Травень 1932. Газэты пра Баранавічы

Рамізнік з пасажырам на вуліцы Нарутовіча (цяпер Камсамольская), 1936 год. Ззаду відаць кінатэатар Apollo – цяпер пляцоўка паміж гатэлямі “Марыінскі” і “Гарызонт”. Здымак з архіву Сяргея Русака

Kurier Nowogródzki

1 мая

Злая варажба

Некалькі дзён таму да Тэадоры Галінскай, якая жыве на вуліцы Азёрнай (назва засталася дасюль), 15, зашлі 2 вандроўныя цыганкі, якія прапанавалі ёй за невялікую плату паваражыць. Галінская, як і ўсялякая звычайная кабета, што цікавіцца сваёй недалёкай будучыняй, пагадзілася на цыганскую варажбу.

Незнаёмкі загадалі падаць поўную мядніцу (медны таз) вады, дасталі свечы зялёнага колеру і, запаліўшы іх, пачалі ліць воск на ваду, а дымам ад свечак абкурваць Галінскую. Праз некалькі секунд гаспадыня страціла свядомасць і пачала падпарадкоўвацца загадам цыганак. Прынесла ў пакой усе свае каштоўныя рэчы і біжутэрыю ды аддала вядзьмаркам усё, што яны хацелі.

Праз нейкі час Галінская ачомалася і пабачыла, што цыганкі сышлі ў невядомым накірунку з усёй біжутэрыяй і грашыма. Засталася толькі мядніца з вадою, у якой плавалі дзіўныя кавалкі воску. Толькі цяпер Галінская зразумела, што была проста ашуканая.

Падалася ў пастарунак паліцыі, дзе паведаміла аб крадзяжы і склала падрабязнае апісанне ашуканак. Толькі вось ці атрымаецца цяпер затрымаць спрытных варажбітак, цяжка сказаць, бо, верагодна, Галінская задураная невядомым дымам не зможа ў сапраўднасці пазнаць тых цыганак.

3 мая

З жыцця кааператыву “Сноп” у Вольна

У памяшканні клубу ў Вольна адбылося вельмі важнае паседжанне чальцоў кааператыва “Сноп” пры ўдзеле інспектара Аб’ядання спажыўцоў – пана Будзькі.

Кіраўніцтва кааператыву склада справаздачу за 1931 год, якая была закрыта з прыбыткам 679 злотых. Усю гэтую суму вырашылі накіраваць на будаўніцтва ўласнага дому, якое пастанавілі распачаць ужо сёлета. Для гэтага быў створаны Камітэт пабудовы дому. Належыць адзначыць, што ў гэтых цяжкіх варунках эканамічнага крызісу кааператыў “Сноп” добра завіваецца, дзякуючы інтэнсіўнай працы кіраўніка кааператыва Уладзіслава Урбановіча і чальца з кіраўніцтва пана Макарэвіча.

Падкідыш

На верандзе на алее Післудскага знайшлі немаўля-хлопчыка, узросту прыкладна 5 месяцаў, якога кінула яго маці.

 5 мая

Першамай у Баранавічах

Голасна абвешчанае сацыялістамі святкаванне 1-га мая ў Баранавічах выйшла вельмі мізэрным. Нешматлікае шэсце, якое складалася ў асноўным з маленькіх груп, рушыла ад будынку “Jutrzni” на кірмаш, дзе было сказана некалькі прамоў не вельмі шматслоўных. Наогул 1-га мая ў Баранавічах прайшло вельмі спакойна, без ніякіх здарэнняў.

Сацыялістычная газета Robotnik 10 мая зусім па-іншаму апісала гэтую імпрэзу

Святкаванне сёлета 1 мая ў Баранавічах Сацыялістычная партыя Польшчы (PPS), Бунд і Паалей Цыон («Працоўныя Сіона») правялі найлепей за мінулыя гады. У шэсці ўзяло ўдзел каля 3000 чалавек, а ў мітынгу на кірмашы – болей за 5000. Гарадская адміністрацыя зрабіла ўсё, каб адхіліцца ад удзелу ў маніфестацыі. Тых, хто з вёсак накіроўваўся на мітынг, страшылі пакараннем і не пускалі ў Баранавічы.

Пад чыстым небам прамаўлялі Махай, Мукасей, Канігзбер, Лапінскі, Лахоўскі і Ружанскі. Пасля прамовы калона рушыла па вуліцам горада на чале з аркестрам.

Падчас прамоў на кірмашы паліцыя адлоўлівала вучняў, хапаючы іх сярод слухачоў!

Увечары адбылася ўрачыстая Акадэмія, якая скончылася танцамі. Рабочыя і работніцы, палякі, жыды, беларусы і расейцы ахвотна адпачывалі.

8 мая

Анонс першага баксёрскага матчу

Намаганнямі 78 пяхотнага палка разам з павятовым камендантам PW (Przysposobienie Wojskowe – вайсковая падрыхтоўка) у Баранавічах адбудзецца першы турнір па боксу 8 мая, а 13-й гадзіне ў Рашынскім лесе (казармы Касцюшкі – цяпер Вайсковы гарадок). У ім возьмуць удзел спартоўцы з 78 пяхотнага палка (Вайсковы спартовы клуб), 26 уланскага палка (каманда “Стралец”) і мясцовага спартовага клубу “Макабі”. Гэта першая падобная імпрэза ў Баранавічах, якая павінна зацікавіць мясцовых жыхароў. Уваход у лес каштуе вельмі танна – усяго па 50 грошай з чалавека.

Свята пасадкі дрэваў

4 мая адбылося ў Баранавічах “Свята пасадкі дрэваў”, у якім ўзялі ўдзел усе мясцовыя сярэднія школы і аддзел Аб’яднання Стралецкага. А 9-й гадзіне раніцы каля Помніка невядомаму жаўнеру (цяпер клумба на вул. Савецкай, насупраць гатэлю “Горизонт”) ксёндз-вікарый Лявон Спакач асвяціў дрэвы, пасля чаго зрабіў прамову, у якой заахвоціў прысутных да апекі над высаджанымі ў гэты дзень дрэвамі, як гэта робіцца ў заходняй частцы Польшчы.

Пасля выканання гімну школьным аркестрам прамовіў намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы. Затым школьнікі разабралі складзеныя тут дрэўцы, якія прывезла дарожная служба, і пад наглядам знаўцаў пачалі высаджваць дрэвы ў загадзя прыгатаваныя ямкі. Высаджана больш за 600 саджанцаў на вуліцах: Шасовай (Брэсцкая), Касінераў (Войкава), Мінскай (Прытыцкага), Рынкавай (Фраленкова) і Шырокай (Тэльмана).

Першыя два дрэвы высадзілі намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы на вуліцы Міцкевіча (цяпер Леніна), каля Помніка невядомаму жаўнеру. Кожны з удзельнікаў навязаў да свайго дрэва картку з прозвішчам і абавязаўся даглядаць яго.

Падкідыш

Ужо другі раз у Баранавічах на верандзе па адрасе Нарутовіча, 88 (цяпер Камсамольская) знойдзена немаўля. Побач з дзіцём была картка з надпісам: “Макух Толя, 8 месяцаў”.

10 мая

Бура з градам над Баранавічамі

Сёння ўночы над баранавіцкім паветам прайшла нечаканая бура з перунамі і градам. У вёсцы Вольна пярун ударыў у гаспадарчыя забудовы, забіў кабылу, спаліў хлеў і канюшню з інвентаром. Падчас акцыі тушэння пажару моцна пацярпеў гаспадар спаленых будынкаў Якуб Валожын.

Баксёрскі матч

Упершыню ў Баранавічах адбыўся баксёрскі матч, арганізаваны 78 полк пяхоты і камендатурай павятовага PW.У ім прынялі ўдзел 22 спартоўцаў мясцовых клубаў і аб’яднанняў. Упершыню арганізаваная такая імпрэза прыцягнула вялікую ўвагу жыхароў горада. Пры мясцовых спартовых клубах цяпер утвараюцца баксёрскія секцыі.

13 мая

Святатацтва ў парафіяльным касцёле

Сёння ўночы адбыўся ўзлом парафіяльнага касцёлу ў Баранавічах. Святатаццы скралі з табернакулума некалькі дзесяткаў аплатак і некалькі штук гастыі, пакінуўшы на месцы дарагія прыборы для літургіі. У тую самую ноч злодзеі ўламаліся ў царкву ў вёсцы Вялікія Лукі, але спужаныя раней часу не паспелі нічога скрасці.

18 мая

Вясна ў Баранавічах

Пасля пахмурных і дажджлівых дзён у Баранавічах і на тэрыторыі павету ўсталявалася цёплая і лагодная вясна. У самім горадзе Магістрат, нягледзячы на эканамічны крызіс, вырашыў высадзіць кветнікі каля: будынку стараства, Польскага банку, калоніі ўраднікаў, помніка Невядомаму жаўнеру, што значна ўпрыгожыць Баранавічы.

Адно кепска, што горад дасюль не мае цыстэрны для паліву вуліц, што моцна адбіваецца на прахожых і шпацыруючых, якія вымушаны душыцца цэлымі хмарамі пылу, якія ўздымаюць дворнікі, выконваючы свае штодзённыя абавязкі па падмятанню.

19 мая

Першы кегельбан на Крэсах – у Баранавічах

Адбылося  урачыстае адкрыццё кегельбану, пабудаванага Вайсковым кааператывам (казармы Траўгута – Вайсковы гарадок) у Баранавічах. Гэта яшчэ адзін спартовы аб’ект у горадзе, дзе іх увесь час робіцца ўсё болей.

Выпадкі і здарэнні

Хвалі Жлобінскага возера вынеслі на бераг цела ўтопленага немаўляці. Паліцыя шукае цяпер яго маці.

Герш Еўрфановіч (Шаптыцкага, 18 – цяпер Савецкая) паведаміў у паліцыю, што нейкі Сяргей Ганчарык прыйшоў да яго ў майстэрню і папрасіў прыкруціць да ровара новыя балотнікі, пасля чаго нечакана ўцёк з памяшкання, не заплаціўшы.

Некалі дзён таму на шкоду Вольгі Шкодзік (вул. Т. Галуўкі, 6 – Куйбышава) яе сусед Берка Палячок разабраў сцяну складу і скраў у яе дошкі, якімі тапіў печку. Шкода склала некалькі дзесяткаў злотых.

Спорт у Баранавічах

14 мая на спартовай пляцоўцы спартовага клубу “Макабі” адбыўся футбольны матч паміж вайсковым спартовым клубам “78 полк пяхоты” і СК “Макабі”. Нягледзячы на тое, што гэта была таварыская сустрэча, гледачоў хапала.

Першая сустрэча двух самых магутных мясцовых футбольных каманд дае падставы для разважанняў і не можа быць падставай для прагнозаў на будучыню, калі адбудзецца барацьба за чэмпіёнства ў горадзе Баранавічы. Свежаствораная каманда ВКС “78 п.п.” валодае салідным матэрыялам, але як звычайна бракуе тут прафесійных навыкаў, у тым ліку тэхнічнага майстэрства. Затое “Макабі” валодае добрай тэхнікай, але не выкарыстоўвае найлепшыя сітуацыі. Цэлы матч “Макабі” меў перавагу на полі, але не мог выкарыстаць свае надзвычайна карысныя пазіцыі. У той самы час ВКС “78 п.п.”, найперш дзякуючы падтрымцы знакамітага галкіпера і некалькіх дасканалых гульцоў, прабівалі адну брамку за другой.

Вынік неспадзявана быў на карысць “78 п.п.” – 7:0 (4:0).

Аднак не азначае тое, што ВКС “78 п.п.” павінен спачываць на лаўрах сваёй сілы. Трэба адзначыць, што СК “Макабі” з’яўляецца грозным супернікам і можа нанесці паразу ў афіцыйных сустрэчах, бо тэхнічна значна пераўзыходзіць вайсковую каманду.

У выніку гэтай сустрэчы “78 п.п.” павінен заняцца сур’ёзнымі трэніроўкамі, каб выправіць хібы, якімі скарыстаецца супернік.

20 мая

Суд над шпіёнамі

Навагрудскі акруговы суд на выязной сесіі ў Баранавічах разгледзеў справу двух братоў Мікалая і Габрыеля Чыгіроў, жыхароў Стаўпецкага павету, якія абвінавачваліся ў шпіёнстве на карысць іншай дзяржавы. Суд разгледзеў доказы іх віны і асудзіў абодвух падсудных да кары смерці праз павешанне. Абарона падала апеляцыю да пана прэзідэнта аб змяненні вырака.

21 мая

Як выканалі вырак смерці ў Баранавічах

20 мая, а 12.30, быў выкананы вырак смерці праз павешанне адносна Мікалая Чыгіра, жыхара Стаўпецкага павету. Вырак выканаў памочнік ката Браўн на тэрыторыі карна-следчай турмы ў Баранавічах. Асуджаны перад смерць плакаў увесь час. Яго малодшы 19-гадовы брат Габрыель Чыгір быў памілаваны панам прэзідэнтам Рэчы Паспалітай, і кара смерці была замененая на бестэрміновую турму пад строгім наглядам.

22 мая

Батальная сцэна ў Баранавічах

22 мая (у нядзелю), а 16 гадзіне, на пляцу Легіёнаў у казармах Касцюшкі (знаходзіўся паміж сучаснымі вуліцамі Заслонава, Арджанікідзе, Ракасоўскага, Камарова) адбудзецца пастаноўка масштабнай батальнай сцэны “1920 год. Цуд над Віслай” паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, якая прадставіць змаганне з бальшавіцкай агрэсіяй. Акрамя артыстаў у пастанове возьмуць удзел аддзелы Брыгады кавалерыі, артылерыя і пяхота – агульнай колькасцю 700 чалавек. Уваход каштуе ад 50 грошай да 2 злотых. 

Надзвычайнае паседжанне гарадской рады

У баранавіцкім магістраце адбылося надзвычайнае паседжанне гарадской рады на чале з бурмістрам – панам інжынерам Віннікам. Адразу быў разгледжаны ліст Павятовага аддзелу у справе тэндару на будаўніцтва гарадской рэзні (цяпер мясакамбінат). Мінулы тэндар не быў прызнаны Павятовым аддзелам, бо не былі выкананыя ўсе законныя фармальнасці. Гарадская рада ўхваліла правядзенне новага тэндару, аб якім паведамяць у прэсе.

Пасля была разгледжана справа пабудовы ў гарадскім парку (цяпер Стары парк) пляцоўкі для спорту і імпрэз для адпачынку. Рада разгледзела магчымасці павысіць сродкі, выдаткаваныя на пабудову пляцоўкі. З-за таго, што кошт будовы пляцу значна вышэйшы, за грошы, якія можа выдаткаваць гарадскі бюджэт, рада пастанавіла ў кожны святочны дзень ладзіць у парку канцэрты з вельмі малымі цэнамі на ўваходныя квіткі – не больш за 20 грошай з асобы і 10 грошай з моладзі. Прыбытак ад гэтага пойдзе цалкам на будаўніцтва спартовай пляцоўкі. Канцэрты будзе даваць вайсковы аркестр з ласкавай згоды камандавання 26 уланскага палка, што стаіць у Баранавічах. Гэткім чынам ініцыятыва пана бурмістра інж. Вінніка ажыццявіцца яшчэ сёлета з вялікай карысцю для спорту.

Трэба адзначыць, што будаўніцтва тэніснага корту ў парку гэтай вясной ужо скончана, і ён перададзены для грамадскага карыстання.

23 мая

Аблава ў Баранавічах

Следчыя органы ў Баранавічах мінулай ноччу ладзілі аблаву па хованках і малінах, а таксама ў іншых падазроных месцах горада і на перыферыі.

