Травень 1932. Газэты пра Баранавічы

Рамізнік з пасажырам на вуліцы Нарутовіча (цяпер Камсамольская), 1936 год. Ззаду відаць кінатэатар Apollo – цяпер пляцоўка паміж гатэлямі “Марыінскі” і “Гарызонт”. Здымак з архіву Сяргея Русака

Kurier Nowogródzki

1 мая

Злая варажба

Некалькі дзён таму да Тэадоры Галінскай, якая жыве на вуліцы Азёрнай (назва засталася дасюль), 15, зашлі 2 вандроўныя цыганкі, якія прапанавалі ёй за невялікую плату паваражыць. Галінская, як і ўсялякая звычайная кабета, што цікавіцца сваёй недалёкай будучыняй, пагадзілася на цыганскую варажбу.

Незнаёмкі загадалі падаць поўную мядніцу (медны таз) вады, дасталі свечы зялёнага колеру і, запаліўшы іх, пачалі ліць воск на ваду, а дымам ад свечак абкурваць Галінскую. Праз некалькі секунд гаспадыня страціла свядомасць і пачала падпарадкоўвацца загадам цыганак. Прынесла ў пакой усе свае каштоўныя рэчы і біжутэрыю ды аддала вядзьмаркам усё, што яны хацелі.

Праз нейкі час Галінская ачомалася і пабачыла, што цыганкі сышлі ў невядомым накірунку з усёй біжутэрыяй і грашыма. Засталася толькі мядніца з вадою, у якой плавалі дзіўныя кавалкі воску. Толькі цяпер Галінская зразумела, што была проста ашуканая.

Падалася ў пастарунак паліцыі, дзе паведаміла аб крадзяжы і склала падрабязнае апісанне ашуканак. Толькі вось ці атрымаецца цяпер затрымаць спрытных варажбітак, цяжка сказаць, бо, верагодна, Галінская задураная невядомым дымам не зможа ў сапраўднасці пазнаць тых цыганак.

3 мая

З жыцця кааператыву “Сноп” у Вольна

У памяшканні клубу ў Вольна адбылося вельмі важнае паседжанне чальцоў кааператыва “Сноп” пры ўдзеле інспектара Аб’ядання спажыўцоў – пана Будзькі.

Кіраўніцтва кааператыву склада справаздачу за 1931 год, якая была закрыта з прыбыткам 679 злотых. Усю гэтую суму вырашылі накіраваць на будаўніцтва ўласнага дому, якое пастанавілі распачаць ужо сёлета. Для гэтага быў створаны Камітэт пабудовы дому. Належыць адзначыць, што ў гэтых цяжкіх варунках эканамічнага крызісу кааператыў “Сноп” добра завіваецца, дзякуючы інтэнсіўнай працы кіраўніка кааператыва Уладзіслава Урбановіча і чальца з кіраўніцтва пана Макарэвіча.

Падкідыш

На верандзе на алее Післудскага знайшлі немаўля-хлопчыка, узросту прыкладна 5 месяцаў, якога кінула яго маці.

 5 мая

Першамай у Баранавічах

Голасна абвешчанае сацыялістамі святкаванне 1-га мая ў Баранавічах выйшла вельмі мізэрным. Нешматлікае шэсце, якое складалася ў асноўным з маленькіх груп, рушыла ад будынку “Jutrzni” на кірмаш, дзе было сказана некалькі прамоў не вельмі шматслоўных. Наогул 1-га мая ў Баранавічах прайшло вельмі спакойна, без ніякіх здарэнняў.

Сацыялістычная газета Robotnik 10 мая зусім па-іншаму апісала гэтую імпрэзу

Святкаванне сёлета 1 мая ў Баранавічах Сацыялістычная партыя Польшчы (PPS), Бунд і Паалей Цыон («Працоўныя Сіона») правялі найлепей за мінулыя гады. У шэсці ўзяло ўдзел каля 3000 чалавек, а ў мітынгу на кірмашы – болей за 5000. Гарадская адміністрацыя зрабіла ўсё, каб адхіліцца ад удзелу ў маніфестацыі. Тых, хто з вёсак накіроўваўся на мітынг, страшылі пакараннем і не пускалі ў Баранавічы.

Пад чыстым небам прамаўлялі Махай, Мукасей, Канігзбер, Лапінскі, Лахоўскі і Ружанскі. Пасля прамовы калона рушыла па вуліцам горада на чале з аркестрам.

Падчас прамоў на кірмашы паліцыя адлоўлівала вучняў, хапаючы іх сярод слухачоў!

Увечары адбылася ўрачыстая Акадэмія, якая скончылася танцамі. Рабочыя і работніцы, палякі, жыды, беларусы і расейцы ахвотна адпачывалі.

8 мая

Анонс першага баксёрскага матчу

Намаганнямі 78 пяхотнага палка разам з павятовым камендантам PW (Przysposobienie Wojskowe – вайсковая падрыхтоўка) у Баранавічах адбудзецца першы турнір па боксу 8 мая, а 13-й гадзіне ў Рашынскім лесе (казармы Касцюшкі – цяпер Вайсковы гарадок). У ім возьмуць удзел спартоўцы з 78 пяхотнага палка (Вайсковы спартовы клуб), 26 уланскага палка (каманда “Стралец”) і мясцовага спартовага клубу “Макабі”. Гэта першая падобная імпрэза ў Баранавічах, якая павінна зацікавіць мясцовых жыхароў. Уваход у лес каштуе вельмі танна – усяго па 50 грошай з чалавека.

Свята пасадкі дрэваў

4 мая адбылося ў Баранавічах “Свята пасадкі дрэваў”, у якім ўзялі ўдзел усе мясцовыя сярэднія школы і аддзел Аб’яднання Стралецкага. А 9-й гадзіне раніцы каля Помніка невядомаму жаўнеру (цяпер клумба на вул. Савецкай, насупраць гатэлю “Горизонт”) ксёндз-вікарый Лявон Спакач асвяціў дрэвы, пасля чаго зрабіў прамову, у якой заахвоціў прысутных да апекі над высаджанымі ў гэты дзень дрэвамі, як гэта робіцца ў заходняй частцы Польшчы.

Пасля выканання гімну школьным аркестрам прамовіў намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы. Затым школьнікі разабралі складзеныя тут дрэўцы, якія прывезла дарожная служба, і пад наглядам знаўцаў пачалі высаджваць дрэвы ў загадзя прыгатаваныя ямкі. Высаджана больш за 600 саджанцаў на вуліцах: Шасовай (Брэсцкая), Касінераў (Войкава), Мінскай (Прытыцкага), Рынкавай (Фраленкова) і Шырокай (Тэльмана).

Першыя два дрэвы высадзілі намеснік старасты Генрык Курачыцкі і школьны інспектар Ставовы на вуліцы Міцкевіча (цяпер Леніна), каля Помніка невядомаму жаўнеру. Кожны з удзельнікаў навязаў да свайго дрэва картку з прозвішчам і абавязаўся даглядаць яго.

Падкідыш

Ужо другі раз у Баранавічах на верандзе па адрасе Нарутовіча, 88 (цяпер Камсамольская) знойдзена немаўля. Побач з дзіцём была картка з надпісам: “Макух Толя, 8 месяцаў”.

10 мая

Бура з градам над Баранавічамі

Сёння ўночы над баранавіцкім паветам прайшла нечаканая бура з перунамі і градам. У вёсцы Вольна пярун ударыў у гаспадарчыя забудовы, забіў кабылу, спаліў хлеў і канюшню з інвентаром. Падчас акцыі тушэння пажару моцна пацярпеў гаспадар спаленых будынкаў Якуб Валожын.

Баксёрскі матч

Упершыню ў Баранавічах адбыўся баксёрскі матч, арганізаваны 78 полк пяхоты і камендатурай павятовага PW.У ім прынялі ўдзел 22 спартоўцаў мясцовых клубаў і аб’яднанняў. Упершыню арганізаваная такая імпрэза прыцягнула вялікую ўвагу жыхароў горада. Пры мясцовых спартовых клубах цяпер утвараюцца баксёрскія секцыі.

13 мая

Святатацтва ў парафіяльным касцёле

Сёння ўночы адбыўся ўзлом парафіяльнага касцёлу ў Баранавічах. Святатаццы скралі з табернакулума некалькі дзесяткаў аплатак і некалькі штук гастыі, пакінуўшы на месцы дарагія прыборы для літургіі. У тую самую ноч злодзеі ўламаліся ў царкву ў вёсцы Вялікія Лукі, але спужаныя раней часу не паспелі нічога скрасці.

18 мая

Вясна ў Баранавічах

Пасля пахмурных і дажджлівых дзён у Баранавічах і на тэрыторыі павету ўсталявалася цёплая і лагодная вясна. У самім горадзе Магістрат, нягледзячы на эканамічны крызіс, вырашыў высадзіць кветнікі каля: будынку стараства, Польскага банку, калоніі ўраднікаў, помніка Невядомаму жаўнеру, што значна ўпрыгожыць Баранавічы.

Адно кепска, што горад дасюль не мае цыстэрны для паліву вуліц, што моцна адбіваецца на прахожых і шпацыруючых, якія вымушаны душыцца цэлымі хмарамі пылу, якія ўздымаюць дворнікі, выконваючы свае штодзённыя абавязкі па падмятанню.

19 мая

Першы кегельбан на Крэсах – у Баранавічах

Адбылося  урачыстае адкрыццё кегельбану, пабудаванага Вайсковым кааператывам (казармы Траўгута – Вайсковы гарадок) у Баранавічах. Гэта яшчэ адзін спартовы аб’ект у горадзе, дзе іх увесь час робіцца ўсё болей.

Выпадкі і здарэнні

Хвалі Жлобінскага возера вынеслі на бераг цела ўтопленага немаўляці. Паліцыя шукае цяпер яго маці.

Герш Еўрфановіч (Шаптыцкага, 18 – цяпер Савецкая) паведаміў у паліцыю, што нейкі Сяргей Ганчарык прыйшоў да яго ў майстэрню і папрасіў прыкруціць да ровара новыя балотнікі, пасля чаго нечакана ўцёк з памяшкання, не заплаціўшы.

Некалі дзён таму на шкоду Вольгі Шкодзік (вул. Т. Галуўкі, 6 – Куйбышава) яе сусед Берка Палячок разабраў сцяну складу і скраў у яе дошкі, якімі тапіў печку. Шкода склала некалькі дзесяткаў злотых.

Спорт у Баранавічах

14 мая на спартовай пляцоўцы спартовага клубу “Макабі” адбыўся футбольны матч паміж вайсковым спартовым клубам “78 полк пяхоты” і СК “Макабі”. Нягледзячы на тое, што гэта была таварыская сустрэча, гледачоў хапала.

Першая сустрэча двух самых магутных мясцовых футбольных каманд дае падставы для разважанняў і не можа быць падставай для прагнозаў на будучыню, калі адбудзецца барацьба за чэмпіёнства ў горадзе Баранавічы. Свежаствораная каманда ВКС “78 п.п.” валодае салідным матэрыялам, але як звычайна бракуе тут прафесійных навыкаў, у тым ліку тэхнічнага майстэрства. Затое “Макабі” валодае добрай тэхнікай, але не выкарыстоўвае найлепшыя сітуацыі. Цэлы матч “Макабі” меў перавагу на полі, але не мог выкарыстаць свае надзвычайна карысныя пазіцыі. У той самы час ВКС “78 п.п.”, найперш дзякуючы падтрымцы знакамітага галкіпера і некалькіх дасканалых гульцоў, прабівалі адну брамку за другой.

