлікія заслугі  1 ліпеня 1944 года яму было прысвоена званьне Героя СССР.

Пахаваны Александр Наканечнікаў на Старых праваслаўных могілках у Баранавічах. Яго імя носіць вуліца ў нашым горадзе.

Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага, Баранавічы, 1914

Каля вайсковай царквы (цяпер вул. Заслонава) . Сярод прысутных: французкі генэрал дэ Лагіш (3-ці зьлева), японскі генэрал Аба (5-ы зьлева), начальнік ангельскай вайсковай міссыі брыгадны генэрал Вільямс (6-ы зправа).

Ужо пісаў неяк раней пра прыезд у Баранавічы кайзэра Вільгэльма ІІ. Прыйшоў час згадаць і  іншых царственных асобаў – Мікалая ІІ і князя Мікалая Мікалаевіча.

Вярхоўны галоўнакамандуючы , вял. князь Міклай Мікалаевіч пад час агляду войска. Відаць званіца, каля вайсковай царквы (цяпер барак на вул. Заслонава)

Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага — ворган вышэйшага палявога кіраваньня войскам і месцазнаходжаньне вярхоўнага галоўнакамандуючага ўзброенымі сіламі Расеі на тэатры баявых дзеяньняў пад час Першай сусьветнай вайны 1914—1918 гг..

Вярхоўны галоўнакамандуючы Мікалай Мікалаевіч накіроўваецца на агляд войска каля званіцы.

Ад пачатку вайны Стаўка знаходзілася ў Баранавічах. Пасьля імклівага наступу немцаў і набліжэньня да нашага гораду Стаўка  ад 8(21) жніўня 1915 да 25 лютага 1918 была ў Магілёве, пасьля ў Арле. 16 сакавіка 1918 Стаўка была ліквідаваная.

Салдаты лейб-гвардыі Гусарскага палка пояць каней каля водаразборнага крану ля казармы на тэрыторыі Стаўкі.

Вярхоўным галоўнакамандуючым расейскага войска быў вялікі князь Мікалай Мікалаевіч, а цар мікалай ІІ проста наведваў Стаўку колькі разоў, можна так сказаць – у рэклямных мэтах: каб узьняць баявы дух салдат і даведацца, як справы на фронце.

Выгляд цягніка Вярхоўнага галоўнакамандуючага у Баранавіцкай стаўцы.

Здымкі рабіліся відаць таксама ў рэклямных мэтах,  для расейскіх часопісаў і газэт. Але паказваюць нам тыя забытыя старонкі гісторыі горада і вайсковага гарадка .

Імпэратар Мікалай ІІ пад час агляду лейб-гвардыі Коннага палка у Стаўцы 25.10.1914

На жаль, старыя баракі, што бачылі апошняга русага імпэратара,  паціху зьнішчаюцца і праіснуць відаць  ужо нядоўга.

Выгляд тэрыторыі Стаўкі.

Гаспадарчыя забудовы Стаўкі.

Імпэратар Мікалай ІІ вяртаецца з агляду каней 2-га эскадрону. Стаўка, 24.10.1914

Фотаздымкі з Расейскага архіву кінафотадакумантаў

Праваслаўная званіца (вайсковы гарадок) – рэтраспэктыва

Ня так даўно прыдбаў у сваю калекцыю такую нямецкую паштоўку часоў Першай сусьветнай вайны. На ёй выява баранавіцкага вайсковага гарадка тых часоў. Відаць драўляная альтанка (зьлева) і праваслаўная званіца (капліца), каля гарнізоннай царквы (храм месьціўся ў бараку побач).

Праваслаўная званіца ў вайсковым гарадку (нямецкая паштоўка часоў І сусьветнай вайны).