У выніку аблавы арыштавана 13 чалавек без дакументаў. Акрамя таго, знойдзены скрадзены ровар, які хавалі ў адным з пустых вагонаў, што стаяў на запасных шляхах на таварнай станцыі. Зладжанае сачэнне за роварам прынесла вынік – апоўначы да вагону прыйшла нейкая асоба з намерам забраць скрадзенае. Пасля затрымання выявілася, што гэта Юзаф Лясінскі, жыхар Варшавы, які ўжо некалькі разоў сядзеў у турме пад строгім наглядам за падобныя злачынства.

25 мая

Бой з шалёным ваўком

Вёска Люшнева Моўчадскай гміны сталася месцам незвычайнага здарэння. Некалькі дзён таму ўночы на падворак М. Пракопа ўскочыў шалёны воўк, які пачаў ганяцца за сабакамі. Разбуджаны сабачым брэхам гаспадар выбег у кашулі на двор, схапіўшы ў руку па дарозе сякеру. Калі Пракоп апынуўся на падворку, дык знянацку быў атакаваны ваўком, які, намагаючыся схапіць за горла мужчыну, цапнуў таго за левую руку. Некалькімі ўдарамі сякеры Пракоп забіў ваўка. Галава жывёлы перададзеная ў Дзяржаўны інстытут гігіены ў Варшаве для даследавання. Параненаму Пракопу мясцовы лекар зрабіў прышчэпкі ад шаленства.

Конны рэйд

21 мая з горада рушыў конны рэйд афіцэраў Брыгады кавалерыі “Баранавічы”. У ім удзельнічаюць 22 афіцэры з камандзірам брыгады генералам Гжмот-Скатніцкім. Маршрут рэйду праходзіць праз Сувалкі і Аўгустоў да Варшавы, куды рэйд павінен прыехаць 31 мая.

Першай батальная сцэна ў гісторыі Польшчы

Згодна папярэдняй абвестцы 22 мая адбылася на пляцы Легіёнаў у Баранавічах маштабная батальная сцэна, якую арганізаваў мясцовы Жаночы грамадскі працоўны саюз (ZPOK) упершыню на тэрыторыі Польшчы. “1920 год. Цуд над Віслай” – баявое відовішча паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, прадстаўляе жывое змаганне польскага войска падчас адбіцця бальшавіцкай навалы.

Цяжкае заданне дасканала выканалі артысты, пад кіраўніцтвам пана Шпакоўскага, пры ўдзеле Брыгады кавалерыі, артылерыі і пяхоты – агулам 700 жаўнераў.

Неверагоднае відовішча, напэўна, упершыню пастаўленае ў Польшчы, прыцягнула натоўпы публікі на пляц Легіёнаў, якая з вялікай цікавасцю назірала за зацятым змаганнем польскай кавалерыі і пяхоты з бальшавікамі.

Уся пастанова была выканана дасканала і ўразліва, а паказ баявых дзеянняў аздобіла выдатная форма статыстычных армейскіх падраздзяленняў.

28 мая

Адмена конных спаборніцтваў

Усходне-крэсовы конны клуб паведамляе, што конныя спаборніцтва, запланаваныя на 6 і 12 чэрвеня – адмяняюцца па прычынах, незалежных ад клубу. Затое ў гэтыя дні адбудуцца конныя гонкі.

Барбар у Баранавічах

Пан Х. выбраўся з дубальтоўкаю на возера Жлобін у Новых Баранавічах у таварыстве адной дамы. Пара тая села ў лодку і пачала катацца па возеры. У пэўны момант пан Х. захацеў пахваліцца перад дамаю свайго сэрца, як ён умее страляць, і, не думаючы доўга, падплыў да берага, дзе спакойна блукаў па багне бусел. Х. прыцэліўся і двойчы стрэлі па буслу, забіўшы птушку на вачах некалькіх дзясяткаў асоб, якія адпачывалі на пляжы. Лічым, што ён павінен быць вельмі сурова пакараны за свой паляўнічы выбрык. 

Трагедыя на чыгуначным пераездзе

На пераездзе ў Баранавічах паміж таварнай станцыяй і дэпо (хутчэй за ўсё цяперашні “Крывы пераезд”) пад пасажырскі цягнік Ваўкавыск-Баранавічы патрапіла фурманка, на якой сядзеў жыхар вёскі Антанова Павал Васілевіч. Фурманка ад удару была цалкам знішчана, а сам Васілевіч быў адкінуты ў бок з вельмі цяжкімі пашкоджаннямі па ўсім целе. У безнадзейным стане яго перавезлі ў павятовы баранавіцкі шпіталь.

Летась, таксама ў маі, пярун забіў 18-гадовую дачку Васілевіча.

Трэба адзначыць, што з-за недастатковага забеспячэння пераезду Баранавічах штогод тут адбываецца некалькі падобных здарэнняў. Калі чыгуначныя ўлады не возьмуцца за гэтую справу, дык на пераездзе можа адбыцца катастрофа, бо па ім едуць не толькі фурманкі, але аўтобусы і аўтамабілі. Да здарэнне недалёка, бо вазы з фурманкамі едуць па пераезду цэлымі шэрагамі.

30 мая

Несумленны кіроўца

Гірш Пінчук (Нарутовіча,63 – цяпер Камсамольская) паведаміў у камісарыят паліцыі, што наняў кіроўцу з аўтобусам Кушчынскага, каб той адвёз дзяцей са школы на Мышанку і даў за гэта 20 злотых задатку. Кушчынскі не толькі не прыехаў, але адмовіўся аддаваць грошы.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Люты 1932. Газэты пра Баранавічы

Уваход ў кінатэатар “Кастрычнік”, Баранавічы 1952-54 гг. Да вайны будынак узводзілі як каталіцкі храм. Фота з калекцыі Руслана Равякі

Kurier Nowogródzki

2 лютага

Як выехаць у Бразілію з Баранавіч

Пасля шматлікіх пытанняў людзей, якіх цікавіць выезд у Бразілію, дзяржаўны камітэт пасрэдніцтва працы ў Баранавічах інфармуе, што для работы ў гэтай краіне могуць выехаць тыя асобы, што маюць запрашэнне адтуль (так званае “termo de fianco” альбо “termo de responsabilidade”). Гэтыя дакументы выдаюцца бразільскімі ўладамі і сертыфікуюцца бліжэйшымі польскімі амбасадамі.

Калі ж такое запрашэнне не было сертыфікавана польскай амбасадай, то выязджаючы павінен мець яшчэ карту выкліку, на падставе якой будзе выдадзены загранічны пашпарт.

Незалежна ад гэтага ў Бразілію без карты выкліка могуць выязджаць эмігранты. Яны павінны мець з сабою пасля аплаты кошту праезду 200 даляраў ЗША з самотнай асобы. Калі едзе сям’я, дык яна павінна мець па 200 даляраў на кожную асобу старэйшую за 12 год. На дзяцей да 12 год трэба мець па 120 даляраў.

Адзначаецца, што калі эмігранты змогуць атрымаць ад Міністэрства працы Бразіліі адмысловы ліст, дык ім хопіць мець толькі палову пазначаных вышэй сум.

Бразільская віза каштуе 30 злотых (курс на люты 1932 – 8,9 злотых за 1 даляр) з пашпарту, білет 2-га класа да Бразіліі каштуе 950 злотых для дарослага, дзецям узростам ад 1 да 5 год – 237,5 злотых, ад 5 да 10 год – 475 злотых, праезд дзяцей старэйшых за 10 год аплачваецца па поўнаму тарыфу. Сям’я можа правезці адно немаўля ўзростам да году бясплатна.

4 лютага

Суд над шпіёнам

3 лютага ў Баранавічах адбылося паседжанне палявога суда па справе жыхароў Клецка Яна Няміры і Яна Бобка, абвінавачаных у шпіёнстве на карысць чужой дзяржавы. Пасля разгляду справыы суд пакараў абодвух на бестэрміновае зняволенне ўзмоцненага рэжыму.

5 лютага

Баль-маскарад на карысць беспрацоўных у Баранавічах

1 лютага ў залі кінатэатра “Casino” адбыўся баль-маскарад, арганізаваны Таварыствам сем’яў паліцэйскіх пад кіраўніцтвам пані Алены Галоўка. Зала, шчыльна запоўненая грамадскасцю, сведчыла пра традыцыйную папулярнасць, якая тычыцца большасці імпрэзаў, арганізаваных Таварыствам сем’яў паліцэйскіх.

У тлуме танцуючых вельмі мілае ўражанне рабіў карагод шматлікіх разнастайных і неверагодных масак, якія вельмі ўдала выступілі на першым такім балі-маскарадзе, што адбыўся ў Баранавічах. Дагэтуль тут праводзіліся толькі звычайныя карнавалы. Танцы адбываліся пад гукі аркестру гарадской пажарнай каманды.

На мерапрыемстве прысутнічалі афіцыйныя асобы: пан стараста Юры Неўгебаўэр, віцэбурмістр, пан інжынер А. Віннік, а таксама прадстаўнікі Таварыства.

А другой гадзіне ночы карагод масак правальсаваў па залі пад гукі маршу, пасля чаго адбылося галасаванне дзеля вызначэння першай і другой узнагароды за самыя выбітныя маскі. У выніку галасавання першае месца атрымала маска “Шахматная каралева” пані Соф’і Аўгустовіч. Другое месца ў маскі “Заваёўніца сэрцаў” пані Надзеі Гурскай. У мілым і сімпатычным настроі ўсе бавіліся да ранку. Вынікам гэтай імпрэзы быў неспадзяваны прыбытак, які пасля аплаты ўсіх выдаткаў склаў суму болей за 500 злотых. З гэтай сумы 25% належыць павятоваму Камітэту па справах беспрацоўных, а рэшта – мясцоваму Таварыству сем’яў паліцэйскіх.

У той самы дзень адбыліся ў Баранавічах балы Таварыства дзяржаўных служачых разам з Аб’яднаннем школьных настаўнікаў, а таксама бал у залі кінатэатра “Longinus”, арганізаваны 78 пяхотным палком. Усе яны таксама карысталіся папулярнасцю, а 25% ад іх прыбытку было перададзена Камітэту па справах беспрацоўных у Баранавічах.

Купон на зніжку сеткі кінатэатраў “Casino” на фільм з гукам “Хам” на 4.02.1932.

Самагубца памерла страшнай смерцю

Жыхарка мястэчка Палонка – Шэйна Ёселевіч, падчас прыступу нервовай хваробы кінулася ў студню, дзе знайшла страшную смерць. Пра здарэнне неадкладна паведамілі пажарнай камандзе ў Баранавічах, адкуль адразу выехала машына з 6 пажарнымі. Праз 30 хвілін са студні глыбінёй 21 метр дасталі цела самагубцы. На дно студні апусцілі пажарніка Льва Зальмана, які з вялікімі цяжкасцямі здолеў дастаць цела загінулай.

6 лютага

Бестактоўны купец абразіў паліцыю

Тыдзень таму адбылося здарэнне, якое ўзрушыла ўсе Баранавічы. Выбрыкі экс-купца пана Антона Гадомскага, які кіруе крамай каланіяльных тавараў свайго брата Стэфана на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) прывялі яго на лаву падсудных.

Адной раніцай Гадомскі дазволіў сабе адчыніць краму свайго брата ў гадзіны, якія забароненыя законам, і пачаў гандляваць, чым выклікаў незадаволенасць сваіх суседзей-купцоў. Лёс склаўся так, што ў гэты час каля крамы з’явіўся паліцыянт пан Міхаіл Ляшчынскі, які папрасіў Гадомскага спыніць гандаль і зачыніць памяшканне, інакш давядзецца скласці пратакол.

Гэта зачапіла Гадомскага за жывое, і ён пачаў сыпаць брыдкімі словамі як вар’ят, а напрыканцы, што могуць падцвердзіць шматлікія сведкі, прапанаваў Ляшчынскаму пацалаваць яго ў адно не вельмі прыстойнае месца на целе. Ясная справа, што гэта прывяло да складання адміністрацыйнага пратаколу і пратаколу аб парушэнні закону аб гандлі.

Справа пра абразу паліцэйскага на службе дайшла да суда. Запрошана шмат сведкаў. Аб судовым выраку мы паведамім пазней.

Горад Баранавічы і яго актуальныя балячкі

Горад Баранавічы, найбуйнейшы горад у Навагрудскім ваяводстве, мог бы спаборнічаць з самымі вялікімі гарадамі суседніх ваяводстваў, калі б толькі гэтаму спрыялі абставіны. Вось якія пажаданні я маю да айцоў гораду і нават некаторых яго жыхароў.

Група тых дабрадзеяў забылася, што да таго, як Кракаў стаў мураваным, быў шмат стагоддзяў драўляным. А нашым Баранавічам усяго толькі 50 год ад стварэння. Праўда яны досыць шырокія і цягнуцца ў розныя бакі амаль на 5 км, але апошні перапіс паказаў, што колькасць насельніцтва не дасягае нават 25 тысяч чалавек. У дадатак баранавіцкі люд мы не можам залічыць да заможных жыхароў гораду.

Найперш мясцовым уладам варта было б звярнуць увагу на мясцовую гаспадарку, якая амаль у кожнай галіне моцна кульгае. Бюджэт магістрату ўвесь час свеціць пусткамі ў выніку менавіта такой, а не іншай гаспадаркі, альбо кіраўнічыя органы пасля некалькіх нешчаслівых рашэнняў цалкам не даюць сабе рады.

Магістрат стаў крыніцай прыбытку толькі для некалькіх дзесяткаў прывілеяваных людзей і не дбае пра развіццё горада, а толькі намагаецца даць магчымасць зарабіць пэўнай групе барыгаў-фаварытаў, вызначаных самімі айцамі горада. Дамовы і стаўкі, якія штогод прыводзяць наш бюджэт да некалькіх дзесяткаў тысяч ці нават сотняў тысяч дэфіцыту складаюцца з-за з’яўлення “паразітаў горада” (прабачце за такі дакладны вобраз). Усё гэта раней ці пазней пакладзе горад на лапаткі. Калі лепей прыглязецца да гэтай мадэлі кіравання, можам заўважыць язвы, якія точаць цела самакіравання нашага горада.

Згадваючы гарадскую лазню, якая ўжо даўно працуе са стратамі, зачэпім мімаходам гарадскую Ахову здароўя разам са шпіталям, дзіцячым і старэчым прытулкамі. Год ад года іх дзейнасць дае ад 30 да 40 тысяч дэфіцыту гарадскому бюджэту. Затое яна дае працу і заробак шмат якім людзям, што маюць блізкі кантакт з гарадской Радай ці кіраўніцтвам горада.

Асаблівую ўвагу трэба звярнуць на дазвол па збору аплаты за карыстанне гарадской нерухомасцю нейкаму пану Тартацкаму, жыхару Баранавіч, які заабавязаны толькі да рэгулярнай выплаты нейкай квоты з жылля. Тартацкі, не зважаючы на вялізныя высілкі з боку ўлады і грамадства па барацьбе з беспрацоўем, прыняў да сябе на працу некалькі чалавек, добра забяспечаных і пераважна заможных, гаспадароў і ўласнікаў кавярняў і нават чыгуначнікаў.

Усё гэта ўзгоднена з Магістратам. І калі селянін, што прывозіць у Баранавічы некалькі вазоў дроў ці будаўнічага дрэва, аплачвае падатак за праезд у 30 грошай, дык потым, калі ён спыняецца на доўгі час на вуліцы Сенатарскай (цяпер Горкага) ці Пілсудскага (Чырвонаармейская), падыходзіць да яго іншы зборшчык і патрабуе аплаты 50 грошай за карыстанне гарадской тэхнікай (ладная такая тэхніка). Кантралюе гэты працэс сын Тартацкага, апрануты ў шапку са срэбранымі шнурамі (быццам бы супрацоўнік падаткавай службы). Ён пільнуе, каб гэтае асаблівае права на аплату хутка было выканана. А наш Магістрат шчаслівы, што не трэба дурыць галаву такімі клопатамі, не бачыць ці хутчэй не хоча бачыць тых злоўжыванняў, што адбываюцца пад носам.