Вынік неспадзявана быў на карысць “78 п.п.” – 7:0 (4:0).

Аднак не азначае тое, што ВКС “78 п.п.” павінен спачываць на лаўрах сваёй сілы. Трэба адзначыць, што СК “Макабі” з’яўляецца грозным супернікам і можа нанесці паразу ў афіцыйных сустрэчах, бо тэхнічна значна пераўзыходзіць вайсковую каманду.

У выніку гэтай сустрэчы “78 п.п.” павінен заняцца сур’ёзнымі трэніроўкамі, каб выправіць хібы, якімі скарыстаецца супернік.

20 мая

Суд над шпіёнамі

Навагрудскі акруговы суд на выязной сесіі ў Баранавічах разгледзеў справу двух братоў Мікалая і Габрыеля Чыгіроў, жыхароў Стаўпецкага павету, якія абвінавачваліся ў шпіёнстве на карысць іншай дзяржавы. Суд разгледзеў доказы іх віны і асудзіў абодвух падсудных да кары смерці праз павешанне. Абарона падала апеляцыю да пана прэзідэнта аб змяненні вырака.

21 мая

Як выканалі вырак смерці ў Баранавічах

20 мая, а 12.30, быў выкананы вырак смерці праз павешанне адносна Мікалая Чыгіра, жыхара Стаўпецкага павету. Вырак выканаў памочнік ката Браўн на тэрыторыі карна-следчай турмы ў Баранавічах. Асуджаны перад смерць плакаў увесь час. Яго малодшы 19-гадовы брат Габрыель Чыгір быў памілаваны панам прэзідэнтам Рэчы Паспалітай, і кара смерці была замененая на бестэрміновую турму пад строгім наглядам.

22 мая

Батальная сцэна ў Баранавічах

22 мая (у нядзелю), а 16 гадзіне, на пляцу Легіёнаў у казармах Касцюшкі (знаходзіўся паміж сучаснымі вуліцамі Заслонава, Арджанікідзе, Ракасоўскага, Камарова) адбудзецца пастаноўка масштабнай батальнай сцэны “1920 год. Цуд над Віслай” паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, якая прадставіць змаганне з бальшавіцкай агрэсіяй. Акрамя артыстаў у пастанове возьмуць удзел аддзелы Брыгады кавалерыі, артылерыя і пяхота – агульнай колькасцю 700 чалавек. Уваход каштуе ад 50 грошай да 2 злотых. 

Надзвычайнае паседжанне гарадской рады

У баранавіцкім магістраце адбылося надзвычайнае паседжанне гарадской рады на чале з бурмістрам – панам інжынерам Віннікам. Адразу быў разгледжаны ліст Павятовага аддзелу у справе тэндару на будаўніцтва гарадской рэзні (цяпер мясакамбінат). Мінулы тэндар не быў прызнаны Павятовым аддзелам, бо не былі выкананыя ўсе законныя фармальнасці. Гарадская рада ўхваліла правядзенне новага тэндару, аб якім паведамяць у прэсе.

Пасля была разгледжана справа пабудовы ў гарадскім парку (цяпер Стары парк) пляцоўкі для спорту і імпрэз для адпачынку. Рада разгледзела магчымасці павысіць сродкі, выдаткаваныя на пабудову пляцоўкі. З-за таго, што кошт будовы пляцу значна вышэйшы, за грошы, якія можа выдаткаваць гарадскі бюджэт, рада пастанавіла ў кожны святочны дзень ладзіць у парку канцэрты з вельмі малымі цэнамі на ўваходныя квіткі – не больш за 20 грошай з асобы і 10 грошай з моладзі. Прыбытак ад гэтага пойдзе цалкам на будаўніцтва спартовай пляцоўкі. Канцэрты будзе даваць вайсковы аркестр з ласкавай згоды камандавання 26 уланскага палка, што стаіць у Баранавічах. Гэткім чынам ініцыятыва пана бурмістра інж. Вінніка ажыццявіцца яшчэ сёлета з вялікай карысцю для спорту.

Трэба адзначыць, што будаўніцтва тэніснага корту ў парку гэтай вясной ужо скончана, і ён перададзены для грамадскага карыстання.

23 мая

Аблава ў Баранавічах

Следчыя органы ў Баранавічах мінулай ноччу ладзілі аблаву па хованках і малінах, а таксама ў іншых падазроных месцах горада і на перыферыі.

У выніку аблавы арыштавана 13 чалавек без дакументаў. Акрамя таго, знойдзены скрадзены ровар, які хавалі ў адным з пустых вагонаў, што стаяў на запасных шляхах на таварнай станцыі. Зладжанае сачэнне за роварам прынесла вынік – апоўначы да вагону прыйшла нейкая асоба з намерам забраць скрадзенае. Пасля затрымання выявілася, што гэта Юзаф Лясінскі, жыхар Варшавы, які ўжо некалькі разоў сядзеў у турме пад строгім наглядам за падобныя злачынства.

25 мая

Бой з шалёным ваўком

Вёска Люшнева Моўчадскай гміны сталася месцам незвычайнага здарэння. Некалькі дзён таму ўночы на падворак М. Пракопа ўскочыў шалёны воўк, які пачаў ганяцца за сабакамі. Разбуджаны сабачым брэхам гаспадар выбег у кашулі на двор, схапіўшы ў руку па дарозе сякеру. Калі Пракоп апынуўся на падворку, дык знянацку быў атакаваны ваўком, які, намагаючыся схапіць за горла мужчыну, цапнуў таго за левую руку. Некалькімі ўдарамі сякеры Пракоп забіў ваўка. Галава жывёлы перададзеная ў Дзяржаўны інстытут гігіены ў Варшаве для даследавання. Параненаму Пракопу мясцовы лекар зрабіў прышчэпкі ад шаленства.

Конны рэйд

21 мая з горада рушыў конны рэйд афіцэраў Брыгады кавалерыі “Баранавічы”. У ім удзельнічаюць 22 афіцэры з камандзірам брыгады генералам Гжмот-Скатніцкім. Маршрут рэйду праходзіць праз Сувалкі і Аўгустоў да Варшавы, куды рэйд павінен прыехаць 31 мая.

Першай батальная сцэна ў гісторыі Польшчы

Згодна папярэдняй абвестцы 22 мая адбылася на пляцы Легіёнаў у Баранавічах маштабная батальная сцэна, якую арганізаваў мясцовы Жаночы грамадскі працоўны саюз (ZPOK) упершыню на тэрыторыі Польшчы. “1920 год. Цуд над Віслай” – баявое відовішча паводле сцэнара Яна Пянткоўскага, прадстаўляе жывое змаганне польскага войска падчас адбіцця бальшавіцкай навалы.

Цяжкае заданне дасканала выканалі артысты, пад кіраўніцтвам пана Шпакоўскага, пры ўдзеле Брыгады кавалерыі, артылерыі і пяхоты – агулам 700 жаўнераў.

Неверагоднае відовішча, напэўна, упершыню пастаўленае ў Польшчы, прыцягнула натоўпы публікі на пляц Легіёнаў, якая з вялікай цікавасцю назірала за зацятым змаганнем польскай кавалерыі і пяхоты з бальшавікамі.

Уся пастанова была выканана дасканала і ўразліва, а паказ баявых дзеянняў аздобіла выдатная форма статыстычных армейскіх падраздзяленняў.

28 мая

Адмена конных спаборніцтваў

Усходне-крэсовы конны клуб паведамляе, што конныя спаборніцтва, запланаваныя на 6 і 12 чэрвеня – адмяняюцца па прычынах, незалежных ад клубу. Затое ў гэтыя дні адбудуцца конныя гонкі.

Барбар у Баранавічах

Пан Х. выбраўся з дубальтоўкаю на возера Жлобін у Новых Баранавічах у таварыстве адной дамы. Пара тая села ў лодку і пачала катацца па возеры. У пэўны момант пан Х. захацеў пахваліцца перад дамаю свайго сэрца, як ён умее страляць, і, не думаючы доўга, падплыў да берага, дзе спакойна блукаў па багне бусел. Х. прыцэліўся і двойчы стрэлі па буслу, забіўшы птушку на вачах некалькіх дзясяткаў асоб, якія адпачывалі на пляжы. Лічым, што ён павінен быць вельмі сурова пакараны за свой паляўнічы выбрык. 

Трагедыя на чыгуначным пераездзе

На пераездзе ў Баранавічах паміж таварнай станцыяй і дэпо (хутчэй за ўсё цяперашні “Крывы пераезд”) пад пасажырскі цягнік Ваўкавыск-Баранавічы патрапіла фурманка, на якой сядзеў жыхар вёскі Антанова Павал Васілевіч. Фурманка ад удару была цалкам знішчана, а сам Васілевіч быў адкінуты ў бок з вельмі цяжкімі пашкоджаннямі па ўсім целе. У безнадзейным стане яго перавезлі ў павятовы баранавіцкі шпіталь.

Летась, таксама ў маі, пярун забіў 18-гадовую дачку Васілевіча.

Трэба адзначыць, што з-за недастатковага забеспячэння пераезду Баранавічах штогод тут адбываецца некалькі падобных здарэнняў. Калі чыгуначныя ўлады не возьмуцца за гэтую справу, дык на пераездзе можа адбыцца катастрофа, бо па ім едуць не толькі фурманкі, але аўтобусы і аўтамабілі. Да здарэнне недалёка, бо вазы з фурманкамі едуць па пераезду цэлымі шэрагамі.

30 мая

Несумленны кіроўца

Гірш Пінчук (Нарутовіча,63 – цяпер Камсамольская) паведаміў у камісарыят паліцыі, што наняў кіроўцу з аўтобусам Кушчынскага, каб той адвёз дзяцей са школы на Мышанку і даў за гэта 20 злотых задатку. Кушчынскі не толькі не прыехаў, але адмовіўся аддаваць грошы.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Красавік 1932. Газэты пра Баранавічы

Кавярня “Залаты кут” на рагу сучасных вуліц Савецкая і Камсамольская. Даваенная поштоўка з калекцыі Руслана Равякі

Kurier Nowogródzki

2 красавіка

З будоўлі рэзні

Баранавіцкі магістрат пастанавіў прыступіць да заканчэння будаўніцтва новага будынка – гарадской рэзні (бойня, цяпер частка мясакамбіната). 12 красавіка адбудзецца тэндар для вызначэння арганізацыі, якая будзе весці будаўнічыя работы.

Справы беспрацоўных

31 сакавіка былі ліквідаваны дзве кухні (Чырвонага крыжа і рытуальная жыдоўская), арганізаваныя зімой для харчавання беспрацоўных у Баранавічах. Дакладная справаздача аб дапамозе беспрацоўным будзе пададзена бліжэйшым часам.

Пазыкі на разбудову Баранавіч

У апошнія дні магістрат гораду атрымаў паведамленне з Банку Нацыянальнай Гаспадаркі, што ў бліжэйшы час Баранавічы атрымаюць крэдыт на будаўніцтва малых домікаў, не болей за 4-хпакаёвыя, пераважна драўляных. Пазыкі будуць выдадзеныя зацікаўленым асобам на суму да 4000 злотых. Згаданыя крэдыты дазволяць павялічыць будаўніцкі рух у Баранавічах і прывядуць да больш шчыльнай забудовы ў самім горадзе.

3 красавіка

Новыя планы магістрату

Напрыканцы году магістрат Баранавіч паспрабаваў любымі спосабамі развязаць большасць праблем горада. Найперш быў зацверджаны бюджэт на 1932-33 гг. – Баранавічы стаў сёлета першым горадам, які зрабіў гэта ў ваяводстве. Магістрат паспрабуе да канца года завяршыць распачатую будоўлю гарадской рэзні. Адбудзецца тэндар на ўтрыманне гарадской лазні, якая з’яўляецца дабрадзействам для горада, пазбаўленага ракі. Абсталяваная найноўшымі тэхналогіямі і басейнамі для плавання яна б вырашыла  праблемы горада ў плане гігіены. Пакуль што ўтрымліваць лазню даводзіцца гораду, а выдаткі абцяжарваюць яго бюджэт. Каб не пазбаўляць жыхароў гораду гэтай выгады, магістрат пастанавіў аддаць яе ў арэнду.

Акрамя таго, магістрат носіцца з ідэяй наладжвання аўтобуснага руху ў горадзе. У бліжэйшы час адбудзецца тэндар па гэтаму пытанню. Ажыццяўленне нармальнага аўтобуснага руху знішчыць шматлікія праблемы, якія ёсць цяпер у такім вялікім горадзе, як Баранавічы. На вуліцах з’явяцца прыпынкі, ад якіх кожныя паўгадзіны будуць ад’язджаць аўтобусы ў розных накірунках. 

Магістрат таксама разгледзеў пытанне атрымання крэдыту для ліквідацыі запазычанасці перад электрастанцыяй чыгункі, якая пастаўляе ток на патрэбы горада.

У бліжэйшыя дні пан бурмістр Віннікаў паедзе да Варшавы, дзеля ўзгаднення пытанняў па крэдытам. Як бачым, планы новага кіраўніцтва горада вельмі добрыя, і маем надзею, яны будуць рэалізаваныя.

Абвестка пра тэндар гарадскога аўтобуснага транспарту ў Баранавічах. 23-04-1932, Kurjer Nowogródzki

Нават вады шкадуе

Нейкі Панцеляймон Судзіч, які жыве па вуліцы Шасовай, 164 (цяпер Брэсцкая) такі прагны, што нават не дазваляе суседзям браць ваду з яго студні. На днях ён спаткаў каля студні свайго суседа Аляксандра Харкова з 2 вёдрамі і не дазволіў яму гэта зрабіць. Да таго ж рэквізаваў у яго два вядра, якія пасля меў нахабнасць забраць сабе.

5 красавіка

Сур’ёзны павадак пад Баранавічамі

Рэкі Шчара і Грыўда ў Баранавіцкім павеце хутка ўздымаюцца, не гледзячы на тое, што лёд яшчэ не паплыў. На тэрыторыі Дабромысльскай гміны вада выступіла з берагоў і затапіла дарогу паміж Даманава і мястэчкам Быцень на 120 метраў, паміж Даманава і Гнойна (з 1964 – вёска Вішнеўка) – на 50 метраў, а паміж вёскамі Гнойна і Дабромысль – на працягу 60 м. Вёскам Гнойна і Каханова пагражае сур’ёзнае затапленне. Да гэтай пары некалькі гаспадарак у гэтых вёска ўжо падтапіла.

Пад мястэчкам Палонка выйшла з берагоў рака Ніса ды пагражае затапленню моста і млына ў маёнтку Гажэльня Навамышскай гміны.

Плямісты тыф

На тэрыторыі Баранавіцкага павету ў Вальнянскай гміне паўторна выявілі выпадкі плямістага тыфу. Захварэла некалькі чалавек, якіх даставілі ў інфекцыйны шпіталь у Баранавічах. Павятовыя лекары праводзяць адпаведныя мерапрыемствы.

7 красавіка

Патоп у Баранавічах

Вада ў Шчыры паднялася яшчэ на 1 м. Пад Сталовічамі вада затапіла грэблю і пагражае сарваць мост. Нават пешая сувязь з мястэчкам перарваная. У саміх Баранавічах у выніку ападкаў і моцных дажджоў залітыя амаль усе вуліцы ў Новых Баранавічах (раён Палескага вакзалу) і частка вуліц у Старых Баранавічах. Гарадскі магістрат распачаў інтэнсіўныя працы па ліквідацыі наступстваў, што цягне за сабой вялікія выдаткі з бюджэту горада.

П’яныя авантурысты супраціўляюцца паліцыі

Некалькі дзён таму на рагу вуліц Сенатарскай (цяпер Горкага) і Шаптыцкага (Савецкая) з’явіліся тры п’яныя авантурысты, якія чапляліся да мінакоў ды нават моцна пабілі плутановага (малодшы сяржант) 78 пяхотнага палка Рыгора Валасевіча. Імі занялася паліцыя, аднак падчас суправаджэння да камісарыяту авантурысты пачалі актыўна супраціўляцца. Не гледзячы на гэта, усіх траіх затрымалі і перадалі судовым уладам. Авантурыстамі аказаліся жыхары Баранавіч: Мікола Краўчанка (Шасовая, 166 – вуліца Брэсцкая), Міхал Раўгейша (Шасовая, 168) і Казік Руды (Міцкевіча, 39 – вуліца Леніна).

Няўдзячны братка

Соня Познанская, якая жыве ў Баранавічах на вуліцы Віленскай, 31 (цяпер Гагарына), звярнулася ў мясцовы камісарыят і паведаміла, што яе родны брат Давід Ліўшыц, які часова пражываў у яе, знік мінулым вечарам, прыхапіўшы мужчынскі гарнітур і дзве кашулі, што належалі яе мужу. Вартасць скрадзеных рэчаў – 160 злотых.

Абвестка аб продажы фальварку (60 га) каля станцыі Моўчадзь. 3 красавіка 1932, Kurjer Nowogródzki

9 красавіка

Гарэлка ў кавярні

У апошнія дні ў кавярні на вуліцы Шаптыцкага, 18 (цяпер Савецкая), яка належыць пані Беластоцкай, паліцэйскія спаткалі трох нецвярозых асоб, якія смакавалі “чыстую”, прададзеную ім зычлівай гаспадыняй. Гарэлку канфіскавалі. Справу перадалі ў адпаведную інспекцыю. (Пра спрэчку канкурэнтаў Эмы Белстоцкай і Файвеля Зелікоўскага чытайце ў аглядзе сакавіцкіх газет).

Новы доктар у Гарадзішчы

Малітвы жыхароў Гарадзішча былі пачутыя, і ў мястэчка прыбыў новы лекар, які займецца людам ва ўсёй гміне. Ям мы даведаліся, новы доктар пан Юзэф Нівінскі ў бліжэйшыя дні таксама зойме пасаду арганізацыі “Каса хворых” у Гарадзішчы.

Помста кватаранта

Самуэль Вальфовіч, які здымаў кватэру ў Іўкі Лістгартэна на вуліцы Уланскай, 47 (цяпер Штакерау), увесь час жыў у нязгодзе са сваім гаспадаром. Нарэшце яму гэта надакучыла і ён пастанавіў знайсці іншае жыллё з лепшым гаспадаром. Але перад ад’ездам добра пастараўся і разабраў печ у кухні і пакоі. Лістгартэн пасля ад’езду Вальфовіча зайшоў у пакой і стаў як саляны слуп. Найперш ён збіраўся дагнаць былога кватаранта і пакараць самастойна, але падумаўшы – паведаміў аб самаўпраўстве ў паліцыю.

Рэпертуар кінатэатраў

З учарашняга дня ў кінатэатры “Апола” паказваюць прыгожы фільм “Давід Голд”, у якім адлюстроўваецца драматызм сям’і Голдэраў. У кінатэатры “Казіно” ад сёння круцяць выдатную “Венгерскую рапсодыю”.

14 красавіка

Крывавая спрэчка паміж братамі

У вёсцы Малая Сваротва Моўчадскай гміны паміж братамі Андрэем і Янам Піваварчыкамі адбылася спрэчка з-за падзелу зямлі. Спрэчка перарасла ў бойку, падчас якой старэйшы Андрэй тройчы стрэліў у Яна, параніўшы таго лёгка ў руку, а калі скончыліся патроны, кінуўся на брата і некалькі разоў ударыў нажом у раёне сэрца. Пасля гэтага Андрэй уцёк з месца здарэння, а цяжкапараненага Яна адвезлі ў шпіталь.

Ліквідацыя зладзейскай шайкі

На днях следчы аддзел паліцыі ў Баранавічах ліквідаваў грозную банду зладзеяў, якая нядаўна прыехала ў горад з намерам ажыццявіць шэраг ўзломаў і крадзяжоў. Цэлая групоўка зладзеяў, нічога не падазраваючы, затрымалася ў гатэлях Левінбука і Жмудзяка ў Новых Баранавічах (раён Палескага вакзалу), дзе іх усіх адразу арыштавала паліцыя.

Затрыманыя: Абрам Гамельклапер з Белай Падляскі, Фішэль Шнэйдэр з Варшавы, Хава Дубенка і Гутман Перэлстад з Брэст-Літоўскага, Саламон Фішэр з Цеханова і Балеслаў Вішнеўскі з Роўна. Усіх перадалі судовым органам, бо ўсе без выключэння знаходзіліся ў вышуку за розныя злачынствы, здзейсненыя ў розных кутках краіны.

15 красавіка

Змаганне за “Залаты кут”

Паўгады ўжо мінула, як Мойша Бэрэнштэйн частку свайго будынку на вуліцы Міцкевіча (цяпер вуліца Леніна) пачаў здаваць пані Я. Шулевіч пад закусачную. Гэта меўся быць бар пад назвай “Залаты кут” (Złaty róg), але з-за помніка Невядомаму салдату, які знаходзіцца побач, і праваслаўных могілак (цяпер плошча Леніна і гарвыканкам), Шулевіч не атрымала дазволу на гандаль моцным алкаголем. Таму і адчыніла закусачную, якая без гарэлкі не мела папулярнасці.

Высокая арэндная плата і малыя прыбыткі справакавалі канфлікт паміж гаспадаром і арандатаркай. Нават хадзілі чуткі, што пан Бэрэнштэйн пагражаў гвалтам выкінуць з будынку Шулевіч. Мінула некалькі месяцаў, і ў гаспадара з’явілася свежая ідэя.

Ён залез на дах свайго дому і ўночы з нядзелі на панядзелак разабраў комін, які злучаў закусачную з галоўным комінам, ды напхаў туды рознага смецця. На наступны дзень Шулевіч растапіла печы, нічога не падазраваючы. Дым засціў усю закусачную і ледзь-ледзь не справакаваў пажар у цэнтры горада.

На шчасце, пажарная каманда прыбыла вельмі хутка і выкрыла вар’яцкую штуку, якую справакаваў гаспадар будынка. На Бэрэнштэйна складзены пратакол, які перадалі ў суд. Спадзяваемся, што ён панясе пакаранне за свой дзіўны выбрык.

Помнік Пілсудскаму

У сувязі з набліжаючымся Днём канстытуцыі 3 мая жыхары мястэчка Новая Мыш пастанавілі ўсталяваць на рынку помнік маршалу Пілсудскаму. Помнік паводле праекта мясцовага архітэктара з Баранавіч інж. Свентахоўскага будзе зроблены ўжо ў гэтым месяцы. Урачыстае адкрыццё адбудзецца на свята 3 мая.

Крадзяжы

Невах Вайнер, жыхар Вільні, затрымаўся часова ў Баранавічах, жывучы ў пакоі дома на вуліцы Шаптыцкага, 35 (Савецкая). Падчас нядоўгай адсутнасці Вайнера з памяшкання невядомы злодзей скраў яго пакунак з мужской вопраткай вартасцю 153 злотых.