Такіх квіткоў у нас можна назбіраць цэлыя стосы. У выніку можам сцвярджаць, што такі стан гаспадаркі горада ў любым выпадку не можа існаваць. Жыхары Баранавіч павінны быць пазбаўленыя ад такога роду паразітаў, інакш нам пагражае эканамічны ўпадак. Падаткі, якія ўсё з большымі цяжкасцямі трапляюць у бюджэт горада, павінны выдаткоўвацца толькі на сапраўдныя патрэбы. Розныя пасрэдніцтвы павінны быць ліквідаваныя, а іх выканаўцы няхай шукаюць іншых дойных кароў.

Грамадства Баранавіч звяртаецца да надзорных органаў, каб тыя праверылі тайнікі гаспадаркі гарадскога кіравання і дапамаглі аздаравіць анамальныя стасункі, што тут пануюць. Тады, магчыма, бюджэт будзе весці горад да развіцця, а не да ўпадку, як цяпер адбываецца.

А-віч

11 лютага

Бойка ў Каўпеніцы

Жыхара вёскі Вялікая Каўпеніца Малевіча моцна пабілі яго суседзі: Аляксей Галоўка і Аляксандр Кухта. Збітага ў непрытомным стане прывезлі ў баранавіцкі шпіталь, дзе дактары пацвердзілі пралом чэрапа.

Знікненне хлопца

Юстына Еўшэль, якая жыве ў Баранавічах на вуліцы Шырокай, 121 (цяпер Тэльмана), паведаміла, што некалькі дзён таму яе 8-мігадовы сын Ян пайшоў на вуліцу і не вярнуўся. Вядуцца пошукі дзіцяці.

12 лютага

Новае выданне ў Баранавічах

У апошнія дні на вуліцах Баранавіч пачала прадавацца новая газета “Baranowiczar Moment” на мове ды жыдоўскай. Рэдактар газеты М. Манскі, былы рэдактар нядаўна ліквідаванай газеты “Baranowiczar Leber”.

16 лютага

Дзейнасць Камітэту пабудовы касцёла

Праца над будаўніцтвам новага касцёла ў Баранавічах пад назваў у імя Каралевы Кароны Польскай рухаецца поўным ходам наперад, дзякуючы энергічным людзям, што ўваходзяць у Камітэт пабудовы касцёла ў Баранавічах. Пасля таго, як з’ехаў з горада былы шэф Камітэту і стараста горада Пжэпалкоўскі, новым старшынёй быў абраны генерал Станіслаў Гжмот-Скатніцкі, які з пэўным імпэтам аддаўся справе прыспешвання будаўніцтва касцёла. На месца ксяндза Валаска, віцэ-старшынёй абралі ксяндза-капелана Александровіча. Новае кіраўніцтва працягне пабудову храма, вынікі чаго на кожным кроку відавочныя. Цяпер Камітэт распачаў рассылку 10000 лістоў з “цаглінкамі” (паштоўка, якая даецца чалавеку пры ахвяраванні на касцёл сумы роўнай кошту адной цагліны). У кожным лісце маецца “цаглінак” на 500 злотых.

Фундамент пад гмах святыні збольшага ўжо скончаны. У гэты зімовы перыяд Камітэт назапашвае будаўнічыя матэрыялы, каб з вясны прыступіць да далейшай будовы. Некалькі дзён таму фонд Камітэта павялічыўся адразу на 1000 злотых, якія ахвяраваў на касцёл асабіста Юзэф Пілсудскі.

У бліжэйшы час Камітэт плануе прывезці ў Баранавічы дакументальны фільм пра Езуса Хрыста “Кароль з Каралёў”, які будзе паказаны ва ўсіх кінатэатрах горада. Увесь прыбытак ад фільма пойдзе ў фонд Камітэта. Зычым Камітэту далейшай плённай працы па будаўніцтве касцёла ў Баранавічах, адсутнасць якога вельмі адчуваецца тут.

17 лютага

Страшны пажар у Баранавічах

У ноч з 15 на 16 лютага на вуліцы Гувэра, 15 (цяпер Царука), у будынку Шымона і Ёхеля Ялінаў выбухнуў пажар, які з нялюдскімі высілкамі здолела патушыць мясцовая каманда пажарных. Акцыя паратунку ўскладнялася з-за моцнага марозу і адсутнасці вады. Па папярэдніх падліках страты ад пажару складаюць 20 тысяч злотых.

19 лютага

Новы падкідыш

На падворку прыюта “Наш дом” у Баранавічах была пакінута невядомай асобай дзяўчынка, прыкладна 5 год. Імя і прозвішча яе – не вядомае.

Канакрад у руках паліцыі

15 лютага на кірмашы ў Гарадзішчы ў жыхара Вялікай Сваротвы Міхаіла Фечка скралі каня з санямі, на якіх было 135 кг сала і паляндвіцы, агульным коштам 400 злотых. Хутка было выяўлена, што злодзей – нейкі Уладзімір Хвалько з Вялікага Сяла. Яго затрымалі разам са скрадзеным канем і санямі.

24 лютага

Псіхічна хворы самагубца

Хама Пулін, што жыў у Баранавічах на вуліцы Пілсудскага, 11 (цяпер Чырвонаармейская), некалькі год ужо пакутаваў ад псіхічнай хваробы. У апошні час ён некалькі разоў спрабаваў учыніць самагубства, але яго своечасова ратавалі суседзі. Нядаўна Пулін спрабаваў  скочыць у студню, але яму перашкодзілі гэта зрабіць. Праз некалькі гадзін пасля гэтага Пулін пайшоў на вуліцу Шасовую (цяпер Брэсцкая), дзе скочыў у студню глыбінёй 22 м, дзе і загінуў. Выкліканыя пажарныя паднялі са студні цела тапельца.

25 лютага

Смерць паўстанца 1863-64 гг

23 лютага ў асадзе Чарковішчы Сталовіцкага павету памёр Баляслаў Кулікоўскі, паручнік паўстанцаў 1863 года. Яму было 106 год. Падчас паўстання 1863 года ён прымаў удзел у бітвах з маскоўскім войскам пад Каўпеніцай і Мілавідамі.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Сьнежань 1931. Газэты пра Баранавічы

Kurjer Nowogródzki

3 снежня

Прыезд знакамітага жыдоўскага паэта ў Баранавічы

1 снежня цягніком з Беластоку прыбыў у Баранавічы вядомы народны паэт Хаім Нахман Бялік, які прыехаў сюды з Палестыны і наведвае па чарзе ўсе гарады ў краіне. У Баранавічах на чыгуначным вакзале паэта сустракаў амаль 2-тысячны тлум народу жыдоўскага, школьны аркестр і ўся баранавіцкая эліта жыдоўскай народнасці.

Увечары ў залі кінатэатра “Apollo” паэт  Х.Н. Бялік выступіў з праграмай на тэму “Жыды і іх культура”, на якой прысутнічаў намеснік старасты пан Зажыцкі, які замяняе адсутнага цяпер пана Пржэпалкоўскага. На выступе прысутнічала каля тысячы чалавек.

5 снежня

З жыцця Кола заўзятараў сцэны

2 снежня ў кінатэатры “Apollo” чальцы нядаўна створанага Кола заўзятараў сцэны далі ўжо трэцяе прадстаўленне, прыбытак з якога пайшоў на развіццё гэтай арганізацыі. Яны адыгралі 3-актавую п’есу Балуцкага “Адчынены дом”, пад рэжысурай пана Галагоўскага, старшыні Кола. Чальцы дасканала справіліся са сваімі задачамі, чым выклікалі сімпатыі сярод шырокіх слаёў баранавіцкага грамадства.

Асабліва вызначыліся п. Галагоўскі і п. Папук, якія сваёй дасканалай гульнёй выклікалі ў гледачоў  каскады смеху і буру воплескаў. Таксама гульня панн Гайжэўскай, Ляшэўскай і Асечка заслугоўвае асобнай згадкі.

З прыкрасцю аднак трэба адзначыць, што на спектаклі прысутнічала толькі некалькі дзясяткаў асобаў, таму на кожным кроку можна было чуць, што нашыя людзі не заўсёды ўмеюць цаніць культурную вартасць імпрэзаў.

Баранавіцкі люд прызвычаіўся да наведвання нізкавартых рэв’ю і рэўетак, якімі кормяць нашыя правінцыйныя гарады вандроўныя артысты, якія не маюць ужо поспеху ў вялікіх гарадах.

У кожным разе маем надзею, што мясцовае аб’яднанне, што ставіць п’есы ў нашым горадзе, не будзе пераймацца часоваму малому поспеху і будзе далей працаваць над сур’езнымі творамі, тым больш, што ўжо цяпер відаць, складаецца яно з дасканалых актораў, якія б у будучыні мелі вялікі поспех.

8 снежня

Арышт былога дэпутата

Учора, падчас сходу ў Баранавічах Беспартыйнага Блоку Супрацы з урадам Пілсудзкага і прамовы віцэ-маршалка Сенату доктара Багуцкага, меў месца інцыдэнт з былым дэпутатам ад Сацыялістычнай Польскай Партыі, радным Махаем (у наступных нумарах газеты было ўдакладненне, што Юзік Махай ніколі не быў дэпутатам, а толькі кандыдатам у дэпутаты).

Падчас дыскусіі, якая развязалася пасля дакладу Багуцкага (сітуацыя палітычная і эканамічная), Махай спрабаваў справакаваць інцыдэнт, выкрыкваючы розныя абразлівыя воклічы.

Па просьбе прысутнага на сходзе пана старасты Пржэпалкоўскага, паліцыя арыштавала Махая.

10 снежня

Былога дэпутата пасадзілі ў турму

У выніку аб’яднання цэлага шэрагу сведчанняў антыдзяржаўнай дзейнасці былога дэпутата ад Сацыялістычнай Польскай Партыі, раднага Махая, следчы суддзя пастанавіў арыштаваць яго да судовага паседжання. Да акту справы далучаны таксама пратакол аб інцыдэнце, які адбыўся 7 снежня падчас дыскусіі над дакладам віцэ-маршалка Сенату док. Багуцкага.

Крадзяжы з узломам

Пазаўчора ўночы да сталярскай майстэрні Гіршы Лісоўскага (вул. Орля, 28 цяпер Лісіна), уламаліся невядомыя злодзеі і скралі сталярнае абсталяванне на 200 злотых.

У тую саму ноч у гімназію імя каралевы Барбары Радзівіл уламаліся невядомыя злодзеі і разбілі замкі на пісьмовых сталах у трох пакоях. У выніку яны скралі 31 злоты.

На шкоду Самуэля Цукерніка (вул. Уланская, 58 цяпер Пінерская) невядомыя злачынцы ўламаліся ў камору, адкуль скралі рэчы і 3 пуды аўса на агульную суму 300 злотых.

У Яніны Лісакоўскай, што жыве на Графскай, 55 (цяпер Куйбышава паміж Брэсцкай і Камсамольскай), невядомыя злодзеі ўламаліся ў склеп, адкуль скралі слоікі варэння, налівак, марынаваных грыбоў і іншых дробных рэчаў на агульную суму 105 злотых.

Акрамя гэтага, на тэрыторі гораду зарэгістраваны 4 дробных крадзяжа і адно збіццё.

11 снежня

Курсы хатняга вырабу лыж

З ініцыятывы капітана Сікорскага, павятовага камісара Ваеннай падрыхтоўкі (Przysposobienie wojskowe) ў Баранавічах, быў арганізаваны курсы хатняга вырабу лыж, якія праходзілі ў два этапы з 3 па 7 і з 9 па 14 лістапада. На іх навучалася 13 чалавек, чальцоў PW.

Навучэнцы курса ўласнаручна, пад кіраўніцтвам прафесійнага настаўніка, зрабілі некалькі дзесяткаў пар лыж карыстаючыся хатнім інструментам.

Неучцівы каханак

Марыя Анчуковіч, якая жыве на рагу Шасова (цяпер Брэсцкая)-Цэнтральна (цяпер Агранамічная), паведаміла ў паліцыю, што яе каханак Ян Рыхлінскі, з якім яна жыла тры гады, прадаў без яе згоды свінню і іншыя рэчы, што ёй належалі, агулам на 60 злотых. Грошы каханак выдаткаваў на свае патрэбы. Жадаючы адпомсціць свайму каханку, Анчуковіч таксама паведаміла паліцыі, што Рыхлінскі мае і карыстаецца ваенным білетам на імя Яна Загорскага.

Рэклама доктара А. Бусла, які лячыў хваробы вачэй. Kurier Nowogródzki

12 снежня

Святліца пажарнікаў просіць аб кніжках для новай бібліятэцы

Мала хто з жыхароў горада ведае, што Гарадская пажарная каманда ў Баранавічах мае ўтульны міла абстаўлены свой клуб. Вялікая перавага гэтай святліцы ў тым, што тут пры пажарных будынках чыста, цёпла і нават элегантна.

Ёсць газеты, гульні і нават радыё.

Бракуе кніжак у бібліятэцы, аб чым пажарнікі вельмі-вельмі просяць. Кнігі могуць быць ужываныя і нават без вокладкі, арганізацыя сама зробіць пераплёт. Ахвотных да чытання вельмі шмат, бо заўсёды ў клубе ёсць людзі, якія цягнуцца да кніг. Асабліва цікавяць гістарычныя раманы (Крашэўскі, Сянкевіч, Прус, Асяндоўскі). Амаль у кожным доме нешта такое знойдзецца. Не разважайце доўга, а нясіце свае кнігі ў пажарны клуб.

Стэфанія Баярская

13 снежня

Суд над шпіёнам

12 снежня на лаве Акруговага суда ў Баранавічах сядзеў вядомы ў горадзе Баранавічы Васіль Югаў, які быў арыштаваны яшчэ летась па падазрэнні ў шпіёнстве на карысць Савецкай Расіі. Суд паслухаўшы сведкаў і беручы пад увагу яго век – 62 гады, пастанавіў прызнаць Югава вінаватым і асудзіць на 8 гадоў цяжкай турмы з пазбаўленнем правоў. Трэба адзначыць, што адзін з таварышаў Юдава па гэтай самай справе, быў асуджаны Вайсковым судом у Пінску да растрэла, а вырак быў  выкананы сёлета вясной.

Асудзілі бандыта

11 снежня Акруговым судом Навагрудка на выязной сесіі ў Баранавічах была разгледжана справа Дзмітрыя Падрушы, жыхара вёскі Бобкі, Нясвіжскага павету. Яго абвінавачвалі ў рабунковым нападзе летам гэтага года ў мястэчку Заастравечча, дзе стэрарызаваўшы сям’ю аднаго з жыдоўскіх купцоў, забраў 500 румынскіх леваў і некалькі сот злотых гатоўкаю. Падсудны прызнаў сваю віну, у сувязі з чым, беручы пад увагу яго малады ўзрост (20 год), суд пакараў яго на 15 год цяжкай турмы.

Крадзяжы

Марыя Стральчэня (Віленская, 68 – цяпер Гагарына), паведаміла ў паліцыю, што выходзячы з жылля на вуліцы Шасовай, 26 (цяпер Брэсцкая), замкнула там дзверы. Тым часам гаспадар гэтага дому Шмаеўскі выламаў замок ды забраў два крэслы і адзін табурэт, якія належалі Стральчэні.

Зоф’я Рабкова (завулак Траўгута, 13 цяпер завулак Дзімітрава) паведаміла ў паліцыю, што Лявон Васілевіч і Мікалай Нацковіч скралі ў яе адну пляшку гарэлкі.

На школу Саламона Гірвіча (Гувэра, 39 цяпер Царука) з замкнёнага хлява, выламаўшы акно, скралі 2 пары конскай збруі, а таксама мех фасолі, на 120 злотых.

Падкідыш

Некалькі дзён таму на падворку прыюту “Нашага дому” пакінулі дзяўчынку ўзростам да 6-ці гадоў. Вядзецца пошук яе сваякоў.