Калі Вайнер пабачыў адсутнасць сваіх рэчаў, дык накіраваўся ў пастарунак паліцыі. Аднак па дарозе пабачыў невядомага яму чалавека, які нёс яго пакунак. З дапамогай паліцыі таго затрымалі. Гэта быў Юліян Гэнбіцкі, які жыве на вуліцы Рынкавай, 152 (цяпер вул. Фралянкова). Гэта прафесійны злодзей.

16 красавіка

Суд над забойцамі

Навагрудскі акруговы суд разгледзеў у Баранавічах справу жыхароў вёскі Балабанавічы Навамышскай гміны. Мікалай Варэнік, Мікалай Шыла, Ян Калюта і Уладзімір Кеба абвінавачваліся ў забойстве жыхара Баранавіч Дзям’яна Краўчука падчас адной з вечарын у Балабанавічах. Суд паслухаў сведак і пакараў усіх чатырох на 5 год турмы суровага рэжыму.

17 красавіка

Рэха таямнічага забойства пад Ляхавічамі

Восенню 1930 года ў вёсцы Шавялі адбылося таямнічае забойства ў сям’і Маеўскіх. Сымон Маеўскі, у паважным ужо веку, сядзеў за сталом са сваім 30-гадовым сынам Рыгорам і збіраўся вячэраць. Калі першую лыжку стравы абодва толькі паднеслі да вуснаў, нечакана пачуўся стрэл, і куля праз акно паклала напавал старога і цяжка параніла яго сына. На гвалт, узняты сваякамі, збегліся суседзі, аднак забойца паспеў збегчы ў невядомым накірунку, заціраючы за сабой сляды.

Следства не дало рады выкрыць злачынцу. Па падазрэнні ў забойстве быў затрыманы другі сын забітага старога – Стэфан Маеўскі, а таксама Уладзімір Бурак з суседняй вёскі. Учора іх справу разгледзеў Акруговы суд, аднак з-за недахопу доказаў віны абодва былі вызваленыя.

19 красавіка

Абражаў уладу

Жыхар вёскі Дарава Ян Калюжа любіў кампаніі і часта сярод сваіх суседзяў – сялян, праводзіў папулярызацыю сваіх не зусім правільных поглядаў. Нядаўна адзін з іх вярнуўся з Баранавіч і пачаў наракаць на цяжкія часы, бо за выкармленага ім кабана прапанавалі вельмі нізкую цану. Сабралася каля яго некалькі вяскоўцаў і прыйшоў наш “сялянскі філосаф” Калюжа. Добрая аказія… Пачаў прапаведаваць свае погляды. І так, ад купцоў да пенсіянераў, ад чыноўнікаў да міністраў, ажно скончыў на пане прэзідэнце Рэчы Паспалітай. І кожнаму знайшоў непрыгожыя эпітэты.

Аднак лёс склаўся так, што сведкай гэтай пропаведзі стала жонка паліцэйскага. Яна данесла пра пачутае свайму мужу, які зрабіў пэўныя высновы. Учора “сялянскі філосаф” паўстаў перад акруговым судом і за свае нефартунныя высновы быў асуджаны на 6 месяцаў турмы. Будзе гэта добрая навука як яму, так і ўсім іншым людзям такога кшталту.

21 красавіка

Мілы таварыш у падарожжы

Нейкая Я. Камінская, жыхарка Баранавіч, вярталася дахаты з Навагрудку. Каля в. Лозы Гарадзішчанскай гміны спаткала знаёмага музыку Зыгмунта Крынскага, які займаецца ў вольны час варажбою. Той пайшоў з Камінскай разам у падарожжа. Калі ж маладзён апынуўся з ёю ў лесе каля Свіцязі, дык сілай зацягнуў у лес і згвалтаваў. Ясная справа – пра гэта стала вядома органам бяспекі. Цікава, што варажбіт нават не думаў, што за свае дзеянні давядзецца адказваць перад судом і панесці заслужаную кару.

Напіўся ёду

На днях на лаве на вуліцы Шаптыцкага, 24, каля могілак (цяпер вул. Савецкая каля выканкаму) скончыў жыццё самагубствам 64-гадовы Юзаф Казакоўскі, які жыве на вуліцы Шасовай, 24 (Брэсцкая). Ён выпіў вялікую колькасць ёду і памёр пасля доўгіх пакут у шпіталі. Якая падстава была для самагубства – невядома.

22 красавіка

Дзе зубы пані Баярскай?

Пані Баярская заявіла ў камісарыят паліцыі, што месяц таму паверыла тэхніку-дантысту Пухавіцкаму (Сасновая, 8, цяпер Грыцаўца) і аддала зубы з залатымі каронкамі разам з залатым мастом на рамонт. Аднак тэхнік прысвоіў тыя зубы, якія каштуюць 220 злотых. Паліцыя распачала праверку.

27 красавіка

Труп немаўляці

Некалькі дзён таму паліцэйскі баранавіцкага камісарыяту знайшоў у кустах, каля вуліцы Гувэра (цяпер Царука), труп нованароджанага хлопчыка, спавітага ў лахманы. Праводзяцца пошукі маці дзіцяці.

28 красавіка

Нахабства нягоднікаў

У Баранавічы часта прыязджаў з Пружан нейкі Алекс Мадалінскі, які прадаваў на кірмашы рыбу па цане не вельмі высокай. Не падабалася гэта толькі некалькім нягоднікам, якім Мадалінскі ствараў канкурэнцыю. Таму пачалі яны да яго чапляцца, а 26 красавіка спрабавалі нават пабіць, з-за чаго Мадалінскі пабег да камісарыяту паліцыі. Ганімы сваімі крыўдзіцелямі і разумеючы, што яго яны ўжо даганяюць, забег у памяшканне “Касы хворых”, дзе схаваўся за бюро ў бухгалтэрыі.

Адзін з крыўдзіцеляў, нейкі Андрэй Сергель (так кажа пацярпелы), ускочыў у бюро і, на вялікі жах прысутных, ударыў Мадалінскага вострым прадметам па галаве, чым нанёс моцнае пашкоджанне. Не марнуючы часу, нягоднік выбег з памяшкання і дагэтуль хаваецца беспакарана. Справай займаецца паліцыя, апытваючы параненага Мадалінскага.

29 красавіка

Чырвоны сцяг у акне вагона

Сёння ў хуткасным цягніку Парыж-Варшава-Стаўбцы адбылося цікавае здарэнне. Каля Ваўкавыску генерал брыгады кавалерыі “Баранавічы” Станіслаў Гжмот-Скатніцкі, які ехаў там пасажырам, заўважыў малую дзяўчынку, якая махала ў акне вагону чырвоным сцяжком. Убачыўшы польскага генерала, дзяўчынка пачала махаць сваім сцяжком вельмі дэманстратыўна.

Генерал адрэагаваў на такую відавочную дэманстрацыю, і гэта прывяло да таго, што чужаземцы, якія ехалі ў купэ, прыбралі сцяг.

Пасля прыезду ў Слонім генерал паведаміў пра здарэнне ў паліцыю. Быў праведзены ператрус і арышт 6 асоб. Як выявілася, малалетняя дэманстрантка – замежніца, якая ехала з бацькамі ў Маскву. Штандар у купэ не знайшлі. Пасля гадзіны затрымкі цягнік паехаў далей.

Трэба адзначыць, што каля чыгункі, на адрэзку Слонім-Альберцін, пасля праезду гэтага цягніка знайшлі вялікую колькасць раскіданай камуністычнай літаратуры. хутчэй за ўсё яе выкінулі падазроныя пасажырамі ў акно.

Rabotnik (ворган польскай сацыялістычнай партыі PPS)

6 красавіка

Справа адной “карэты” у Баранавічах

З-за таго, што Баранавічы – моцна расцягнуты горад, чыгуначныя ўлады арганізавалі для патрэб супрацоўнікаў так званую “карэту”, паміж майстэрнямі, таварнай і пасажырскай станцыямі (ад Палескга вакзалу да дэпо). Такі цягнік мае дакладна вызначаны расклад руху, і таму ім карыстаюцца таксама жыхары гораду.

Але як выявілася, служыць гэты транспартны сродак не для ўсеагульнага ўжытку, а для начальніка дэпо, пана Вайткоўскага. Расклад руху не выконваецца, бо… пан начальнік яшчэ не скончыў працу, таму “карэта” павінна чакаць. Чакаюць школьнікі, працоўныя, што едуць на працу ці з працы, бо… пан начальнік не спяшаецца. Спазненне на паўгадзіны – гэта норма.

Нядаўна пасажыры былі сведкамі цікавай кадрылі. “Карэта” выехала з дэпо, не ўдакладніўшы, што “уладар” сеў у яе. Калі на наступным прыпынку выявілася, што начальніка не забралі, перапалоханыя машыністы паехалі назад з пасажырамі ў дэпо. Тут жа выявілася, што “уладар”, сыплючы маланкамі і страсаючы паветра за “балаган”, пайшоў дахаты пешкі. “Карэту” перагналі на іншыя шляхі, і яна паехала за начальствам. На рэйках злавілі згубу і даставілі яе да месца прызначэння.

Варта можа вызначыцца: “карэта” існуе для пана начальніка ці для людзей? І калі ўжо нарэшце будзе выконвацца расклад руху?

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Люты 1932. Газэты пра Баранавічы

Уваход ў кінатэатар “Кастрычнік”, Баранавічы 1952-54 гг. Да вайны будынак узводзілі як каталіцкі храм. Фота з калекцыі Руслана Равякі

Kurier Nowogródzki

2 лютага

Як выехаць у Бразілію з Баранавіч

Пасля шматлікіх пытанняў людзей, якіх цікавіць выезд у Бразілію, дзяржаўны камітэт пасрэдніцтва працы ў Баранавічах інфармуе, што для работы ў гэтай краіне могуць выехаць тыя асобы, што маюць запрашэнне адтуль (так званае “termo de fianco” альбо “termo de responsabilidade”). Гэтыя дакументы выдаюцца бразільскімі ўладамі і сертыфікуюцца бліжэйшымі польскімі амбасадамі.

Калі ж такое запрашэнне не было сертыфікавана польскай амбасадай, то выязджаючы павінен мець яшчэ карту выкліку, на падставе якой будзе выдадзены загранічны пашпарт.

Незалежна ад гэтага ў Бразілію без карты выкліка могуць выязджаць эмігранты. Яны павінны мець з сабою пасля аплаты кошту праезду 200 даляраў ЗША з самотнай асобы. Калі едзе сям’я, дык яна павінна мець па 200 даляраў на кожную асобу старэйшую за 12 год. На дзяцей да 12 год трэба мець па 120 даляраў.

Адзначаецца, што калі эмігранты змогуць атрымаць ад Міністэрства працы Бразіліі адмысловы ліст, дык ім хопіць мець толькі палову пазначаных вышэй сум.

Бразільская віза каштуе 30 злотых (курс на люты 1932 – 8,9 злотых за 1 даляр) з пашпарту, білет 2-га класа да Бразіліі каштуе 950 злотых для дарослага, дзецям узростам ад 1 да 5 год – 237,5 злотых, ад 5 да 10 год – 475 злотых, праезд дзяцей старэйшых за 10 год аплачваецца па поўнаму тарыфу. Сям’я можа правезці адно немаўля ўзростам да году бясплатна.

4 лютага

Суд над шпіёнам

3 лютага ў Баранавічах адбылося паседжанне палявога суда па справе жыхароў Клецка Яна Няміры і Яна Бобка, абвінавачаных у шпіёнстве на карысць чужой дзяржавы. Пасля разгляду справыы суд пакараў абодвух на бестэрміновае зняволенне ўзмоцненага рэжыму.