15 снежня

Падкідыш – дачка павешанага ў Баранавічах

У мінулым нумары пісалі мы пра 6-гадовую дзяўчынку, якую падкінулі да “Нашага дому”. Як выявілася, гэта Марыя Казей, дачка Мітрафана Казея з Баранавіч, якога павесілі 27 лістапада разам з іншымі шпіёнамі. Маці Марыі ўжо некалькі год як звар’яцела і памерла ў адным са шпіталяў для псіхічна хворых. Малалетняя сірата ад часу арышта яго бацькі блукала па вуліцах Баранавічаў, пакуль не сустрэла яе адна незнаёмая жанчына і не адвяла на падворак прыюту, дзе пакінула, паклаўшы ў кішэньку аркушык з імёнамі бацькоў. Кіраўніцтва “Нашага дому” шчыра заапекавалася пакінутай дзяўчынай і прытуліла да свайго вялікага звязка іншых нешчаслівых дзяцей. Такім чынам самотныя дзеці знаходзяць апеку ў прыюце, дзе павінны забыцца пра свае смутнае сіроцтва.

Дадатковае харчаванне беднай моладзі ў гімназіі

Справа дадаткова на харчавання беднай моладзі ў Дзяржаўнай гімназіі ў Баранавічах, дзякуючы энэргіі пана дырэктара Завіроўскага і паразумення з Бацькоўскім камітэтам, рушыла вялікімі крокамі наперад. Таму моладзь, якая дагэтага не атрымлівала моцнай апекі, цяпер атрымае дапамогу. Хацелася б верыць, што, дзякуючы кіраўніцтву гімназіі і Камітэту, дапамогу атрымаюць усе вучні. Якім гэта патрэбна.

Фота банка у Баранавічах. Kurier Nowogródzki ад 16-12-1931

18 снежня

Вакол Магілы невядомага салдата

Некалькі дзён таму ў памяшканні Таварыства Рамеснікаў-хрысціян у Баранавічах адбыўся арганізаваны сход, у якім прынялі ўдзел 25 рамеснікаў і купцоў-хрысціян, жыхароў горада. Сход быў скліканы па справе развіцця царкоўная тэрыторыі, што знаходзіцца ў цэнтры горада на скрыжаванні вуліц Шаптыцкага і Міцкевіча (цяпер Савецкая і Леніна) з аднаго і другога боку Магілы невядомага салдата. Сход распачаў пан Яроцкі, пасля чаго аднагалосна быў абраны старшыня, праваслаўны пробашч баранавіцкай парафіі дэкан Павал Мацкевіч. Справаздачу аб выкананых працах па развіцці царкоўнай тэрыторыі склаў пан Яроцкі, пры чым ён падкрэсліў, якое вялікае значэнне меў бы той пункт, калі б мясцовыя ўлады пайшлі Камітэту насустрач і дапамаглі б рэалізаваць праект развіцця гэтай тэрыторыі.

Далей дакладчык дадаў, што занядбаная тэрыторыя ў самым цэнтры горада стала бы добраўпарадкаванай “вялікай, найноўшай канструкцыяй і эстэтычнага выгляду гмахам, а з другога боку тут бы была наладжаны вытворчасць рамеснікаў і хрысціянскі гандаль”. Прысутныя пагадзіліся з довадамі і пастанавілі аднагалосна скласці пэтыцыю да адпаведных уладаў, а самую справу разбудовы даручыць Камітэту, у які ўвашлі 7 чалавек начале з айцом Мацкевічам. Прывабнай рэччу быў бы для Баранавіч вялічэзны гмах у цэнтры горада, а яшчэ больш прывабным было б размяшчэнне ў ім хрысціянскага промыслу і гандлю.

Дзівіць нас толькі тое, што ніхто з прысутных у гэтай важнай справе не згадаў пра адну значную рэч. Ініцыятары праекту забыліся пра Магілу невядомага салдата, да якой ставяцца з павагай і шанаваннем мясцовыя жыхары. Калі сапраўды з’явіцца гэты вялічэзны гмах з абодвух бакоў Магілы невядомага салдата, што будзе з самім помнікам у гонар загінулых салдат за незалежнасць краіны? Да таго ж, не для таго будавалі помнік, каб неўзабаве ён знік у абдымках вялікага гмаху для прамысловасці і гандлю. Як відаць з размоваў, грамадзяне, якія хочуць стварыць тут пляцоўку для гандлю, не збіраюцца супольна будаваць адзін будынак, а кожны хоча збудаваць аб’екты, згодна сваіх фантазій. І хто гарантуе, што ў будучым у цэнтры пазней не з’явяцца рэстараны і піўніцы.

Ці пагодзяцца жыхары гораду да такога аздаблення Помніка невядомаму салдату? Нагадаем, што менавіта каля яго адбываюцца ўсе парады, імпрэзы і святкаванні.

Дзівіць нас факт, што такія планы будаўніцтва ў цэнтры горада абмяркоўваюцца без узгаднення з мясцовымі ўладамі. Акрамя таго, як нам вядома, увесь абшар старых могілак плануецца ператварыць у гарадскі парк, адсутнасць якога балюча адчуваецца жыхарамі горада, бо цяперашні парк (цяпер Стары парк), што знаходзіцца за мяжой горада, не задавальняе патрэб гараджан такога вялікага горада, як Баранавічы.

Да ўсяго гэтага трэба дадаць вельмі цяжкі стан гаспадаркі і адсутнасць інвестыцыйных крэдытаў нават на больш значныя патрэбы. Таму ўсё абмеркаванае на сходзе не рэальнае і не вытрымлівае крытыкі.

19 сьнежня

Замах на забойства

Учора на падворку дома на вуліцы Каперніка, 76 (цяпер Халасьцякова), які належыць Апанасу Гунашу, з’явілася невядомая асоба, якая паклікала да сябе Надзею Берташ, якая там жыве. Калі тая пераступіла парог свайго жытла, асоба кінулася на яе і ударыла сякерай у плечы. Безпрытомная Берташ павалілася на зямлю. Цяжка параненая яна змагаецца са смерцю ў шпіталі.

Ліквідацыя зладзейскай шайкі

На днях следчыя органы на чале з падкамісарам Крэмесам ліквідавалі небяспечную зладзейскую шайку, якая некалькі месяцаў “працавала” ў Баранавічах. Выкрыта некалькі “малін” зладзейскіх, дзе было знойдзены багата трафеяў, скрадзеных у горадзе на працягу месяца. Арыштаваныя Александр Лапко, жыхар Баранавіч, Казімір Рынкевіч, жыхар Вільні, і Люба Медушэўская, з вёскі Падасоўцы. Іх абвінавачваюць у некалькіх крадзяжах. Арышты працягваюцца.

Адначасова арыштаваны Юзік-Збігнеў Каліноўскі, сталы жыхар Лодзі, які скраў дамскі гадзіннік у Марыі Купіч з Баранавіч. Як выявілася, элегантны франт Каліноўскі, які дбаў пра свой выгляд, даўно ў вышуку ў Варшаве, Пултуску і Ядаве, за некалькі крадзяжоў і ашуканстваў.

20 снежня

Новы баранавіцкі стараста

Учора ў Баранавічы прыбаў новапрызначаны стараста павету пан Юры (Ежы) Нойгебаўэр, які працаваў да гэтага старастам у Вілейцы. У панядзелак, 21 снежня, былы баранавіцкі стараста, пан Зыгмунд Пржэпалкоўскі, пачне перадаваць павет свайму наступніку.

Баранавічцкі стараста Зыгмунт Пржэпалкоўскі.

30 снежня

Трагічнае здарэнне на вуліцы Шаптыцкага

Некалькі дзён таму на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая), адбылася надзвычайная сітуацыя, якая толькі выпадкова не пацягнула за сабою шмат ахвяр. Падчас, калі праязджаючы лакаматыў падаў гукавы сігнал, на завулку Свяцілаўскім (цяпер Свяцілавіцкая вуліца), вайсковыя коні, што стаялі, сарваліся і панеслі з санямі ў накірунку вуліцы Шаптыцкага. На павароце сані разбіліся аб будынак, а спалоханыя коні наляцелі на Геню Гарфінгельд, што пераходзіла вуліцу. Яе моцна патапталі. Потым пара ашалелых коней наляцела на запрэжаныя сані з фальварку Чарамнік, які перавярнулі. У гэтым выпадку пацярпела гаспадыня фальварку пані Соф’я Чудзінская. Абедзвух ахвяр даставілі ў бальніцу, іх стан не вельмі цяжкі. Ашалелых коней затрымаў паліцэйскі, які нёс службу на вуліцы Шаптыцкага.

Нешчаслівы выпадак

Міхаіл Васілевіч з вёскі Яхімавічы Сіняўскай гміны, едучы цягніком №314 Лунінец-Баранавічы, праз сваю неасцярожнасць выпаў з вагону каля мосту на Шчары. Ён атрымаў шматлікія траўмы па ўсім целе. Васілевіча перавезлі на дрызіне ў Баранавічы, дзе аказалі медыцынскую дапамогу.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Кастрычнік 1931. Газэты пра Баранавічы

Сілезкі лёгкі самалёт на аэрадроме ў Баранавічах падчас авіярэйду. Kurier Nowogrodzki ад 7-10-1931

Kurier Nowogródzki

1 кастрычніка

Катастрофа лёгкага самалёту

Падчас двухразовага нешчаслівага старту лёгкі самалёт №22 Познаньскага аэраклубу, пілотам якога быў Вацлаў Юркэк, апарат разбіўся на аэрадроме ў Баранавічах. Канструктар Морысан і пілот Юрэк былі прыдушаныя корпусам. Самалёт з разбітым прапелерам і адарванымі шасі разбіўся. Морысан атрымаў цяжкія пашкоджанні грудной клеткі, а пілот Юрэк – агульныя траўмы. Прычына катастрофы – кепская пазіцыя пры старце і страта кіравання пілотам над машынай.

Прыехалі вядомыя артысты

У Крывошынскую гміну Баранавіцкага павету прыехала з Варшавы група артыстаў, якія на чале з рэжысёрам панам Біске прымаюць удзел у здымках фільмаў.

2 кастычніка

Лятуць – не лятуць

Рэйд турыстычных самалётаў меў адзін з этапаў у Баранавічах. Доўгі час вырашалася, ці будуць самалёты наведваць Баранавічы, нарэшце было прынята станоўчае рашэнне – адбудзецца гэта ў аўторак, 29 верасня. Ляцець будуць з Вільні, праз Маладзечна.

Ранкам на аэрадроме  (раён вуліцы Першукевіча) сабралася мноства людзей. Было вельмі добрае і яснае надвор’е. Прывялі нават школьнікаў. Прыехалі розныя чыноўнікі, прадстаўнікі мясцовага ўраду і вядомыя асобы. Чакае аркестр 78 пяхотнага палка і буфет у вялізным намёце, вянкі кветак для лётчыкаў.

Месцазнаходжанне аэрадрома адзначана чырвоным.

Але атрымалася, што надвор’е ўсё змяніла. Даведаліся пра тое па тэлефоне. Пілоты хацелі абмінуць менавіта Баранавічы, бо пануе ў нас суцэльная імгла. А мы ж іх чакалі з сонцам! Імгла ж аднак запанавала са старту ў Варшаве. Замест а пятай раніцы вылецелі самалёты адтуль толькі а 10-й. Таму не даляцелі яны ў гэты дзень да Баранавіч, а спакойна спыніліся ў Парубанку (пад Вільняй).

Не засталося нам нічога іншага, як праклінаючы імглу, надвор’е, Парубанак і аэраклуб, пад’есці ды выпіць, каб разгорнуты буфет не панёс страты, ды чакаць наступнага дня.

Але на наступны дзень у Баранавічы прыйшла імгла і дождж, якую нам прадказалі на 24 гадзіны раней, але потым неяк праяснілася. Па тэлефоне атрымалі інфармацыю, што 13 лёгкіх самалётаў стартавалі з Парубанку і а 9 гадзіне павінны прыляцець у Баранавічы. Усё адбылося як па гадзінніку. А 9.03 прызямліўся першы самалёт RWD4 з пілотам Харэўскім з львоўскага аэраклубу. Потым перапынак да 9.38. У гэты час зямлі на баранавіцкім аэрадроме павінен быў датыкнуцца самалёт Moryson-2, што ляцеў з Астровы Велькапольскай. Пілатуе яго харунжы Вацлаў Юрэк, у кабіне сам канструктар самалёту Морысан. Але лётчыкі чамусьці не хацелі сядаць на аэрадром. Самалёт бярэ ў бок і накіроўваецца ў дом, што стаіць каля дарогі, потым раптоўна мяняе курс і падскокваючы сядае на бульбяным полі. Ламае сабе шасі, але пілоты выходзяць без пашкоджанняў. Напіліся гарбаты, разабралі свой самалёт і загрузілі яго на цягнік. Іх рэшта рэйду адбудзецца па чыгунцы.

Іншыя самалёты сядаюць паспяхова. А 10.23 сядае апошні самалёт – трынаццаты, з варшаўскага аэраклубу. Чаму так мала? Ад пачатку збіралася ляцець 24 самалёты, потым 19, а вылецела 13. Усяму віной кепскае надвор’е. Віны аэраклубаў няма.

Працуе санітарная машына Чырвонага крыжа

На гэтых днях упершыню ў Баранавічах ужылі санітарную машыну Польскага Чырвонага Крыжа для перавозкі цяжка хворай жонкі аднаго з мясцовых лекараў. Хворую хутка і ў ляжачым стане даставілі да шпіталя, дзе ёй была зроблена аперацыя. Выгоды ад з’яўлення такога аўто ў горадзе відавочныя. (4 кастрычніка з’явліся інфармацыя, што кошт перавозкі хворага па гораду вызначаны ў 10 злотых, за горадам – будзе вылічвацца ад кіламетражу. Пуд жыта каштаваў 2 злотых, 1$ – 8,5 злотых).

3 кастрычніка

Нячшасны выпадак

Днём 2 кастрычніка кіроўца Андрэй Адамчык, едучы па вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая), пераехаў 87-гадовую бабулю Філамону Кучынскую, якая жыве на вуліцы Траўгута, 18. Старую ў вельмі цяжкім стане завезлі ў гарадскую бальніцу.

4 кастрычніка

Баранавіцкія жыды. Размова з інж. Віннікам

Інж. Віннік, намеснік баранавіцкага бурмістра, паходзіць з далёкай Чарнігаўшчыны, дзе працаваў земляробам. Але ўжо 11 год жыве на Крэсах (Піншчына і Навагрудчына) і зрабіўся ўжо зусім тутэйшым чалавекам. Бярэ разам з жонкай жывы ўдзел у грамадскім жыцці Баранавіч. Акрамя таго, як чалец аб’яднання жыдоўскага, дакладна ведае патрэбы і становішча сваіх супляменнікаў. Таму папрасілі яго расказаць аб гэтым. Найперш нас цікавяць сціслыя лічбы з культурнага жыцця баранавіцкіх жыдоў.

Жыдоўская грамада ў нас, як зрэшты і паўсюль, неаднастайная. Існуюць розныя накірункі і адгалінаванні – ад кансерватыўных ды артадаксальных да левых і радыкальных. Характэрным чыннікам мясцовага жыцця жыдоў ёсць тое, што Баранавічы вельмі новы і малады горад, які не мае яшчэ сваіх традыцый. На некаторыя формы жыцця не накладаюцца яшчэ тут пакаленні і стагоддзі, як гэта можна пабачыць у суседніх Слоніме ці Койданаве. Там жыдоўскае жыццё мае за сабой некалькі стагоддзяў гісторыі, а ў нас усе з’явы прыходзяць звонку і з’яўляюцца не мясцовымі.