5 лютага

Баль-маскарад на карысць беспрацоўных у Баранавічах

1 лютага ў залі кінатэатра “Casino” адбыўся баль-маскарад, арганізаваны Таварыствам сем’яў паліцэйскіх пад кіраўніцтвам пані Алены Галоўка. Зала, шчыльна запоўненая грамадскасцю, сведчыла пра традыцыйную папулярнасць, якая тычыцца большасці імпрэзаў, арганізаваных Таварыствам сем’яў паліцэйскіх.

У тлуме танцуючых вельмі мілае ўражанне рабіў карагод шматлікіх разнастайных і неверагодных масак, якія вельмі ўдала выступілі на першым такім балі-маскарадзе, што адбыўся ў Баранавічах. Дагэтуль тут праводзіліся толькі звычайныя карнавалы. Танцы адбываліся пад гукі аркестру гарадской пажарнай каманды.

На мерапрыемстве прысутнічалі афіцыйныя асобы: пан стараста Юры Неўгебаўэр, віцэбурмістр, пан інжынер А. Віннік, а таксама прадстаўнікі Таварыства.

А другой гадзіне ночы карагод масак правальсаваў па залі пад гукі маршу, пасля чаго адбылося галасаванне дзеля вызначэння першай і другой узнагароды за самыя выбітныя маскі. У выніку галасавання першае месца атрымала маска “Шахматная каралева” пані Соф’і Аўгустовіч. Другое месца ў маскі “Заваёўніца сэрцаў” пані Надзеі Гурскай. У мілым і сімпатычным настроі ўсе бавіліся да ранку. Вынікам гэтай імпрэзы быў неспадзяваны прыбытак, які пасля аплаты ўсіх выдаткаў склаў суму болей за 500 злотых. З гэтай сумы 25% належыць павятоваму Камітэту па справах беспрацоўных, а рэшта – мясцоваму Таварыству сем’яў паліцэйскіх.

У той самы дзень адбыліся ў Баранавічах балы Таварыства дзяржаўных служачых разам з Аб’яднаннем школьных настаўнікаў, а таксама бал у залі кінатэатра “Longinus”, арганізаваны 78 пяхотным палком. Усе яны таксама карысталіся папулярнасцю, а 25% ад іх прыбытку было перададзена Камітэту па справах беспрацоўных у Баранавічах.

Купон на зніжку сеткі кінатэатраў “Casino” на фільм з гукам “Хам” на 4.02.1932.

Самагубца памерла страшнай смерцю

Жыхарка мястэчка Палонка – Шэйна Ёселевіч, падчас прыступу нервовай хваробы кінулася ў студню, дзе знайшла страшную смерць. Пра здарэнне неадкладна паведамілі пажарнай камандзе ў Баранавічах, адкуль адразу выехала машына з 6 пажарнымі. Праз 30 хвілін са студні глыбінёй 21 метр дасталі цела самагубцы. На дно студні апусцілі пажарніка Льва Зальмана, які з вялікімі цяжкасцямі здолеў дастаць цела загінулай.

6 лютага

Бестактоўны купец абразіў паліцыю

Тыдзень таму адбылося здарэнне, якое ўзрушыла ўсе Баранавічы. Выбрыкі экс-купца пана Антона Гадомскага, які кіруе крамай каланіяльных тавараў свайго брата Стэфана на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) прывялі яго на лаву падсудных.

Адной раніцай Гадомскі дазволіў сабе адчыніць краму свайго брата ў гадзіны, якія забароненыя законам, і пачаў гандляваць, чым выклікаў незадаволенасць сваіх суседзей-купцоў. Лёс склаўся так, што ў гэты час каля крамы з’явіўся паліцыянт пан Міхаіл Ляшчынскі, які папрасіў Гадомскага спыніць гандаль і зачыніць памяшканне, інакш давядзецца скласці пратакол.

Гэта зачапіла Гадомскага за жывое, і ён пачаў сыпаць брыдкімі словамі як вар’ят, а напрыканцы, што могуць падцвердзіць шматлікія сведкі, прапанаваў Ляшчынскаму пацалаваць яго ў адно не вельмі прыстойнае месца на целе. Ясная справа, што гэта прывяло да складання адміністрацыйнага пратаколу і пратаколу аб парушэнні закону аб гандлі.

Справа пра абразу паліцэйскага на службе дайшла да суда. Запрошана шмат сведкаў. Аб судовым выраку мы паведамім пазней.

Горад Баранавічы і яго актуальныя балячкі

Горад Баранавічы, найбуйнейшы горад у Навагрудскім ваяводстве, мог бы спаборнічаць з самымі вялікімі гарадамі суседніх ваяводстваў, калі б толькі гэтаму спрыялі абставіны. Вось якія пажаданні я маю да айцоў гораду і нават некаторых яго жыхароў.

Група тых дабрадзеяў забылася, што да таго, як Кракаў стаў мураваным, быў шмат стагоддзяў драўляным. А нашым Баранавічам усяго толькі 50 год ад стварэння. Праўда яны досыць шырокія і цягнуцца ў розныя бакі амаль на 5 км, але апошні перапіс паказаў, што колькасць насельніцтва не дасягае нават 25 тысяч чалавек. У дадатак баранавіцкі люд мы не можам залічыць да заможных жыхароў гораду.

Найперш мясцовым уладам варта было б звярнуць увагу на мясцовую гаспадарку, якая амаль у кожнай галіне моцна кульгае. Бюджэт магістрату ўвесь час свеціць пусткамі ў выніку менавіта такой, а не іншай гаспадаркі, альбо кіраўнічыя органы пасля некалькіх нешчаслівых рашэнняў цалкам не даюць сабе рады.

Магістрат стаў крыніцай прыбытку толькі для некалькіх дзесяткаў прывілеяваных людзей і не дбае пра развіццё горада, а толькі намагаецца даць магчымасць зарабіць пэўнай групе барыгаў-фаварытаў, вызначаных самімі айцамі горада. Дамовы і стаўкі, якія штогод прыводзяць наш бюджэт да некалькіх дзесяткаў тысяч ці нават сотняў тысяч дэфіцыту складаюцца з-за з’яўлення “паразітаў горада” (прабачце за такі дакладны вобраз). Усё гэта раней ці пазней пакладзе горад на лапаткі. Калі лепей прыглязецца да гэтай мадэлі кіравання, можам заўважыць язвы, якія точаць цела самакіравання нашага горада.

Згадваючы гарадскую лазню, якая ўжо даўно працуе са стратамі, зачэпім мімаходам гарадскую Ахову здароўя разам са шпіталям, дзіцячым і старэчым прытулкамі. Год ад года іх дзейнасць дае ад 30 да 40 тысяч дэфіцыту гарадскому бюджэту. Затое яна дае працу і заробак шмат якім людзям, што маюць блізкі кантакт з гарадской Радай ці кіраўніцтвам горада.

Асаблівую ўвагу трэба звярнуць на дазвол па збору аплаты за карыстанне гарадской нерухомасцю нейкаму пану Тартацкаму, жыхару Баранавіч, які заабавязаны толькі да рэгулярнай выплаты нейкай квоты з жылля. Тартацкі, не зважаючы на вялізныя высілкі з боку ўлады і грамадства па барацьбе з беспрацоўем, прыняў да сябе на працу некалькі чалавек, добра забяспечаных і пераважна заможных, гаспадароў і ўласнікаў кавярняў і нават чыгуначнікаў.

Усё гэта ўзгоднена з Магістратам. І калі селянін, што прывозіць у Баранавічы некалькі вазоў дроў ці будаўнічага дрэва, аплачвае падатак за праезд у 30 грошай, дык потым, калі ён спыняецца на доўгі час на вуліцы Сенатарскай (цяпер Горкага) ці Пілсудскага (Чырвонаармейская), падыходзіць да яго іншы зборшчык і патрабуе аплаты 50 грошай за карыстанне гарадской тэхнікай (ладная такая тэхніка). Кантралюе гэты працэс сын Тартацкага, апрануты ў шапку са срэбранымі шнурамі (быццам бы супрацоўнік падаткавай службы). Ён пільнуе, каб гэтае асаблівае права на аплату хутка было выканана. А наш Магістрат шчаслівы, што не трэба дурыць галаву такімі клопатамі, не бачыць ці хутчэй не хоча бачыць тых злоўжыванняў, што адбываюцца пад носам.

Такіх квіткоў у нас можна назбіраць цэлыя стосы. У выніку можам сцвярджаць, што такі стан гаспадаркі горада ў любым выпадку не можа існаваць. Жыхары Баранавіч павінны быць пазбаўленыя ад такога роду паразітаў, інакш нам пагражае эканамічны ўпадак. Падаткі, якія ўсё з большымі цяжкасцямі трапляюць у бюджэт горада, павінны выдаткоўвацца толькі на сапраўдныя патрэбы. Розныя пасрэдніцтвы павінны быць ліквідаваныя, а іх выканаўцы няхай шукаюць іншых дойных кароў.

Грамадства Баранавіч звяртаецца да надзорных органаў, каб тыя праверылі тайнікі гаспадаркі гарадскога кіравання і дапамаглі аздаравіць анамальныя стасункі, што тут пануюць. Тады, магчыма, бюджэт будзе весці горад да развіцця, а не да ўпадку, як цяпер адбываецца.

А-віч

11 лютага

Бойка ў Каўпеніцы

Жыхара вёскі Вялікая Каўпеніца Малевіча моцна пабілі яго суседзі: Аляксей Галоўка і Аляксандр Кухта. Збітага ў непрытомным стане прывезлі ў баранавіцкі шпіталь, дзе дактары пацвердзілі пралом чэрапа.

Знікненне хлопца

Юстына Еўшэль, якая жыве ў Баранавічах на вуліцы Шырокай, 121 (цяпер Тэльмана), паведаміла, што некалькі дзён таму яе 8-мігадовы сын Ян пайшоў на вуліцу і не вярнуўся. Вядуцца пошукі дзіцяці.

12 лютага

Новае выданне ў Баранавічах

У апошнія дні на вуліцах Баранавіч пачала прадавацца новая газета “Baranowiczar Moment” на мове ды жыдоўскай. Рэдактар газеты М. Манскі, былы рэдактар нядаўна ліквідаванай газеты “Baranowiczar Leber”.

16 лютага

Дзейнасць Камітэту пабудовы касцёла

Праца над будаўніцтвам новага касцёла ў Баранавічах пад назваў у імя Каралевы Кароны Польскай рухаецца поўным ходам наперад, дзякуючы энергічным людзям, што ўваходзяць у Камітэт пабудовы касцёла ў Баранавічах. Пасля таго, як з’ехаў з горада былы шэф Камітэту і стараста горада Пжэпалкоўскі, новым старшынёй быў абраны генерал Станіслаў Гжмот-Скатніцкі, які з пэўным імпэтам аддаўся справе прыспешвання будаўніцтва касцёла. На месца ксяндза Валаска, віцэ-старшынёй абралі ксяндза-капелана Александровіча. Новае кіраўніцтва працягне пабудову храма, вынікі чаго на кожным кроку відавочныя. Цяпер Камітэт распачаў рассылку 10000 лістоў з “цаглінкамі” (паштоўка, якая даецца чалавеку пры ахвяраванні на касцёл сумы роўнай кошту адной цагліны). У кожным лісце маецца “цаглінак” на 500 злотых.

Фундамент пад гмах святыні збольшага ўжо скончаны. У гэты зімовы перыяд Камітэт назапашвае будаўнічыя матэрыялы, каб з вясны прыступіць да далейшай будовы. Некалькі дзён таму фонд Камітэта павялічыўся адразу на 1000 злотых, якія ахвяраваў на касцёл асабіста Юзэф Пілсудскі.

У бліжэйшы час Камітэт плануе прывезці ў Баранавічы дакументальны фільм пра Езуса Хрыста “Кароль з Каралёў”, які будзе паказаны ва ўсіх кінатэатрах горада. Увесь прыбытак ад фільма пойдзе ў фонд Камітэта. Зычым Камітэту далейшай плённай працы па будаўніцтве касцёла ў Баранавічах, адсутнасць якога вельмі адчуваецца тут.

17 лютага

Страшны пажар у Баранавічах

У ноч з 15 на 16 лютага на вуліцы Гувэра, 15 (цяпер Царука), у будынку Шымона і Ёхеля Ялінаў выбухнуў пажар, які з нялюдскімі высілкамі здолела патушыць мясцовая каманда пажарных. Акцыя паратунку ўскладнялася з-за моцнага марозу і адсутнасці вады. Па папярэдніх падліках страты ад пажару складаюць 20 тысяч злотых.

19 лютага

Новы падкідыш

На падворку прыюта “Наш дом” у Баранавічах была пакінута невядомай асобай дзяўчынка, прыкладна 5 год. Імя і прозвішча яе – не вядомае.

Канакрад у руках паліцыі

15 лютага на кірмашы ў Гарадзішчы ў жыхара Вялікай Сваротвы Міхаіла Фечка скралі каня з санямі, на якіх было 135 кг сала і паляндвіцы, агульным коштам 400 злотых. Хутка было выяўлена, што злодзей – нейкі Уладзімір Хвалько з Вялікага Сяла. Яго затрымалі разам са скрадзеным канем і санямі.

24 лютага

Псіхічна хворы самагубца

Хама Пулін, што жыў у Баранавічах на вуліцы Пілсудскага, 11 (цяпер Чырвонаармейская), некалькі год ужо пакутаваў ад псіхічнай хваробы. У апошні час ён некалькі разоў спрабаваў учыніць самагубства, але яго своечасова ратавалі суседзі. Нядаўна Пулін спрабаваў  скочыць у студню, але яму перашкодзілі гэта зрабіць. Праз некалькі гадзін пасля гэтага Пулін пайшоў на вуліцу Шасовую (цяпер Брэсцкая), дзе скочыў у студню глыбінёй 22 м, дзе і загінуў. Выкліканыя пажарныя паднялі са студні цела тапельца.

25 лютага

Смерць паўстанца 1863-64 гг

23 лютага ў асадзе Чарковішчы Сталовіцкага павету памёр Баляслаў Кулікоўскі, паручнік паўстанцаў 1863 года. Яму было 106 год. Падчас паўстання 1863 года ён прымаў удзел у бітвах з маскоўскім войскам пад Каўпеніцай і Мілавідамі.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Лістапад 1932. Газэты пра Баранавічы

Вуліца Шаптыцкага (цяпер Савецкая). Даваенная польская паштоўка

Dzień Dobry

20 лістапада

У кожным месцы адное і тое ж…

Новыя Баранавічы (цяпер раён каля Палескага вакзала) – гэта раён, дзе жывуць у асноўным дзяржслужачыя. У 1915 годзе, з-за блізкасці фронту, шмат будынкаў было знішчана дашчэнту альбо зруйнавана. Пацярпелым жыхарам горада на адбудову дамоў ніхто ніякай дапамогі не даваў. А цяпер магістрат Баранавіч выдаткаваў грошы на дапамогу іншым асобам для будаўніцтва. Кажуць нават, што… Але пакуль мы памаўчым і не агучым тыя неверагодныя чуткі. 

Магістрат адносіцца да нашага раёну і яго жыхароў “як мачаха”. Калі ўвесь горад цешыўся з прыезду прэзідэнта Рэчы Паспалітай, жыхарка Новых Баранавіч Міхаліна Раманоўская горка плакала. У сувязі з прыездам главы дзяржавы магістрат зруйнаваў яе дом, які “псаваў” вуліцу сваім выглядам. Пры гэтым магістрат не даў пазыкі на рамонт жытла, хаця павінен быў гэта зрабіць з атрыманай у дзяржаўным банку дапамогі, але вырашыў, што зруйнаваць танней і хутчэй.

Калі да гэтага дадаць: незабрукаваныя вуліцы, адсутнасць рынкавай плошчы, адсутнасць парку для дзяцей, агідныя “будкі” гандляроў, якія смярдзяць здалёк і г.д. – ілюстрацыя будзе поўная.

Але ж мы – не “пасынкі”, падаткі плацім як усе, і мы маем заслугу быць першымі каланістамі гэтых пяскоў і лясоў, дзе цяпер узняўся прыгожы і багаты горад.

Kurjer Nowogródzki

1 лістапада

Галоўнае – каб транспарціроўка аплацілася

Ёсць у Баранавічах вуліца Віленская (цяпер Гагарына). На ёй – будынак падаткавай службы. За ёю вялікі падворак і велічэзная адрына. Можна папрасіць ад яе ключ і пабачыць, што там схавана. Папрасіць пад такім кантэкстам:

– Хацеў бы купіць нешта з Рэпіхава…

Рэпіхаў – гэта паляўнічы палацык Яраслава Патоцкага (маёнтак і палаца-паркавы комплекс знаходзіўся каля вёскі Крывошын, там прайшлі дзіцячыя гады Яна Чачота). Чаму не папоўніць сваю калекцыю рэчамі графа?

Уласніка не было аднаго дня на месцы, была толькі яго служба, якая не вельмі добра арыентавалася ў фінансавай сітуацыі і падаткавых складанасцях. У той дзень прыехалі ў Рэпіхаў дзяржаўныя вазы з афіцыйнымі секвестрамі. Секвестры загадалі работнікам адчыніць дзверы, напалохалі іх і наклалі поўныя вазы рэчамі. Адвезлі ўсё да Баранавіч і абвясцілі аўкцыён.

Але ніхто не паквапіўся на пакупкі: 50 злотых – сума не малая. Таму абвясцілі распродаж “ад прапанаванай сумы”, што ўжо больш цікава. Можна з пагардлівым уздыхам прамовіць:

– Ну, што тут можа быць вартага? Няхай будзе 50 грошай…

Распродаж яшчэ працягваецца. Падаткавая інспекцыя вельмі задаволеная: калі ўсё распрадаецца, дык пакрыюцца кошты падарожжа да Рэпіхава і перавоз рэчаў у Баранавічы. Дзякаваць Богу, дзяржаўны скарб нічога ад распродажу не страціць.

А кожны з нас можа нешта прыдбаць усяго за 50 грошай, як у амерыканскай краме: на выбар усё тавары па 50 грошай!

Напрыклад, калекцыя паляўнічых карцін Уладзіміра Корсака. Ёсць алеі, акварэлі, малюнкі пяром. Разам некалькі сотняў штук, нават цяжка палічыць. Не толькі вісяць на сценах, на шнурках, на шафах, але цэлай купай спачываюць у куце. Каля іх для аматараў Японіі ёсць японскія дрэварыты, малюнкі напісаныя тушшу.

Не будзем звяртаць увагу на мэблю: сталы, крэслы, фатэлі і лавы. Што з таго, што яны старыя і стылёвыя? Такой мэблі цяпер можна мець удосталь.

Лепей выбраць нешта з тых рагоў, для аздобы залі. Аленевых і ласіных – безліч, але ёсць іншыя – нават невядома чые: можа, антылопы, а, можа, буйвала.

А тут яшчэ і пудзіла птушак – цэлы заапарк. А там у іншым куце навалены скуры: мядзвежыя, ваўчыныя і рысіныя. Прыемна купіць такія на футра. Паспяшаймася, усё можна купіць “па прапанаванай цане”, паспяшаймася – каб падаткавая інспекцыя не панесла страты, няхай аплацяцца ёй усе транспартныя страты.

К.Ю.

3 лістапада

Ашукаў суседа

Рыгор Слізень з вёскі Мацкевічы звярнуўся ў паліцыю і расказаў, што яго ашукаў сусед Ян Пукала. Са слязьмі на вачах ён распавёў, што прадаў паўгектара зямлі Пукале за 300 злотых. Грошы тыя Пукала павінен быў заплаціць пасля падпісання дамовы ў натарыуса. Але ў рэчаіснасці ўмова была падпісаная на 100 злотых, якія і былі ўручаныя пасля. Пукала скарыстаўся тым, што Слізень непісьменны, не разумее па-польску і глухі.

Абяцаў ажаніцца

Браніслава Рудковіч мела нарачонага, з якім павінна была ўзяць шлюб. Але малады чалавек не меў грошай, таму панна купіла каханаму Яну Браніцкаму паліто за 40 злотых і дала гатоўкаю 10 злотых.

Але на гэтым жаданне жаніцца ў хлопца скончылася. Рудковіч, не маючы іншага выйсця, звярнулася ў паліцыю. Праводзіцца праверка.

Абвестка пра навучання гранню на скрыпцы, што праводзіць Богін, выпускнік Варшаўскай кансерваторыі. Баранавічы, вул. Пілсудскага,3 (цяпер Чырвонаармейская). Kurjer Nowogródzki 16-11-1932

4 лістапада

Катастрофа аўтобуса пад Баранавічамі

3 лістапада падчас паездкі перапоўненага пасажырамі аўтобуса Слонім-Баранавічы ў 6 км ад Баранавіч лопнула вось, ды так нешчасліва, што гэта выклікала выбух задняга кола. Людзі не пацярпелі. Пасажыраў забраў іншы аўтобус Слонім-Баранавічы, які належыць пану Зеленеўскаму.

Папрасіла патрымаць немаўля

28 кастрычнік, калі Ганна Бігулюк ішла па вуліцы Міцкевіча (цяпер вуліца Леніна) прыкладна а 17-й гадзіне, яе затрымала незнаёмая жанчына і папрасіла на хвіліну патрымаць яе немаўля. Нічога не падазраючы, Бігулік узяла дзіця, а калі матка не вярнулася – занепакоілася і зайшла на падворак. Выявілася, што маці знікла.

Бігулік аднесла дзіця ў камісарыят паліцыі, адтуль двухмесячнага хлопчыка перадалі ў прытулак. Распачаўся пошук нядобрасумленнай маткі.

5 лістапада

Пакралі пчол

У Анатоля Дзяржынскага, які жыве на вуліцы Калеёвай (цяпер Вільчкоўскага), ноччу з 28 на 29 кастрычніка нейкі бэйбус скраў мёд і знішчыў два вуллі з пчоламі. Страты склалі прыкладна на 100 злотых.

Крывавыя камінары

Два камінара (тыя, хто чысціць коміны) – Людвік Вандка і Анатоль Карэзнік, відавочна моцна паддатыя, зайшлі да Шэйдлі Старасвецкай (публічны дом), развалілі печку і парэзалі канапу, чым нанеслі шкоду на 500 злотых. Пасля пайшлі да іншага будынку (таксама бардэлю) Зэльды Сальман, пабілі яе ды забралі торбачку з 2 злотымі і 50 грошамі.

Крывавых камінараў затрымалі паліцэйскія.