– Возьмем, напрыклад, тутэйшых хасідаў, – кажа інж. Вінік. – Іх у нас шмат, але не маюць агульнага лідара. Частка іх – прыхільнікі слонімскай школы і не прытрымліваюцца поглядаў рабіна з Койданава.

З іншых кірункаў у Баранавічах вельмі папулярны сіянізм. Цяпер патроху набірае папулярнасць рэвізіянізм – паслядоўнікі Зеэва Жабацінскага. Бунд (яўрэйская сацыял-дэмакратычная партыя) затое не мае вялікага ўплыву. Прыкладам гэтага будзе школьніцтва: пачатковая школа “Тарбут”, дзе ў трох першых аддзелах навучання выкарыстоўваецца іўрыт, мае 150 дзяцей. А школа, якую ўтрымлівае Бунд, паціху змяншалася і цяпер знаходзіцца ў стане ліквідацыі.

– Ці існуюць дзяржаўныя школы для жыдоўскай моладзі?

– Ёсць адна. Гэта так званая пачатковая школа для дзяцей, адзначаючых шабат. Калі казаць пра школьнае таварыства, “Шулькульт” мае адну школу з навучаннем на ідыш. Урэшце існуе некалькі рэлігійных пачатковых школ і адзін ешыбот, ці школа рабінаў.

Спыталі мы пра моладзь і іх жыццё, бо яна адыгрывае значную ролю ў грамадзе жыдоў гораду.

Моладзь ходзіць у гімназіі. Альбо ў дзяржаўную, альбо ў гімназію Эпштэйна. Што тычыцца поглядаў, дык яны пераважна сіяністычныя.

Моцна сярод іх распаўсюджаны харцэрскі (польскія скаўты) рух, вельмі шмат часу прысвячаюць спорту, а клуб Макабі мае шмат чальцоў. Але жыдоўская моладзь у Баранавічах знаходзіцца ў такім перыядзе свайго жыцця, калі вялікага ўдзелу ў грамадскім руху яшчэ не можа браць. Такі ўдзел прыпадае на ўніверсітэцкую моладзь. Выпускнікі ж школ выязджаюць вучыцца пераважна ў Вільню. Пэўная колькасць іх едзе вучыцца далей – да чэшскай Прагі. Па сканчэнні вучобы, калі і вяртаюцца дахаты, дык займае іх ужо праца.

Інтэлектуальнае жыццё ў Баранавічах досыць малое. Канцэнтруецца яно ў Культурна-асветніцкім клубе, дзе час ад часу бываюць лекцыі і даклады.

– А арганізацыі ўзаемадапамогі?

– Іх некалькі. Але абшар іх дзейнасці не вельмі шырокі, збольшага з-за абмежаванага фінансавання. Найлепей працуе TOZ (таварыства аховы здароўя), на чале якой стаіць доктар Нахумоўскі. Збудавалі, напрыклад, Дом здароўя ў Наваельні. Трымаюць інтэрнат для дзяцей, падтрымліваюць “Кроплю малака” для дзяцей любой нацыянальнасці. З іх арганізацый варта адзначыць «Bet-lechem» ці «Хлеб убогіх» і «Gmilat-chesed» – дабрачыннае таварыства пазыкі. Шмат добрага для жанчын робіць Аб’яднанне жыдоўскіх жанчын.

Маем у Баранавічах дзве газеты: «Baranowicher Lebn» і «Baranowicher Woch». Цяпер выходзіць толькі апошняе. Цяжка вытрымаць канкурэнцыю з варшаўскімі і віленскімі газетамі.

7 кастрычніка

Асвячэнне храма

4 кастрычніка адбылося асвячэнне новай царквы Пакрова Божай Маці. Арцыбіскуп Гродзенскі Алексій, які выканаў яе асвячэнне, прыбыў у Баранавічы 2 кастрычніка а 10 гадзіны ночы. Яго віталі на вакзале клірыкі і парафіяне. Сама ўрачыстасць адбывалася раніцай у нядзелю пры шматлікім удзеле духавенства акругі і вернікаў. У мерапрыемстве прынялі ўдзел прадстаўнікі мясцовай улады ў асобе віцэваяводы навагрудскага і пана старасты Пржэпалкоўскага. У панядзелак 5 кастрычніка арцыбіскуп Алексій, пасля таго як правеў службу ў новай царкве, паехаў у Гродна.

8 кастрычніка

Няшчасны выпадак

Жыхары вёсцы Ішкалдзь Юзік і Казік Пашкевічы прынеслі да хаты 16-цісантыметровы снарад. Падчас маніпуляцыі пры разборцы боепрыпасу адбыўся выбух. Юзік Пашкевіч быў разарваны і трупам упаў на месцы. Казік быў цяжка паранены і змагаецца са смерцю ў баранавіцкім шпіталі. Станіслаў Пашкевіч, які ў гэты час знаходзіўся на падворку, быў паранены ў руку.

Выбрыкі вулічных хуліганаў

На днях увечары на вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая) двое невядомых зачапілі жыхара горада Льва Гіршу. Пад пагрозай пісталета прымусілі маўчаць і знялі з яго куртку, якую кінулі недалёка. Тыя самыя асобы запынілі ўзводнага 78 пяхотнага палка Уладзіслава Скульскага, якому таксама пагражалі рэвальверам. Згаданых авантурыстаў цяпер шукае паліцыя.

9 кастрычніка

На злосць цешчы

Марыя Данілевіч, якая жыве ў Баранавічах на вуліцы Траўгута, 13 (Дзімітрава), паведаміла ў камісарыят паліцыі, што яе зяць Ян Славінскі скраў з яе замкнёнага куфара хромавыя чорныя боты, суконную марынарку і 500 злотых гатоўкаю, пасля чаго выехаў у невядомым накірунку. 

Рух на аэрадроме

Пасля рэйду лёгкіх самалётаў і адведзін баранавіцкага аэрадрому пілотаў з Сілезіі ў бліжэйшую нядзелю чакаюцца госці з Вільні. Па словах шэфа Віленскага аэраклубу, у гэты дзень раніцай з мэтаю прапаганды павінны прыляцець два самалёты клубу. (10 кастрычніка адзін з самалётаў, што ляцеў сюды разбіўся пад Маладзечна, але пілоты не пацярпелі, пісала пазней газета.)

10 кастрычніка

Пакінулі голым на дарозе

Мінулай ноччу на шасэ Баранавічы-Слонім невядомыя злодзеі здзейснілі рабунковы замах на падляснічага дзяржаўнага лясніцтва Станіслава Багдановіча. Пагражаючы рэвальверам, забралі ў яго ровар, адзежу і бялізну, пакінуўшы ў адных сподніх падштаніках. Пошук злачынцаў ужо распачаўся.

Асаблівы кліент

Да шаўца Яна Сечкі, які жыве па вуліцы Каперніка, 23 (Халасцякова), прыйшоў невядомы кліент, які папрасіў адрамантаваць боцікі, у якія быў абуты. Сечка адразу ўзяўся за справу. Праз нейкі час кліент захацеў выйсці на падворак, каб справіць натуральныя патрэбы, і папрасіў у майстра які-небудзь абутак для гэтага. Шавец аддаў яму свае ўласныя боты. Кліент выйшаў на падворак, і болей яго ніхто не бачыў. Вартасць скрадзеных ботаў адпавядае 50 злотым.

13 кастрычніка

Знаходка пад дзвярыма

Кацярына Капшак, жыхарка Баранавіч, 12 кастрычніка падкінула на ганак дома Канстанціна Ярмуловіча на вуліцы Каўпеніцкай, 100 (цяпер Прамінскага), дзіця жаночага полу ўзростам 18 месяцаў. Дзіцё знаходзіцца на ўтрыманні Ярмуловіча.

14 кастрычніка

Дэзертыр хаваўся ў прастытуткі

Два тыдні таму з часткі 78 пяхотнага палка ў Баранавічах (Вайсковы гарадок) збег шэраговы Баляслаў Зажыцкі, ухіляючыся ад нясення абавязковай вайсковай службы. На днях следчыя разам з вайсковай жандармерыяй затрымалі дэзертыра, які ўвесь гэты час хаваўся ў жанчыны лёгкіх паводзінаў Тэклі Ляўковіч, якая жыве на вуліцы Каўпеніцкай, 100 (дзіўна, пра гэты адрас была ўжо інфармацыя ў нататцы днём раней). Дэзертыра даставілі ў баранавіцкі гарнізон.

16 кастрычніка

Акцыя барацьбы з беспрацоўем

14 кастрычніка ў залі баранавіцкага стараства адбылося пасяджэнне аддзелу працаўладкавання беспрацоўных. У ім акрамя мясцовых уладаў прыняло ўдзел шырокае кола прадстаўнікоў грамадзянкай супольнасці. Стараста Пржэпалкоўскі ў сваёй прамове звярнуўся да працадаўцаў з заклікам прыйсці на дапамогу для вырашэння гэтага цяжкага пытання і ўзяць на работу новых людзей, нават коштам змяншэння гадзін працы для сваіх супрацоўнікаў.

У доўгай дыскусіі працадаўцы пастанавілі скараціць на зіму працоўны дзень сваім рабочым да 4 гадзін, а на вызвалены час працаўладкаваць новых людзей. Гэткім чынам колькасць чалавек, што маюць працу, ў горадзе павялічыцца ўдвая.

Такім чынам сем працадаўцаў, што прынялі ўдзел у пасяджэнні, на зіму змогуць часова працаўладкаваць 80 беспрацоўных.

21 кастрычніка

Дзейнасць лякарска-санітарнай арганізацыі ў Баранавічах

Дзейнасць лякарска-санітарнай арганізацыі ў Баранавічах з году ў год усё лепшае, дзякуючы фінансаванню павятовага сейма і магістрата г. Баранавічы.

Мясцовая лякарска-санітарная арганізацыя ўключае ў сябе: гарадскі шпіталь на 25 ложкаў, агульную амбулаторыю, клінікі: стаматалагічную, супрацьсухотную, змагання з сібірскай язвай, венералагічную, ларынгалогію, а таксама гарадскую аптэку, начную брыгаду медыкаў ды санітарную арганізацыю і гарадскую лазню.

З 1 сакавіка 1930 году ўсе клінікі з санітарнай арганізацыяй і адміністрацыяй аб’яднаныя ў адну  – Гарадскі Цэнтр Здароўя.

Акрамя згаданых устаноў у горадзе працуюць: агульны сеймікавы шпіталь (35 ложкаў), інфекцыйны сеймікавы шпіталь (10 ложкаў), амбулаторыя Касы хворых (10 лекараў), 2 амбулаторыі чыгуначнікаў, “Кропля малака TOZ”, станцыя апекі над маці і дзіця, а таксама бокс для немаўлят. Таксама тры прыватных рэнтгенаўскіх кабінета і кабінет электратэрапіі, 2 дыягнастычныя лабараторыі і 4 прыватныя аптэкі. У горадзе жывуць 22 цывільных лекары, 3 вайсковых, 11 дантыстаў, 8 фельчараў, 21 акушэрка і 2 зубных тэхніка.

Акрамя Цэнтра здароўя ў Баранавічах ёсць гарадская санітарная арганізацыя. У яе склад уваходзіць санітарны ўрач і санітарны даглядчык.

Да супрацоўнікаў лякарска-санітарнай арганізацыі за 1930-31 год па-за шпіталямі звярнулася 21525 хворых. З іх на хрысціян прыпадае 10328 чалавек, на жыдоў – 11167.

У Баранавічах ёсць 3 камунальных шпіталі і 1 прыватны з агульнай колькасцю ложкаў – 80. Агулам за 1930-31 год шпіталі прынялі 2019 асобаў. Начныя дзяжурныя лекары ў Баранавічах ратавалі каля 100 хворых, якім патрэбна была неадкладная дапамога.

Гарадская аптэка прадала лекаў па 30105 рэцэптах, з іх магістрат аплаціў 5349. Агульная колькасць бясплатных рэцэптаў за год вырасла на 122%. Адзначым, што колькасць хворых, якія атрымалі бясплатную дапамогу ўзрасла толькі на 20%.

Заразных хворых, як і летась, было ў Баранавічах няшмат. З 129 заразных хворых было шпіталізавана 47, астатнія лячыліся дома.

Бюджэт на медыцыну ў 1930-31 годзе быў вызначаны ў Баранавічах на суму 152869 злотых. Гэта на 16% больш, чым летась.

Самыя пільныя патрэбы гораду з-за санітарнага пункту гледжання, якія магістрат павінен найперш развязаць: 1. Праектаванне, упарадкаванне і асушэнне вуліц Шаптыцкага (Савецкая), Пілсудскага (Чырвонаармейская), Орля (Лісіна) , Гувера (Царука), Кароткай (назва засталася і сёння) і іншых. 2. Упарадкаванне і брукаванне плошчы кірмашу імя 3 мая (цяпер квартал паміж Горкага, Чырвонаармейскай, Прытыцкага і Гагарына). 3. Пабудова новага гмаху для пачатковай школы. 4. Прывядзенне ў эстэтычны выгляд лесу ўздоўж вуліцы Міцкевіча (цяпер вуліца Леніна).

25 кастрычніка

Сенсацыйная дуэль пад Баранавічамі

Учора на тэрыторыі вайсковага лагеру Лясная адбылася дуэль на шаблях паміж адвакатам Антонам Паўлоўскім і капітанам рэзервы Станіславам Ратынскім. У выніку адвакат быў паранены ў галаву і ключыцу, а капітан выйшаў з паядынку без драпіны.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Студзень 1931. Газэты пра Баранавічы

Вуліца Шаптыцкага (цяпер Савецкая) на польскай паштоўцы 1934 года.

Życie Nowogródzkie

1 студзеня

Адкрыццё сучаснай пякарні

Значная падзея адбылася 15 снежня ў новым, толькі што збудаваным будынку механічнай пякарні «Еднасць». Удзельнікі Таварыства пекараў дзеля такой падзеі для памяці наступных пакаленняў склалі ўрачысты пратакол.

«Пратакол урачыстага адкрыцця Першай механічнай баранавіцкай пякарні «Еднасць» на вуліцы Ажэшкі, 28 (цяпер вуліца Маякоўскага), ад 15 снежня 1930 года. У прысутнасці і пры ўдзеле ўладаў дзяржаўных, вайсковага і мясцовага кіравання, прадстаўнікоў грамадскасці і запрошаных гасцей адбылося адкрыццё першай механічай пякарні ў Баранавічах. Была выканана першая выпечка хлеба ў колькасці 100 кіло, якія, згодна з пастановай Таварыства, былі дабрачынна перададзеныя ў хрысціянскі і жыдоўскі прытулак для старых, у хрысціянскія і жыдоўскія прытулкі для сірот, а таксама для таварыства «Хлеб для ўбогіх». На падставе гэтага і быў складзены гэты пратакол, падцверджаны подпісамі прысутных».

Пякарня месціцца ў двухпавярховым абшырным будынку, пабудаваным у сучасным стылі, на вялікай пляцоўцы побач з горадам. Гмах падзелены на дзве часткі: верхнюю і ніжнюю. Знізу, у абшырных светлых залах, абкладзеных напалову адмысловай белай кафляй, а падлога з тэракоту, знаходзіцца сама пякарня – механічныя печы з сучасным абсталяваннем. Яны здольныя выпякаць да 400 кг хлеба ў гадзіну спрошчаным і гігіенічным спосабам. Там жа знаходзяцца электрычныя машыны для вырабу цеста, склады для гатовага хлеба і экспедыцыя, а таксама пакоі для працоўных. На друім паверсе, злучаным з долам, знаходзіцца кулінарны аддзел, склады, машына для прасеву мукі, кабінет кіраўніка і канцылярыя. Сам будынак высокі і чысты, вельмі эстэтычна выглядае.

Пякарня, як супольнае прадпрыемства Таварыства пекараў, была пабудавана за 180 тысяч злотых, з якіх частка належыць таварыству, а частка ўзята дзякуючы дзяржаўнаму крэдыту. У Таварыства ўваходзяць жыды і хрысціяне. Гэта чацвёртая механічная пякарня на землях Навагрудскага ваяводства, будаўніцтва якой пачалося два гады таму.