8 лістапада

Пакаранне смерцю ў Баранавічах

7 лістапада Акруговы суд у Баранавічах разгледзеў справу трох братоў: Уладзіміра, Вацлава і Міхаіла Петрашэўскіх, якіх абвінавачвалі ў шпіёнстве на карысць іншай дзяржавы. Падчас судовага пасяджэння суд прызнаў віну ўсіх траіх і пакараў Уладзіміра Петрашэўскага, грамадзяніна СССР, да смяротнай кары праз павешанне. Вацлава Петрашэўскага, вайсковага асадніка з Нясвіжскага павета – да пажыццёвага ўзмоцненага зняволення. Міхаіла Петрашэўскага, жыхара Вільні – да 15 год узмоцненага зняволення.

Абарона Уладзіміра Петрашэўскага звярнулася да прэзідэнта Рэчы Паспалітай з просьбай аб адмене смяротнага пакарання.

8 лістапада а 11.30 Уладзіміра Петрашэўскага павесілі. Вырак выканаў памочнік ката Браўна. Паведамлялася, што асуджаны паводзіў сябе спакойна і перад смерцю сустрэўся з каталіцкім ксяндзом.

11 лістапада

Трагічная паездка на даху вагона

10 лістапада здарылася нязвыклая трагедыя на чыгуначным шляху Баранавічы-Ліда. Ігнатовіч, кандуктар цягніка №312, заўважыў кроў, што цякла з даху вагона. Як выявілася, на даху ехаў нейкі чалавек без білета. Хутчэй за ўсё небарака ўдарыўся галавою аб бетонны мур баранавіцкага віадука. А 21 гадзіне труп прывезлі ў Ліду і перадалі ў морг. Як выявілася, загінуўшы – нейкі Ян Глінскі, родам з Вільні.

Вось жа спрытнік

Ноччу з 5 на 6 лістапада з цягніка №152, які ад’ехаў са станцыі Баранавічы, а 0:03 адбыўся дзіўны крадзеж. Паміж гэтым горадам і Палонкаю падчас руху цягніка нейкі спрытнік скраў тытунь для люлек і папяросы на суму 2000 злотых.

Рэклама паўботаў і ботаў. Kurjer Nowogródzki 26-11-1932

13 лістапада

Асвячэнне памятнага каменя

11 лістапада а 16-й гадзіне ў гарадскім парку (цяпер Стары парк) адбылося ўрачыстае асвячэнне памятнага каменя, якое выканаў ксёндз пробашч, які і расказаў гісторыю помніка. Пан бурмістр Ярмульскія падцвердзіў яго словы.

Гісторыя такая: у 1919 годзе па добрай волі жыхароў Баранавіч, якія хацелі ўвекавечыць дзень уваходу польскага войска ў горад, пастанавілі ўсталяваць палявы валун (памерам 1 на 0,5 м) з надпісам “Чэсць пераможцам, хвала загінуўшым”. Гэты камень стаяў ад красавіка 1919 года да ліпеня 1920 года, калі ў горад паўторна не ўвайшла Чырвоная армія.

Тады жыхары горада перацягнулі камень на старыя праваслаўныя могілкі (цяпер плошча Леніна), дзе ён і знаходзіўся да гэтага часу. Цяпер яго ўсталявалі на тым месцы, дзе жыхары Баранавіч упершыню сустрэлі польскія вайсковыя  аддзелы ў 1919 годзе.

14 лістапада

Будзьце пільнымі з петардамі

Днём 8 лістапада ў Баранавічах адбыліся вучэнні гарадской абароны, пасля чаго на другі дзень на вуліцах горада можна было знайсці гільзы ад дымавых шашак і петард.

Уладзімір Кар’яновіч знайшоў на кірмашы петарду, забраў яе дахаты і пачаў разбіраць.

Падчас разборкі петарда выбухнула і параніла Кар’яновічу рукі, твар і ногі. Яго адвезлі ў шпіталь, там атрыманыя раны прызналі лёгкімі.

23 лістапада

Двое паліцэйскіх сталі ахвярамі шаленства

На Конрада Александровіча, жыхара Баранавіч, тры тыдні таму напаў сабака, які пакусаў яго за твар. Сёння ў Александровіча адбыўся прыступ шаленства, у сувязі з чым па дапамогу звярнуліся ў паліцэйскі пастарунак.

Падчас бойкі Александровіч падрапаў і пакалечыў старэйшага пастарунковага Мрачкоўскага і пастарунковага Корбута. Хворага на шаленства ізалявалі ў інфекцыйнай бальніцы (25 лістапада газета напісала, што ён памёр). Пацярпелым паліцыянтам зрабілі прышчэпкі супраць шаленства.

24 лістапада

Хацеў паўплываць на кіраўніцтва пошты

20 лістапада ў паліцэйскі пастарунак у Палонцы звярнуўся Ксаверы Федаровіч, пасыльны пошты ў Палонцы, і паведаміў, што днём раней паміж мястэчкам і станцыяй, у лесе на яго напалі два бандыты, якія патрабавалі грошы. Гэтыя людзі, агледзеўшы мяшкі, нічога не забралі і сышлі ў бок Альбінкі.

Камендант паліцыі выслаў на месца здарэння патруль, па вяртанні якога з’явілася падазрэнне, што Федаровіч сімуляваў напад, пасля чаго той у гэтым і прызнаўся. Ён патлумачыў свой учынак тым, што хацеў паўплываць на кіраўніцтва пошты, каб заплацілі яму за перавоз карэспандэнцыі, а таксама выдалі дазвол на нашэнне зброі. Не атрымалася.

Падзяка дактарам Саковічу і Нахумоўскаму за шчаслівую і добра выкананую аперацыю, ды руплівую апеку ў бальніцы над жонкай, ад Казіміра Лясінскага, аспіранта турэмнай аховы ў Баранавічах. Kurjer Nowogródzki 20-11-1932  

28 лістапада

Дзе не просяць – там кіем выносяць

Ноччу з 20 на 21 лістапада ў вёсцы Судары Сталовіцкай гміны ў хаце братоў Вярбілаў праходзіла вяселле. На забавы прыйшоў няпрошаны жыхар вёскі Торчыцы Анатоль Вадзейка, які быў ужо добра выпіўшы. Таму яго вывелі з хаты на падворак і пабілі.

Вадзейка мае яшчэ і прэтэнзіі, што з яго кішэні скралі 5 злотых і 35 грошай. Паліцыя праводзіць праверку, каб дазнацца праўды.

29 лістапада

У Баранавічах адключаць святло?

Ужо доўгі час трывае канфлікт паміж Дырэкцыяй чыгункі ў Вільні і магістратам горада Баранавічы з-за пакупкі электрычнасці.

Магістрат вінен чыгунцы вялікую суму, а бурмістр горада ўзгадніў быў з Дырэкцыяй чыгункі справу аплаты.  Аднак, не гледзячы на ўзгадненне, кіраўніцтва чыгункі пайшло на абвастрэнне канфлікту. Ва ўсе ўстановы накіраваны ліст, што а 24 гадзіне 30 лістапада будзе адключана святло ў горадзе Баранавічы, таму Дырэкцыя раіць шукаць іншых вытворцаў электрычнасці.

Нам падаецца, што такое развіццё праблемы не з’яўляецца правільным і 30-тысячны горад не можна пакінуць без святла.

У справу ўмяшалася кіраўніцтва Баранавіцкага павету, а стараста Нойгебаўэр павінен сустрэцца з шэфам чыгункі панам Фалькоўскім.

Грамадства з нецярпеннем чакае гэтай сустрэчы.

Як паведаміў у апошнія хвіліны наш прадстаўнік, пасля сустрэчы пан Фалькоўскі пастанавіў адправіць у Баранавічы свайго прадстаўніка для разгляду справы на месцы і параіць супрацоўнікам электрастанцыі ў дэпо не адключаць святло для горада. Пан стараста паабяцаў у хуткім часе выплаціць усю суму, што горад вінен чыгунцы.

Obrona ludu

11 лістапада

Як плацяць заробкі ў гарадах

Згодна даследавання, якое правяло аб’яднанне работнікаў самакіравання, рэгулярна выплачваецца заробак работнікам магістрату ў Вільні, Познані, Варшаве, Львове, Кракаве.

Найгоршая сітуацыя ў Навагрудку, дзе супрацоўнікі магістрату не бачылі грошай ужо 5 месяцаў.

Запазычанасць за 4 месяцы маюць гарады Баранавічы, Сувалкі, Слонім, Кельцы. 

Рэклама дзяржаўнага Банка ў Баранавічах у габрэйскай газеце “Di Sojḥeriše Kooperacje organ fun Ferband”

Expres Zagłębia

14 лістапада

Бабры ў Баранавіцкім павеце

Ужо некалькі разоў паведамлялі пра памнажэнне баброў у Баранавіцкім павеце. У апошні час гэта ўжо робіцца відавочным фактам, дзякуючы апецы і абароне, якое распачало баранавіцкае стараства разам з паліцэйскім камісарыятам, які атрымаў адмысловыя ўказанні па абароне баброў.

Цяпер на рацэ Шчара знаходзіцца 4 месцы жыхарства баброў, а на канале Агінскага – адно. Найбольшы з іх знаходзіцца на р. Шчара каля в. Магільніца Дабромыльскай гміны, дзе існуе каля 20 гнёздаў бабровых.

Характэрная рэч, што тут бабры не будуюць домікі на вадзе, а жывуць у норах каля берагу. Магчыма гэта тлумачыцца тым, што летась плытагоны, сплаўляючы дрэва, некалькі разоў спустошылі пабудаваныя бабрамі хаты, што заахвоціла мудрых жывёл быць больш асцярожнымі.

Як бачна, з-за хуткага размнажэння баброў за апошні год Баранавіцкі павет можа стаць іх сталіцай, калі толькі не перашкодзяць гэтаму браканьеры, якіх традыцыйна ў гэтым рэгіёне шмат. Аднак суровае пакаранне, вызначанае стараствам, відавочна паўстрымае двухногіх шкоднікаў ад злой волі.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Чэрвень 1931. Газэты пра Баранавічы

Баранавіцкі рынак на міжваеннай паштоўцы. Знаходзіўся паміж сучаснымі вуліцамі Прытыцкага, Горкага, Гагарына, Чырвонаармейская. Са збораў Руслана РАВЯКІ

Kurjer Wileński

3 чэрвеня

Матч «Лаўда» (Вільня) – «Макабі» (Баранавічы) – 3:2

Першы выступ баранавіцкай «Макабі» ў Вільні прайшоў блага. Акрамя някепскага брамніка і добрага правага абаронцы, каманда не мае іншых перавагаў, усе астатнія гульцы выглядаюць досыць прымітыўна. Таму каманда не можа разлічваць на нейкі поспех.

«Лаўда» нічым не адрознівалася ад баранавіцкіх гасцей, праводзячы бяспланавую і брутальную гульню. Але нагорш выглядаў на полі суддзя паручнік Байгель, які надуманымі дзеяннямі толькі нерваваў гульцоў, што прыводзіла да доўгіх непатрэбных дыскусій.

Ход гульні не заслугоўвае апісання.

Słowo

13 чэрвеня

Небывалая бура

Над баранавіцкім паветам прайшла моцная бура, разам з перунамі і градам. Ад удараў перуна згарэлі некалькі гаспадарак у Ляхавіцкай і Мядзведзіцкай гмінах. Каля вёскі Гасцілавічы на пашы пярун забіў трох коней. Град велічынёй з лясны арэх знішчыў 20% пасеваў на тэрыторыі абедзвюх гмін.

У Ляхавічах, каля вуліцы Клецкай, пярун забіў жыхара мястэчка, 37-гадовага Яна Беліцкага.