5 студзеня

Калі аптэкар хоча быць лекарам

3 студзеня ў пастарунак паліцыі ў Вольна прыйшоў Тэадор Сняжко, жыхар вёскі Бортнікі. Ён паведаміў, што яго чатырохгадовае дзіцё памерла пасля прыняцця лекаў, якія прадаў яму аптэкар Сініцкі з Вольна. Па словах Сняжко, Сініцкі параіў лекі без рэцэпта лекара як сродак ад рыбакоў (глістоў). Пасля прыёму лекаў у дзіцяці забалеў страўнік, і неўзабаве малое памерла. Лекі і труп дзіцяці цяпер знаходзяцца ў паліцыі.

9 студзеня

Стрэлы па салдату-авантурысту

5 студзеня вайсковы патруль затрымаў за нетактоўныя паводзіны на вуліцы Баранавічаў шарагоўца 5 лётнага палка Аляксандра Гарболю, які ехаў у адпачынак. Падчас этапавання Гарболя ў гарнізонную вязніцу затрыманы напаў на шарагоўца Васеля, спрабуючы яго раззброіць, а потым спрабаваў збегчы. Васель стрэліў па ўцекачу і цяжка яго параніў у грудзі. Гарболю адвезлі ў брэсцкі вайсковы шпіталь. Праверку здарэння праводзіць рота жандармерыі ў Баранавічах.

10 студзеня

Сані на вуліцах горада

Аўтатранспарт робіцца значным канкурэнтам для баранавіцкіх рамізнікаў (фурманшчыкаў). Але гэтая зіма да іх прыязная – маразы невялікія, снегу шмат, таму ўжо некалькі тыдняў, як людзі ахвотна ездзяць санкамі. А ахвотна таму, што санкі баранавіцкіх рамізнікаў зграбныя і з цёплымі фартухамі, у адрозненне ад старых абдзёртых і брудных фурманак, у якія без агіды немагчыма сесці. Тымі саначкамі катаюцца проста для прыемнасці, а не толькі дзеля патрэбы.

Памяць баранавіцкіх рамізнікаў дасканальная. Хопіць 1–2 разы праехаць з імі, каб яны запомнілі цябе разам з нумарам дома і вуліцай. Гэта добра сведчыць пра ўстрыманне рамізнікаў, бо хаця пра ўстрыманне да алкаголю ў гэтай прафесіі трэба толькі марыць, але цяжкія ўмовы быту прымушаюць гэтых людзей (якія маюць часта вялікія сем’і) да асцярожнага абыходжання з кілішкамі.

Маю да іх адну толькі просьбу. У гэты час, калі цэны на авёс вельмі нізкія, а сані дазваляюць болей зарабляць, няхай бы дамовіліся між сабой ды адрамантавалі і аднавілі свае фурманкі, не пашкадаваўшы трохі лаку і абіўкі. Тады б шмат гасцей горада, што сядаюць цяпер з таксоўкі, абіралі б чыстыя і прыемна выглядаючыя фурманкі.

13 студзеня

З гаспадарчых навінаў

Як стала вядома з нашых крыніц, што для заканчэння распачатай будоўлі рэзні (цяпер – мясакамбінат), дзякуючы энергіі намесніка бурмістра Вінніка, Банк краёвага гаспадарства ўхваліў для Баранавічаў крэдыт. Для гэтага вызначаны 40 тысяч злотых. Грошы ўжо пералічаны камунальнай касе ў Баранавічах. Акрамя таго, Гарадская рада займаецца цяпер апрацоўкай бюджэта гарадской электрастанцыі. Гэта добрыя навіны для развіцця нашага горада.

Чырвоны крыж

Канцылярыя аддзела Чырвонага крыжа, новай, нядаўна зарэгістраванай арганізацыі, знаходзіцца ў Баранавічах у гарадскім аддзеле здароўя на вул. Шасовая, 12 (цяпер Брэсцкая). Далі ёй прытулак лекары, якія добра ведаюць, што робіць па ўсім свеце гэта дабрачынная арганізацыя.

17 студзеня

Новы бурмістр

Нашы крыніцы паведамляюць, што новы бурмістр горада Баранавічы, пан інжынер Стэфан Сенпоўскі быў зацверджаны ўладамі і ў бліжэйшыя дні зойме пасаду.

Баранавіцкая сенсацыя

Шкада, што рэдакцыі Życie Nowogródzkie дасюль не прыйшло да галавы пасадзіць у нас прафесійнага журналіста, які б сачыў за жыццём горада і падаваў сенсацыйныя падзеі, якія на нашым бруку часта адбываюцца.

Трэба прызнаць, што здарылася ў нас некалькі дзён таму гісторыя, якая і філосафам не снілася ды якую цяпер усе ў горадзе абмяркоўваюць. У Жаночы саюз грамадзянскай працы (Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet) звярнулася з просьбай аб дапамозе маладзенькая маці, якую кінуў каханак. Актывісткі актыўна ёю заняліся – сабралі ёй значную суму грошай, а адна з іх адвезла жыць дзяўчыну да пэўнай хаты, пад апеку саліднай асобы. Але што выявілася? Тая асоба, гаспадыня дома, якую шанавалі і якой даверыліся актывісткі ZPOK, выкарыстоўвала жытло для месца сустрэч і распуты.

Актывістка, што суправаджала маладую маці, прыехаўшы, хутка зразумела, куды трапіла. Старшыня ZPOK распавяла пра гэтую справу пану старасце, які загадаў той бардэль закрыць. Але ці не забаўная гісторыя? Паважаная кіраўнічка жаночай арганізацыі, каб выратаваць ахвяру з народа, накіроўвае яе ў салідны дом, які з’яўляецца бардэлем. Выявілася яшчэ, што той «вясёлы дом» быў добра знаёмы кінутай маладой маці, бо яна не хацела адтуль сыходзіць. Яе нічога там не шакавала, а некаторыя рэчы нават прыцягвалі.

20 студзеня

Баранавічы змагаюцца з беспрацоўем

12 студзеня адбылося паседжанне Грамадзянскага камітэта дапамогі беспрацоўным. Віцэ-бурмістр інжынер Віннік, пачынаючы сустрэчу, заявіў, што яго непакоіць лёс беспрацоўных, колькасць якіх у Баранавічах хутка расце і цяпер складае каля 300 асоб. Іх сітуацыя абцяжараная тым, што большасць цяпер не можа атрымаць дапамогі з Фонду беспрацоўя, а працаўладкаваць іх горад не можа, няма таксама ў бюджэце горада і такіх фінансавых сродкаў для дапамогі.

Потым прадстаўнікі камітэта абмяркоўвалі, чаму спынілі працу і звольнілі супрацоўнікаў: 70 чалавек фірма «Тармлын» і 50 – пан Ясалевіч. Гэта адбылося пасля спынення будаўнічых прац, з-за недахопу матэрыялаў і дрэва, а таксама недахопу грошай у абароце. Прадстаўнікі фірмаў патлумачылі, што гатовыя аднавіць працу і даць працу звольненым, калі магістрат дапаможа атрымаць для іх крэдыт у банку.

Цяпер у Баранавічах 300 беспрацоўных, а гэта, з улікамі іх сем’яў, 1000 чалавек, якія не маюць сродкаў для жыцця.

Камітэт пастанавіў звярнуцца да кіраўніцтва чыгункі, каб тыя дапамаглі знайсці працу для часткі людзей. Таксама камітэт неадкладна пачне арганізацыю выдачы беспрацоўным прадуктаў першай неабходнасці: мукі, кашы і тлушча. Надалей вырашана звярнуцца да ваяводы ў Навагрудку з просьбай дапамагчы крэдытамі ўласнікам тартакоў, дзеля аднаўлення працы і працаўладкавання людзей, а таксама выдзялення 18750 злотых на дапамогу беспрацоўным.

25 студзеня

Няшчасны выпадак з чыгуначнікам

20 студзеня, а 11-й гадзіне, надкандуктар Канстанцін Скалімоўскі, які жыве на вул. Каляёвай, 7 (цяпер Вільчкоўскага), рамантуючы свой дом, зваліўся з рыштаванняў і зламаў нагу. Пасля аказання першай дапамогі яго адвезлі ў чыгуначны шпіталь у Вільні.

Адзначым, што кабеты, якія аказвалі першую дапамогу, прасілі чыгуначніка Фелікса Ханкевіча, які праходзіў побач, дапамагчы данесці няшчаснага да фурманкі, але той адмовіўся. Нялюдскім чыгуначнікам павінна зацікавіцца яго кіраўніцтва.

Рэха забойства

Увесну 1929 года на вакзале ў Баранавічах супрацоўнік савецкага Гандлёвага прадстаўніцтва ў Варшаве застрэліў рэферэнта Кухаркоўскага, які тады выконваў функцыі старасты. Яго жонцы, Каміліі, польскія ўлады прызначылі пенсію. Адначасова яна вырашыла звярнуцца да савецкага кіраўніцтва па кампенсацыю. Прадстаўнік пані Кухарскай, мэцэнат Ямонт звярнуўся ў савецкае пасольства, якое ўсяляк адкідала гэтую справу. Тады адвакат Ямонта распачаў гэтую справу супраць савецкага пасольства ў польскім судзе. Яе вынік будзе агучаны 16 лютага ў Варшаве.

29 студзеня

Вядомы бандыт хаваўся ў Баранавічах

Учора у Вільні на адной з зладзейскіх малін затрымалі грознага бандыта Юзіка Аншэра, вядомага па мянушцы Юсель Парх. Бандыцкая кар’ера Аншэра пачалася ў 1920 годзе, калі яго асудзілі на 6 год суровага рэжыму за рабунак. Пасля адбыцця кары Аншэр працягваў займацца злачыствамі, учыніўшы шэраг крадзяжоў і ўламанняў у жыллё.

Некалькі тыдняў таму віленскай паліцыі стала вядома, што Аншэр знаходзіцца ў Баранавічах на зладзейскай маліне «Сіркі». У Баранавічы накіравалі аднаго са следчых, але Аншэр, як той сабака, носам чуючы небяспеку, своечасова знік. Злодзей пачаў блытаць сляды, але на хвасце ўжо была паліцыя. Пару дзён таму ён прыбыў у Вільню, дзе трапіў у засаду паліцыі. Цяпер фартовы Парх сядзіць у вязніцы.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Жнівень 1933. Газэты пра Баранавічы

Kurjer Nowogródzki 

1 жніўня

Пільнуйце ровары!

29 ліпеня з-пад казіно Аб’яднання рэзервістаў на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) сярод белага дня быў скрадзены ровар маркі «Esperanto» вартасцю 200 злотых. Ён належыў старэйшаму сяржанту Міхалу Сіпе.

2 жніўня

Надзвычайнае пасяджэнне Рады разгледзіць герб горада

Акрамя штодзённых спраў на 3 жніўня а 20 гадзіне бурмістр склікае надзвычайнае пасяджэнне гарадской Рады. Яе мэта – зацвярджэнне герба горада Баранавічы.

Няўжо гэта такая пільная справа?

Аўтамабільная аварыя

30 ліпеня а 18 гадзіне на вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая), каля дому №64, легкавы аўтамабіль (нумар W-27102) наехаў на тэлефонны слуп, які належыць паштова-тэлеграфнаму аддзяленню. Пашкоджаны слуп і тэлефонны дрот.

Чыё аўто і хто быў за рулём, не вядома. Машына, акрамя пагнутага бампера, ніякіх пашкоджанняў не атрымала. Ніхто з пасажыраў не пацярпеў, а кіроўца, нікім не затрыманы, паехаў далей.

4 жніўня

Цыганскі кароль у Баранавічах

У Баранавічах ужо некалькі дзён знаходзіцца цыганскі кароль Квіек. Прыехаў ён у горад з цэлым сваім штабам, каб правесці суд і, відавочна, сабраць падаткі. Адзін з табараў пасля абвяшчэння аб прыездзе караля замест таго, каб скласці паклон – нечакана здула ветрам.

Пан Зянон, вярні пярсцёнак

2 жніўня Алена Штандакова, што жыве на вуліцы Жвіркі (цяпер Тэльмана), паведаміла ў камісарыят паліцыі, што тыдзень таму Зянон Ярмалінскі, які жыве на вуліцы Садовай, забраў у яе дачкі Яніны залаты пярсцёнак вартасцю 30 злотых.

Так напісана ў заяве, а як сапраўды было, вызначыць паліцыя.

5 жніўня

Герб Баранавіч зацверджаны

3 жніўня а 20-й гадзіне адбылося надзвычайнае пасяджэнне Гарадской Рады, на якой быў зацверджаны герб Баранавіч. Герб апрацаваны прафесарам Турскім.

Ён уяўляе сабою шчыт, увенчаны залатой каронай. У верхняй частцы размешчаны герб радзіны Дуніна-Маркевіча (герб Лебедзь), якой належылі землі, дзе цяпер знаходзіцца горад. Яны былі канфіскаваныя расійскай уладай за ўдзел у паўстанні ўласніка маёнтка.

З долу шчыта размешчаны герб Навагрудскага ваяводства.

Гарадская Рада Баранавіч. Фота 1934 года

Герб г. Баранавічы, са здымка Гарадзкой рады, 1934

7 жніўня

Трагічны сон

4 жніўня Лейба Заяц захацеў адпачыць і пайшоў сабе да парка (цяпер стары парк), дзе і заснуў. Чакаў на гэта невядомы дасюль злодзей, які выцягнуў у Зайца зэгарак вартасцю 50 злотых.

10 жніўня

Бракуе хлеба

У Баранавічах у апошні час бракуе хлеба ў пякарнях. Пекары тлумачаць гэта адсутнасцю мукі. Адміністрацыйныя ўлады прынялі меры, каб гэтая анамальная з’ява (на наш погляд) была вырашана.

17 жніўня

Прыедзе цырк

19 жніўня прыедзе ў Баранавічы выступаць цырк Дворскіх. Гэты цырк добра вядомы ў горадзе па леташняму выступу.

18 жніўня

Новы спосаб атрымання прадуктаў

Днём 16 жніўня ў краму Янкеля Слонімскага, што знаходзіцца на вуліцы Шаптыцкага, 48 (цяпер Савецкая), прыйшоў нейкі чалавек з лістом, падпісаным шваграм Янкеля –Вельвелем Пагарэльскім. У лісце той прасіў перадаць 2 кг масла.

Слонімскі, нічога не падазраючы, масла выдаў і толькі ўвечары даведаўся, што стаў ахвярай махлярства.

Аднак гэты махляр, відаць, добра ведаў сямейныя адносіны, бо подпіс Пагарэльскага не выклікала падазрэння ў Слонімскага.

Спрытнага ашуканца шукае паліцыя.

Як было сапраўды?

16 жніўня рабін Абрам Беразоўскі, які жыве на вуліцы Мінскай, звярнуўся ў камісарыят паліцыі ды. праліваючы кракадзілавы слёзы, паведаміў, што яшчэ 11 жніўня Канстанцін Ліцкевіч пазычыў у яго ровар. І гэтая няўдзячная асоба дасюль яго не вярнула.

Выслухаўшы тую просьбу і запісаўшы яе на паперу, камісарыят паабяцаў  высветліць, што сапраўды адбылося.

Пажар

Ноччу 17 жніўня па невядомай прычыне распачаўся пажар у вёсцы Вялікія Лукі Ястрамбельскай гміны. Згарэлі хата і хлеў, якія належылі Александру Дырыле. Страты перавышаюць 600 злотых.

23 жніўня

Маладзёны-гвалтаўнікі

18 жніўня 14-гадовая Ганна Карповіч, якая жыве ў в. Мелехавічы гміны Моўчадзь, паведаміла ў пастарунку паліцыі, што 16 жніўня прыкладна а 9 гадзіне пайшла на луг забраць карову. Нечакана яе схапілі хлопцы, што пасвілі быдла – Мікалай Дудчык (20 год) і Мікалай Бусло (16 год), жыхары той самай вёскі. Дудчык з дапамогай Бусла яе згвалтаваў.

28 жніўня

Ліквідацыя асветы

На вуліцы Сенатарскай, 35 знаходзіцца жыдоўская школа “Bet Jakob”. 24 жніўня Абрам Каплан зачыніў самавольна памяшканне школы і не ўпусціў туды ні персанал, ні дзяцей.

Шалёны бык

23 жніўня ў вёсцы Вуйка ашалеў бык. Ён быў пакусаны шалёным сабакам тры тыдні да гэтага. Лекар павету паехаў на месца і пасля таго, як пацвердзіў шаленства, забіў жывёлу.

31 жніўня

Не выратаваў і калідор

28 жніўня Францішак Баран, старэйшы агніамістр (званне ў артылерыі польскай арміі, адпавядае старэйшаму сяржанту) 20 палка лёгкай артылерыі, прыехаў на ровары ў бюро рэгістрацыі насельніцтва магістрата. Ведаючы, што небяспечна пакідаць ровар на падворку, ён завёў яго у калідор. Сам спакойна пайшоў вырашаць свае справы.

Якое ж было яго здзіўленне, калі выйшаў з бюро і не знайшоў свайго ровара. Паведаміў пра тое ў камісарыят. Ровар фірмы Lucznik амаль новы, вартасцю 200 злотых.

Ровары Lucznik выпускаліся з 1929 году ў міжваеннай Польшчы ў Радамі. Фірма з’яўлялася самым вялікім вытворцам равараў у краіне. Былі мадэлі для хлопчыкаў і дзяўчынак, жанчын, спартовыя, гоначныя, турыстычныя і асаблівыя – для арміі.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Студзень 1930. Газэты пра Баранавічы

Баранавічы. Дзімітрава) на царкву і могілкі (цяпер плошча Леніна). Паштоўка пачатку ХХ стагоддзя.

Zycie Nowogródzkie

1 студзеня

Абакралі Аб’яднанне жыдоўскіх купцоў у Баранавічах

Уночы з 29 на 30 снежня мінулага года было абкрадзена бюро Аб’яднання жыдоўскіх купцоў, што месціцца па адрасе: Шаптыцкага, 38 (цяпер вуліца Савецкая).

Невядомыя злачынцы дасталі вокны, трапілі ў пакой, дзе знаходзіцца бюро аб’яднання. Там яны адарвалі замок з шафы і забралі 670 злотых гатоўкай. Следства вядзе камісарыят паліцыі ў Баранавічах.

4 студзеня

Зварот да кіраўніцтва пошты

Неаднаразова ў прэсе абмяркоўваюцца балячкі пошты. Цяпер маем вельмі непрыемны факт, звязаны з Баранавічамі. З пэўнага часу тут паштальёны разносяць пошту толькі адзін раз у дзень. А пошта з Варшавы і Вільні (якая прыбывала ў абед) разносіцца толькі на наступны дзень. І гэта не зважаючы на тое, што Баранавічы сучасны і гандлёвы горад. Звяртаемся да кіраўніцтва пошты і просім вырашыць гэта ненармальнае пытанне.

Дзе школьныя выхавацелі?

Вучні адной з прыватных школ у Баранавічах (пакуль не будзем называць яе) з’яўляюцца сталымі наведвальнікамі цырку. Акрамя таго, што яны прыходзяць у гэтую ўстанову ў недазволеныя гадзіны, дык і паводзяць сябе не як належыць вучням. Яны лічаць сябе дарослымі – кураць папяросы і правакуюць бойкі. Апошнім разам, напрыклад, у цырку адзін з вучняў ударыў у твар мальца, які разносіў на продаж цукеркі. Дзе ў гэты час былі выхавацелі, настаўнікі і сам пан дырэктар школы?

Навагоднія віншаванні

1 студзеня 1930 года, а 12-й гадзіне, у канферэнц-зале баранавіцкага стараства сабраліся шматлікія прадстаўнікі ўсіх канфесій, мясцовага самакіравання, камунальных службаў, а таксама сацыяльных і адукацыйных установаў. Пад кіраўніцтвам старасты Пржэпалкоўскага яны выказалі гонар і пашану прэзідэнту Рэчы Паспалітай і маршалку Юзэфу Пілсудскаму, зычачы, каб гэты год і наступныя праходзілі пад іх кіраўніцтвам. Потым да ўсіх сабраных, якія рэпрэзентавалі ўсе слаі грамадства Баранавіцкага павета, звярнуўся з віншаваннямі стараста Пржэпалкоўскі.

Анонс у Баранавіцкім кінатэатры “Apollo” амерыканскага нямога чорна-белага фільма ” Каханне казака” (1927 год) па матывах рамана Льва Талстога “Ганна Карэніна”. 7 студзеня 1930 года

7 студзеня

Што зычылі сабе на новы год у Баранавічах

Уласнікі таксовак: Каб магістрат, барані Божа, не вырашыў пабудаваць кіёскі па продажы прэсы ў цэнтры горада. Бо хто будзе ездзіць за свежымі газетамі на чыгуначны вакзал (адлегласць 2,5 км, а кошт праезду 2 злотых у адзін бок).

Рамізнік (*извозчик – русск.): Тое самае, без прэсы ў цэнтры.

Інтэлігент: Каб я хаця б напрыканцы жыцця мог пабачыць у Баранавічах сапраўдны тэатр і сапраўдных артыстаў. 

Абаненты электрычнасці: Каб маглі чытаць газеткі ўвечары пры электрычным святле. (Цяжкае для выканання пажаданне, бо бурмістр чытае газеты днём на працы, а старшыня гарадской рады – наогул не мае ў гэтым патрэбы).

Абаненты тэлефонаў: Каб маглі карыстацца тэлефонам, калі хочацца, не зважаючы на настрой тэлефаністкі.

16 студзеня

Ударыў нажом у плечы

Некалькі дзён таму на Неваха Рабіновіча, які ішоў па Шасэйнай вуліцы (цяпер Брэсцкая), напалі трое бэйбусаў, відавочна з-за нейкіх асабістых рахункаў. Адзін з нападаўшых, як пазней высветлілася Вашчылка, ударыў Рабіновіча нажом у плечы. Рабіновіча ў цяжкім стане прывезлі ў гарадскі шпіталь. Следства праводзіць паліцыя, якая высвятляе матывы і абставіны нападу.

Чэрві ў кілбасах

Пракурор падаў у Акруговы суд абвінаваўчы акт у адносінах да жыхаркі горада Баранавічы Алены Замбрыцкай, якая ў сваёй краме прадавала кілбасы, зробленыя ў сваёй мясарні, у якіх знайшлі жывых чарвей, шкодных для здароўя.

Прыгоды пана Арона

Пан Арон Шышкоўскі хацеў памыцца перад святамі і таму накіраваўся да жыдоўскай лазні на вуліцы Мінскай (цяпер Прытыцкага), зразумела, адзеты і абуты. Мыючыся, марыў пра надыходзячыя святы і адпачынак. Таму бяспечна і ў вясёлым настроі выйшаў апранацца. Але тут яго гумар лопнуў, як мыльная бурбалка. Пан Арон ўбачыў, што, пакуль ён мыўся, нехта абуў яго боты, дадаўшы сабе да фасону яго калошы і іншыя малыя дробязі гардэробу.

Што было рабіць пану Арону? Ён перадаў весткі пра здарэнне родным і, неяк укутаўшыся, падаўся да камісарыяту паліцыі, каб там паведаміць пра сваю бяду і жалобу. Дзяжурны шчыра паспачуваў пану Арону і паабяцаў, што паліцыя зоймецца пошукам аматара чужой вопраткі.

Рэклама паліўнага склада ў Баранавічах, на вуліцы Мінскай (Прытыцкага).

29 студзеня

Крывавая аўтакатастрофа ў Баранавічах. Арыштаваны кіраўнік аўташколы

Нядаўна ў Баранавічах адбылася аварыя, у якой пацярпелі тры чалавекі.

Аўтамабіль аўташколы Вацлава Чычынскага, за рулём якога быў вучань гэтай школы Гірша Васерштром, з-за няўмелага кіравання выехаў на ходнік каля дома №56 на вуліцы Нарутовіча (цяпер Камсамольская). У гэты час там былі двое маленькіх дзяцей: 6-гадовы Мордух Мукасей, які атрымаў траўмы ног, і 2-гадовая Эстэра Мукасей, якой аўто зламаў ключыцу.

Разам з двума дзецьмі  пад машыну трапіў Лур’я Абрамаў, які атрымаў пералом левай нагі вышэй калена. Першую дапамогу дзецям аказаў доктар Прас, а Абрамовічу – доктар Нахумоўскі.  Школьная машына з моцнымі пашкоджаннямі затрымана паліцыяй для праверкі экспертам. Чычынскі і Васерштром арыштаваны па пастанове пракурора.

Мусім адзначыць, што ў горадзе павінны быць забаронены аўтамабілі пад кіраўніцтвам вучняў аўташкол, якія не ўмеюць імі кіраваць. Ад мясцовых уладаў мы чакаем вырашэння гэтай праблемы.

31 студзеня

Коўзанка

Балячак нашага горада не пералічыць на пальцах рукі. Гэтай зімой няма тут коўзанак на лёдзе. Жлобінскае возера, дзе звычайна ўсталёўваюць спартовыя коўзанкі – далёка ад горада. Таму таварыства «Сокал» прыйшло на дапамогу жыхарам горада і арганізавала коўзанку на сваім пляцы на вуліцы Міцкевіча (цяпер вуліца Леніна).

Дзеці катаюцца з горкі каля дома для чыгуначнікаў на вул. Фота: архіў Людвіга ЖУКА

Балы

1 лютага адбудзецца бал банкіраў. 4 лютага запланаваны бал землеўласнікаў, а 9 лютага, у гадавіну здабыцця выхаду да мора, запланаваны вялікі марскі бал. Усе мерапрыемствы адбудуцца ў зале пажарнай каманды.

Ахвярнасць

Шырокая ахвярнасць пані Гурскай (дачкі Яна Развадоўскага, заснавальніка Баранавіч) у нашых мясцінах вядомая ўсім. Пляц, на якім цяпер знаходзіцца Гадлёвая школа, быў таксама ахвяраваны пані Гурскай.

Як мы даведаліся, камітэт Польскай Мацеж Школьнай (PMS) збіраецца прыступіць да будаўніцтва другой сярэдняй прафесіянальнай школы – тэхнічнай. Адзін з сябраў KMS звярнуўся да пані Гурскай з просьбай ахвяраваць таксама пляц для будовы гэтай навучальнай установы. І, як стала нам вядома, пані Гурская вельмі прыхільна паставілася да гэтай прапановы.

Узорная школа ў Баранавічах

Тое, што ў горадзе бракуе школьных памяшканняў, ведае кожны жыхар Баранавіч. Таму Гандлёвая школа пабудаваная з дапамогай Польскай Мацежы Школьнай (PMS) і з’яўляецца ўзорам для іншых школ. Жадаючы даведацца, як усё арганізавана ў Гандлёвай школе, падаўся Ваш карэспандэнт да дырэктара пана Заблоцкага з просьбай паказаць памяшканні і абсталяванне ўстановы.

Пан дырэктар ласкава паказаў мне ўсё, што я пажадаў пабачыць.

Стан, у якім знаходзіцца школа, пераўзыходзіць усе нашыя чаканні. Перадусім усе класы абшырныя, высокія, чыста выбеленыя. Лавы паўсюль новыя, адпавядаючыя апошняму слову тэхнікі. Асаблівай згадкі заслугоўвае памяшканне, дзе адбываюцца практычныя заняткі.

Не кажучы ўжо пра аграмадныя калідоры, тут ёсць вялізная зала адпачынку. На сценах калідораў, акрамя карцін з выявамі нашых гарадоў і герояў, бачу ўзоры бухгалтарскіх дакументаў і рахункаў.

Пасля пан дырэктар паказаў нам багаты таваразнаўчы кабінет, у якім ёсць мікраскопы, друкавальныя машынкі, дзве з якіх, фірмы Blok-Bruma, распакавалі ўласна падчас маіх агледзінаў школы.

У школе цяпер навучаецца 187 вучняў, з іх 58 хлопцаў і 129 дзяўчат. Да ўсяго гэтага бракуе толькі інтэрната, муры якога ў будучым годзе ўздымуцца высока ўгору.

Напрыканцы мушу адзначыць, што выхаванне вучняў тут знаходзіцца на высокім узроўні. Калі я раней бачыў зялёныя шапкі вучняў гэтай школы ў кіно і на танцах, то цяпер зялёных шапках у тых месцах, як захочаш, не пабачыш.

Słowo

24 студзеня

Загадкавае знікненне грошай

14 студзеня, у 17.15, на таварнай станцыі «Баранавічы» з білетнай касы ў адмысловы вагон мясцовага цягніка былі перададзены 842 злотых 85 грошай. Іх павінны былі перавезці ў касу пасажырскай станцыі «Баранавічы».

Касір пан Слізень, насуперак правілам, не прынёс грошы асабіста, а перадаў іх грузчыкам Бульвай. Пры перадачы грошай нібыта прысутнічаў надкандуктар Ташкан. Пасля прыбыцця цягніка на пасажырскую станцыю, таксама насуперак правілам, паслалі па грошы возчыка касы Зарожнага. Але ў вагоне грошай не было.

Дзіўная рэч, што ў цягніку, які ў дарозе 15 хвілін, нехта мог скрасці грошы, падаецца гэта немагчымым. Цяжка некага абвінавачваць, але, здаецца, у гэтым выпадку грошы проста ніхто ў вагон не паклаў. Незразумела бяспечнасць супрацоўнікаў чыгункі і давер грошай чужым людзям. Слізень быў адхілены ад працы.

Следства ў гэтай камічнай справе праводзіць паліцыя, якая, спадзяемся, хутка ва ўсім разбярэцца і пакажа нам сапраўднага злодзея ў гэтым гратэскным крадзяжы. Адзначым, што вагон на станцыю прыбыў у поўным парадку.

Пра будынак гімназіі

Ад часу атрымання незалежнасці Польшчы ў Баранавічах існуе дзяржаўная гімназія, якая не мае ўласнага будынка.

Спачатку знаходзілася ў чыгуначным будынку, цяпер у вельмі цесным арэндаваным гмаху, каля якога няма нават уласнага падворка. Дзеці на перапынках альбо круцяцца на калідоры, альбо бегаюць па вуліцы.

Невядома, чым гэта тлумачыць і хто вінаваты, што дасюль не пачалі ўзводзіць будынак гімназіі. Некалькі год таму паўставала гэта пытанне вельмі востра і было актуальнае, а цяпер неяк усё заціхла ды нічога не чуваць пра будаўніцтва.

Гэта справа дзіўная і тым, што камітэт Польскай Мацеж Школьнай пазней заняўся справай будаўніцтва будынка гандлёвай школы. І вось стаіць новы гмах, збудаваны па апошнім слове тэхнікі.

Вядома, што той камітэт атрымаў вялікія субсідыі на гадлёвую школу ад Міністэрства адукацыі, маўляў, таму цяпер немагчыма атрымаць такой дапамогі на гімназію. Магчыма! Трэба толькі больш ініцыятывы. І ўжо час гэта рабіць.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Кастрычнік 1929. Газэты пра Баранавічы

Вуліца Шаптыцкага (цяпер Савецкая). Краявід у бок сучаснай плошчы. Міжваенная польская паштоўка.

Życie Nowogródzkie

19 кастрычніка

Аддзел польскага банка ў Баранавічах

Як мы даведаліся, Банк Польскі ў бліжэйшы час створыць у Баранавічах свой правінцыйны аддзел. Гэты крок банка тлумачыцца той акалічнасцю, што Баранавічы набываюць усё большую значнасць у гаспадарцы Польшчы.

14 кастрычніка

Кіроўцу забіла токам

13 кастрычніка падчас павароту аўтобуса «Баранавічы-Моўчадзь» ровар, што ляжаў на даху машыны, зачапіўся за электрычны дрот. Кіроўца аўтобуса Шэўчык, жадаючы адчапіць ровар, схапіўся за дрот і атрымаў смяротны электрычны удар. Няшчасны кіроўца асіраціў жонку і двух дзяцей. Пасля такога трагічнага выпадку хацелася б спытаць, ці ўсё ў парадку ў мясцовым Магістраце, які церпіць занадта нізка спушчаныя электрычныя кабелі.

Атака на Баранавічы

Ужо за дзень да пачатку вучэнняў жыхары горада горача абмярковаўлі, ці праўда, што заўтра будуць пускаць газ. Інтэлігенцыя ўсміхалася і жартавала з начальнікаў штаба і камандзіраў, але тыя працягвалі сабе працаваць, каб усё добра было падрыхтавана.

10 кастрычніка, а 8-й гадзіне, у галоўным штабе ў кінатэатары Apollo (цяпер пляц паміж гатэлямі «Марыінскі» і «Гарызонт». – Рэд.) камандзіры, інструктары і медыкі атрымалі апошнія загады, пасля чаго разам з тэхнічнымі памочнікамі падаліся на свае пункты. А 10-й гадзіне было ўсё ў гатова. Сувязь, палявыя тэлефоны, санітаркі, харцэры і г.д. – усё пачало віраваць.

Імчыць па горадзе аўто цывільнага каменданта, які ў атачэнні цывільных ад’ютантаў аб’язджае пункты: Шаптыцкага (цяпер Савецкая), Макабі (яўрэйскі спартовы клуб у Польшчы) і кірмаш (цяпер на гэтым месцы збудаваны раддом). Камендант сочыць за падзеямі і моцна задаволены тым, як працуюць яго падначаленыя.

А 11-й гадзіне з’яўляюцца аэрапланы, якія пускаюць газ. Людзі плачуць – можа, за ўсе свае ранейшыя грахі выліваюць пакутніцкія слёзы. Кірмаш – самы складаны ўчастак. Прамову каменданта аб «пачатку атакі на горад» тут слухае прынамсі 2000 чалавек. Пачынаецца ратаванне пацярпелых ад газавай атакі. Дапамогу на месцы атрымліваюць 40 легкапацярпелых добраахвотнікаў, што згадзіліся гуляць такую ролю падчас вучэнняў. Адной пацыентцы з-за моцнага атручвання газам патрабуецца дастаўка ў шпіталь.

Па палудні ў Баранавічы з боку, адкуль не чакаўся напад, улятае «варожая» кавалерыя ў чорных масках і трыўмфальна захоплівае гарадскую артылерыю. Пяхота, якая павінна абараняць горад з іншага боку, злосна тупае па Слонімскаму шасэ ў накірунку горада, павярнуўшы сваё аблічча разам з нагамі да Баранавіч.

Так як пяхота заўсёды пяхота, а бліскучыя штыкі больш трывалыя за конскія хвасты, войска рушыць усім размахам на «чорныя маскі», якія ў страху пачынаюць адыходзіць, засланяючыся дымам. Час ад часу чуваць стрэлы і лёгкія хмаркі з’яўляюцца ў небе.

Вясёлымі, мілымі і вельмі карыснымі былі гэтыя гадзіны як для войска, так і для цывільнага насельніцтва. Усе прайшло спраўна. Усе задаволеныя. Супрацьгазавая абарона таксама паказала сябе на вышыні дзякуючы высілкам войска і ўладаў LOPP (Ліга паветранай і супрацьгазавай абароны), а таксама ўсіх удзельнікаў гэтых вучэнняў.

Пасля заканчэння адбылося супольнае фатаграфаванне з гасцямі-лётчыкамі, каля помніка Невядомаму салдату (цяпер на месцы помніка клумба насупраць гатэля «Гарызонт». – Рэд.).

24 кастрычніка

Пераеханы аўтобусам

Аўтобус, які курсуе паміж Баранавічамі і Гарадзішчам, пераехаў Адама Панцэвіча, жыхара вёскі Мікулічы. Пацярпелага адвезлі ў гарадскі шпіталь, дзе дактары канстатавалі пералом нагі ў раёне сцягна.

Аматары патэфона

Да музычнай крамы пана Герца Цырынскага на вул. Шаптыцкага (цяпер Савецкая) 18 кастрычніка зайшлі два чалавекі і папрасілі паказаць мандаліну. Спрытнюгі доўга разглядалі розныя мандаліны, не могучы абраць нейкі пэўны інструмент. Гаспадар быў заняты іншымі кліентамі. Толькі праз некалькі хвілін, пасля выхаду з крамы вышэйзгаданых «кліентаў», пан Герц заўважыў адсутнасць швейцарскага патэфона коштам 140 злотых. Пагоня за злодзеямі не прынесла выніку.

26 кастрычніка

Крадзеж ровара

Пан Мацей Шукала пакінуў на падворку дома №2 па вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая) ровар фірмы Dürkopp рэг. №324, коштам 150 злотых. Якое ж было расчараванне гаспадара, калі ён не знайшоў ровар пазней на падворку. Пешкам падаўся пан Шукала да паліцыі, каб паведаміць аб крадзяжы. Паліцыя ўжо ўзяла след злодзея-раварыста.

Польскія харцэжы і чальцы Чырвонага крыжа каля будынка былога Акцызнага ўпраўлення. Са збораў Руслана РАВЯКІ

28 кастрычніка

Харцэрства ў Баранавічах

Харцэры ў Баранавічах падзеленыя на тры дружыны. Першая дружына існуе ў дзвюх гімназіях: дзяржаўнай імя Рэйтана і прыватнай пані Шуліцкай; другая ахоплівае сярэдне-спецыяльныя установы: тэхнічную і гандлёвыя школы; трэцяя – усе пачатковыя школы. Акрамя таго, самыя малодшыя харцэры групуюцца ў дружыне «ваўчанят». Да нядаўняга часу баранавіцкія дружыны належалі да брэсцкай харугвы, а з нядаўняга часу перайшлі да віленскай харугвы, пасля чаго ў горадзе пачаўся значны рост арганізацыі і яе працы. Да ўзмацнення становішча харцэрства ў мясцовым грамадстве ў значнай ступені прычыніўся камандзір атрада настаўнік пан Матыяшук, які з дэвізам «не колькасць, а якасць» узяўся за энергічную работу ў дружынах. Дзякуючы яму, хаця колькасць харцэраў у трох дружынах не такая і вялікая – каля 70 асобаў, з пункту погляду выканаўства, дысцыпліны а таксама вартасці маральнай і фізічнай іх можна параўнаць нават са сталічным харцэрствам.

Першым важным выступам харцэраў была дапамога ў супрацьгазавай абароне падчас авіягазавай атакі на Баранавічы (маюцца на ўвазе вучэнні, апісаныя вышэй. – Рэд.). Харцэрства фактычна паказала, што не толькі ўмее з фантазіяй насіць мундзір харцэрскі і разбіраць намёты на прыгарадных падарожжах, але, можа, у разе патрэбы годна дапамагае сваім блізкім.

Таму зычым харцарству і яго камандзірам далейшей плённай працы да дапамогі грамадскасці і папулярызацыі 10 сваіх харцэрскіх запаветаў.

31 кастрычніка

З нажом на рынак

На Канстанціна Малевіча, жыхара вёскі Анісімовічы Навамыскай гміны, напаў 28 кастрычніка, а 19-й гадзіне, яго супернік Спірыдон. Ён ударыў Малевіча нажом у правае сцягно, а таксама дубінай некалькі разоў па галаве. Пацярпелы знаходзіцца ў амбулаторыі гарадской бальніцы. Паліцыя шукае злачынцу.

Цяжкія пашкоджанні цела

28 кастрычніка жыхары вёскі Шпакоўцы Захар Раманка і Мікалай Савіч вярталіся з Новай Мышы дадому. Раптам, невядома адкуль, на дарогу выйшла банда сялян з Цюхнавіч на чале з Ваўком, жыхаром той самай вёскі. Яны пачалі жорстка здеквацца з Раманкі, потым ударылі яго па галаве сякерай. Савіча, які абараняў суседа, білі палкамі і таксама сякерай па галаве. Цяжка параненага Раманку павезлі ў бальніцу, Савіч лечыцца дома. Хаўруснікаў з банды затрымалі і перадалі ў распараджэнне следчага суддзі.

Рэклама ў газеце Zycie nowogrodskie.

Злодзей эмігрант у хаўрусе з мясцовым перакупшчыкам

15 кастрычніка абакралі кватэру пані Турэцкай па адрасе вуліца Каляёвая, 44 (цяпер Вільчкоўскага). Скралі жаночы і мужчынскі гардэроб на суму 2000 злотых. Адважны наш камісарыят паліцыі шмат працаваў, каб разгадаць загадку крадзяжу. Расследаванне і ператрус далі выдатныя вынікі. Учора былі затрыманыя эмігрант з Расіі Іваноў і «тутэйшы» перакупшчык скрадзенага Кіцун, у якога знайшлі ўвесь гардэроб. Пані Турэцкая на сёмым небе ад шчасця, а няўдзячны эмігрант-злодзей разам са сваім калегам сядзяць за кратамі.

Пажары

27 кастрычніка, а 23-й гадзіне, у вёсцы Мілавіды пачаўся пажар у гаспадарцы Аляксандра Брончыка. Полымя ахапіла дом разам з хлявом і гумном, дзе захоўваўся сёлетні ўраджай. Моцна абгарэлі конь і карова. З людзей ніхто не пацярпеў. Гаспадар падлічыў страты ў 850 злотых. Будынкі былі застрахаваныя на 2000 злотых. Прычына пажару не выяўлена. Расследаванне праводзяць паліцэйскія з пастарунка ў Мілавідах.

Nasz przyjaciel

4 кастрычніка

Былы вайсковец хоча змагацца, абараняючы жыдоў у Палестыне

Пан Раман Мушчак, інструктар асацыяцыі «Стралец» у Баранавічах, напісаў ліст да Саюза Жыдоў:

«Я гатовы ў любы момант паехаць з вамі ў Палестыну і змагацца за свабоду з тымі, хто змагаўся разам з намі за свабоду Рэчы Паспалітай. Як былы унтэр-афіцэр польскай арміі і інструктар стралковай асацыяцыі, я мог бы быць вельмі карысным і патрэбным у вашых шэрагах. Калі ласка, вазьміце мяне ў свае шэрагі, я гатовы ахвяраваць жыццём за вашу свабоду. Р. Мушчак».

На жаль, жыды пагардліва адмовілі шчырым намерам прапанаванай дапомагі з боку пана Р. Мушчака.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Жыды ў Баранавічах (гісторыя)

Жыды пачалі сяліцца ў Баранавічах ад пачатку яго заснаваньня. Да вайны яны складалі значную частку насельніцтва гораду. Большасьць зь іх загінула пад час вайны. На сёньня гэтая значная частка гісторыі Баранавічаў забытая і мала каму вядома. 

За царскім часам

Баранавіцкія грабары на жыдоўскіх могілках. Нямецкая паштоўка часоў 1 сусьветнай вайны.

Афіцыйны дазвол на жыльлё жыдам быў дадзены толькі ў 1903 годзе – яны маглі сяліцца толькі ў Старых Баранавічах (цяпер ваколіцы станцыі Баранавічы-Цэнтральныя).

Але амаль ад заснаваньня станцыі Развадава (Баранавчіы-Цэнтральныя) побач стаяла карчма Шаі, які збудаваў тут дом найперш сабе, а потым некалькі будынкаў для здачы ў наём. Побач з карчмою Шаі пачалі будавацца дамы іншых жыдоў, сярод якіх вядомасьць набыў Ізраэль Вялікі. У карчме затрымліваліся жыдоўскія рамізьнікі, званыя балаголамі, што вазілі галоўным чынам чыгуначныя шпалы. У гэты час пашыраўся гандаль коньмі, якіх везьлі за граніцу. Карчмар Шая, быў майстрам апавяданьня, затрымліваліся ў яго ахвотна таксама і дзеля таго каб паслухаць. Штораз часьцей пачалі заглядаць сюды купцы збожжа і дрэва.

У 1886 годзе ў Баранавічы прыбыў з Быценя Капялёвіч — рэзьнік для выкананьня забойства кашэрнай жывёлы. У 1887 годзе да гораду прыбыў рабін Любчанскі, а ў 1888 годзе паўсталі жыдоўскія могілкі пры вуліцы Графскай (Чарнышэўскага), тады акурат за мястэчкам. Да іх узьнікненьня спрычынілася трагічнае ўтапленьне ў тым годзе двух хлапцоў, сярод якіх быў і сын прыехаўшага нядаўна рабіна. Прыкладна тады ж была збудавана і першая сынагога.

Баранавіцкі жыд, нямецкая паштоўка часоў 1-й сусьветнай вайны.

У 1898 годзе зь Менску прыехаў Зімл Мінц (Zimł Minc), прадстаўнік Усежыдоўскай Канфэрэнцыі Сыяністаў. Да 1906 году ён узначальваў баранавіцкую філію, пасьля чаго зьехаў ў ЗША, а адтуль да Палестыны. Сыяністычнаму руху процістаялі артадаксальныя жыды. У 1899 годзе была заснаваная жыдоўская бібліятэка, а пры ёй чытальня пад кіраўніцтвам Лімана. Толькі значна пазьней пачалі стварацца сыяністычныя прамілітарыстычныя арганізацыі.

У 1899 годзе да Баранавіч прыехаў Разэнбойм (Rozenbojm) — чалавек, што зьбіраўся далучаць жыдоў да ідэі сыянізму. У 1906 годзе ён нават быў абраны ў расейскую Дзяржаўную Думу. Была пабудаваная сыяністычная школа.

Іншай палітычнай плыньню у жыдоўскім асяродку былі сацыялісты, рэпрэзэнтаваныя галоўным чынам праз Бунд.

У 1908 годзе Баранавічы наведаў Шалом-Алейхем, які атруціўся ў мясцовым гатэлі і ледзь не памёр. Пасьля мястэчка было згадана ў апавяданьні «Баранавічы». Будынак на вуліцы Камсамольскай цяпер мае памятную дошку пра тую падзею.

Першая сусьветная вайна

Пад час знаходжаньня ў горадзе Стаўкі вярхоўнага галоўнакамандуючага баранавіцкія жыды пастаўлялі туды прадукты. Аднак пасьля паразаў расейскага войска габрэйская грамада была абвінавачаная ў віжоўстве і аддаленая ад Стаўкі. Некалькі чалавек было арыштавана. Толькі пасьля прыезду з Масквы галоўнага рабіну Расеі й гутарак з вайсковымі ўладамі былі адноўлены разарваныя кантракты. Напружаньне ўзьнікла на нейкі час ізноў, калі ў праяжджаючы царскі аўтамабіль выпадкова трапіў мяч гуляючых побач жыдоўскіх дзяцей. У першы момант з гэтага зрабілі справу аб замаху, узьнялі на ногі ворганы бясьпекі. Аднак пасьля на гэтае здарэньне забыліся.

Пасьля адыходу расейскага войска і выгнаньня ў бежанства праваслаўнага насельніцтва ў Баранавічах сярод жыхароў жыды склалі 90%. Раніцай 24 верасьня 1915 жыхары выйшлі на вуліцы паглядзець на нямецкае войска. Сярод кайзераўскіх жаўнераў таксама было шмат жыдоў. Гэта спарадзіла аптымізм, але адзін нямецкі габрэй-афіцэр папярэдзіў: «Жыды, ня цешцеся. Гэта яшчэ не Мэсыя!».