16 чэрвеня

Няўдалы замах на цягнік

Чыгуначнік, які абыходзіў рэйкі на шляху Баранавічы – Пагарэльцы, заўважыў спружыну ад рысоры, прымацаваную да рэйкі двума кручкамі так, што магло прывесці да крушэння хуткага цягніка, які праз хвіліну павінен быў ехаць у Баранавічы. Спружына была прыбраная з рэйкі чыгуначнікам, які паведаміў пра выпадак у паліцыю.

Праведзенае следства выявіла, што спружыну на рэйкі прымацавалі Канстанцін Свістуновіч з Баранавіч і Ян Швед з Анісімавіч, якія такім чынам маглі справакаваць крушэнне хуткага цягніка. Свістуновіча і Шведа перадалі ў распараджэнне следчага суддзі ў Баранавічах.

5-ta rano

17 чэрвеня

Забіў 18-гадовую швагерку

Учора раніцай, каля дарогі Баранавічы – Каўпеніца, знайшлі цела дзяўчыны з разбітай галавой. Энергічнае следства паліцыі з Баранавіч выявіла, што забітая – 18-гадовая Ганна Вешчынка. Забойства выканаў яе швагер Адам Шутовіч. Ён ужо прызнаў сваю віну.

Публічныя абвесткі Міністэрства справядлівасці

13 чэрвеня

Суд акруговы ў Гродна, на падставе заявы Евы Лаўрусікавай з вёскі Сакалова Косаўскага павета разгледзеў справу па прызнанні памерлым Міхася Юркевіча, жыхара гэтай жа вёскі. Згаданы Юркевіч у 1921 годзе, пры вяртанні з бежанства з Расіі, быў зняты з цягніка на станцыі Баранавічы як хворы на тыф. З таго часу пра яго няма ніякай інфармацыі. Зніклы павінен з’явіцца ў суд на працягу 6 месяцаў, інакш ён пасля гэтага тэрміну будзе прызнаны памерлым. Звяртаемся таксама да ўсіх, хто ведае пра жыццё ці смерць Юркевіча, каб яны паведамілі суду аб вядомых ім фактах.

Robotnik ворган PPS (кампартыі Польшчы)

25 чэрвеня

Як гаспадарыць баранавіцкі стараста

Баранавіцкі стараста Пржэпалкоўскі некалі працаваў старастам у Макове. Сістэму гаспадарання, празваную зласліўцамі «макоўскай сістэмай», ён перанёс і ў Баранавічы. Пачалося з закупкі двух люксавых аўто: Buick і Essex, хаця быў тут дастаткова новы Ford, набыты папярэднім старастам. І адбылося гэта тады, як удзельнікам Сейміка некалькі месяцаў не выплочваецца заробак.

Гаспадаранне рамістра Пржэпалкоўскага ілюструе і наступная нядаўна выкрытая справа.

Пржэпалкоўскі, як кіраўнік Павятовага аддзела, пералічыў 250 тысяч злотых мясцовых падаткаў аднаму з найвялікшых мясцовых магнатаў графу Патоцкаму. Той жа Патоцкі атрымаў з Камунальнай касы, якой кіруе таксама стараста Пржэпалкоўскі, 120 тысяч злотых пазыкі.

Камунальная каса створана для патрэбаў дробных земляробаў. Падчас цяперашняга найцяжэйшага гаспадарчага крызісу, калі забанкрутавалі тысячы дробных земляробаў, Камунальная каса адмовіла цэламу шэрагу земляробаў у пазыцы нават 100 злотых, для закупкі зярна на пасеў ці каня для працы, пазбавіўшы беднякоў у магчымасці апрацоўцы зямлі, што вядзе да яшчэ большага пагаршэння крызісу ў нашым павеце. Для селяніна не знайшлося 100 злотых, але для яснавяльможнага пана графа ёсць 120 тысяч.

Селянін плаціць накладзены на яго падатак, а калі не, дык здымуць з яго апошнія боты, забяруць падушку ці іншыя рэчы. А тым часам граф не плаціць чвэрць мільёна падаткаў з некалькі тысяч гектараў лясоў і зямлі. Пры гэтым граф пералічыў 20 тысяч злотых на патрэбу LOPP (лігі супрацьпаветранай і супрацьгазавай абароны).

Колькасць беспрацоўных

Паводле дадзеных дзяржаўных органаў, падчас сусветнага крызісу ў Польшчы, с 14 па 20 чэрвеня, было зарэгістравана 292 048 беспрацоўных. З іх толькі 112 731 атрымаў грашовую дапамогу.

На 20 чэрвеня колькасць беспрацоўных складала: 60 748 у Сілезскім ваяводстве, Лодзь – 26 465, Саснавец – 21 404, Познань – 11 793, Вільня – 3585, Брэст – 3389, Гродна – 2750, Баранавічы – 816.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Красавік 1931. Газэты пра Баранавічы

Пачатак 1970-х гадоў. Будаўніцтва першага дзевяціпавярховага дома ў Баранавічах.
Фота: bartrans.net

Życie Nowogródzkie

1 красавіка

Падсудны памёр у судзе

28 сакавіка, а 12-й гадзіне, у Гарадскім судзе Ляхавічаў падчас зачытвання выраку 70-гадовы падсудны Даніэл Стрэльчык у выніку моцнага ўзрушэння самлеў. Пакліканы на месца здарэння доктар канстатаваў смерць.

8 красавіка

Адкрыццё школы рамеснікаў

Мы даведаліся, што неўзабаве ў Баранавічах адкрыецца Рамесніцкая школа. Гэтым займаецца арганізацыя Маці Школьная (Macierz Szkolna), якая ўжо стварыла ў нас Тэхнічную і Гандлёвыя школы. У нашых землях Рамесніцкая школа вельмі патрэбная і пры добрых умовах можа прынесці шмат карысці для сярэдняга класа.

Да ўвагі настаўніц

Напрыканцы сакавіка Таварыства апекі над дзяўчатамі ў Баранавічах адкрыла невялікі прывакзальны гатэлік на пяць ложкаў у доме пані Янчукевіч на вуліцы Зялёная, 3 (назва вуліцы не змянілася дагэтуль). Акрамя таго, што гэтая ўстанова размешчана побач з Палескім вакзалам, цэны там вельмі даступныя. Асаблівую ўвагу звяртаем на настаўніц, якія прыязджаюць на кароткі час у Баранавічы. Няхай жа яго дахам і паслугамі карыстаюцца.

9 красавіка

Труп пры дараўскай дарозе

Жыхар Адахаўшчыны, вяртаючыся 8 красавіка дадому з Дарава, заўважыў недалёка ад шашы труп мужчыны сярэдняга веку. Агляд паказаў, што няшчасны праляжаў там некалькі тыдняў. Хутчэй за ўсё, невядомы мужчына стаў ахвярай снежнай завеі. Асобу памерлага пакуль не атрымалася вызначыць, таму яго труп захоўваецца да прыезду судова-лекарскай камісіі.

Здарэнні

6 красавіка ў асадзе Тосін Сталовіцкай гімны, якая належыць Раману Савіцкаму, яго госць нейкі Уладзіслаў Кжэмінскі з Варшавы пачаў маніпуляваць рэвальверам гаспадара дома. Па неасцярожнасці падвыпіўшы Кжэмінскі стрэліў сабе ў левы бок. Цяжка параненага госця перавезлі ў Вольна ў шпіталь, дзе ім займаецца доктар Малецкі.

У той самы дзень у Баранавічах, на вуліцы Мінскай (з 1971 года – Прытыцкага), работнік чыгункі Назар Махаўчук быў цяжка скалечаны праходзячым цягніком №721, які ехаў з Беластока ў Баранавічы. Як высветлілася, у здарэнні цалкам вінаваты пацярпелы. Ён, нягледзячы на папярэджанне ахоўніка і апушчаныя шлагбаўмы, моцна хацеў патрапіць на іншы бок пераезду і ў гэты самы момант быў збіты цягніком. Пасля першай дапамогі яго перавезлі ў гарадскі шпіталь.

Маем механічную пякарню, але не маем хлеба

У Баранавічах існуе механічная пякарня «Еднасць» (былы хлебазавод на вул. Маякоўскага), якая забяспечвае выпечкай амаль увесь 35-тысячны горад. Пякарня тая, збудаваная паводле найноўшых тэхналогій, павінна даваць гораду хлеб адпаведнай якасці, да таго ж калі некалькі іншых пякарняў, што яшчэ існуюць тут, не могуць канкураваць з «Еднасцю». Пякарня мае некалькі супольных уласнікаў, якія, відаць, перакананыя, што горад павінен прымаць з удзячнасцю тое, чым яны ласкава адорваюць гараджан. Аднак хлеб, які выходзіць з гэтай пякарні, брудны не толькі звонку, але часта і ў сярэдзіне. Белы хлеб, які пякуць з так званай прасеянай мукі, зусім не падобны да яго, а больш да нейкага асаблівага гатунку, які пякуць толькі ў Баранавічах і абліваюць нейкім спэцыфічным растворам, смурод ад якога можа некаму цалкам адбіць ахвоту такое калі-небудзь есці.  

Напярэдадні Вялікадня 4 красавіка, ужо 2 красавіка, у Баранавічах было немагчыма наогул купіць хлеба, бо якраз трохі раней пачаліся жыдоўскія святы. Папраўдзе, механічная пякарня мела багата хлеба, але цалкам закарэлага. Людзі вымушаны былі на свята запасацца тым, што цяжка назваць хлебам. А як будзе па святах, аднаму Богу вядома, ну і супольнікам «манапалістам». Падчас побыту пана міністра Складкоўскага пякарня «Еднасць» атрымала пахвалу, але ці заслугоўвае яна яе цяпер, могуць пастанавіць тыя, хто вымушаны душыцца яе прадукцыяй.

Няхай бы мясцовыя ўлады звярнулі ўвагу на пякарню «Еднасць» і яе супольнікаў, каб у будучым гараджане забяспечваліся смачнай і здаровай выпечкай.

16 красавіка

Абвестка

Выканаўца баранавіцкага павятовага суда Лявон Падарэўскі, які жыве на вуліцы Нарутовіча, 57 (цяпер Камсамольская), абвяшчае, што 7 мая, а 10-й гадзіне раніцы, на кірмашы 3 мая (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома) адбудзецца аўкцыён па распродажы рэчаў, якія належаць Хіларыю Віткоўскаму. Будзе прададзена мэбля і 50 кг зерня кавы, ацэненых на 1090 злотых. Са спісам рэчаў можна пазнаёміцца ў дзень аўкцыёну.

18 красавіка

Адрыццё помніка ў Мілавідах

Як мы давелаліся, у дзень Канстытуцыі, 3 мая, у Мілавідах, гміне Дабрамыскай, адбудзецца ўрачыстае асвячэнне помніка паўстанцам 1863 года. У мерапрыемстве прымуць удзел прадстаўнікі ўрада, а таксама прадстаўнікі сталічнай эліты.

Павышэнне цаны на хлеб

На апошнім паседжанні Цэннікавай камісіі пры баранавіцкім старастве абмеркавалі справу па ўнармаванні цэнаў на прадукты першай патрэбы. Цэны на свініну, тлушч і кілбасныя вырабы былі трохі зніжаныя, але на некаторых баранавіцкіх складах вэндліны можна купіць тлушч значна танней, за вызначаны 11 красавіка кошты.

Затое цэны на хлеб і булкі былі ўзнятыя, а менавіта за 1 кг пытляванага хлеба (з дробна размолатай і прасеянай мукі) ­36 грошай, за 1 кг жытнага хлеба­ 25 грошай, за кілаграм булкі­ 1 злоты.

Аб электрыфікацыі Баранавічаў

Усім вядома, што Баранавічы на Крэсах з’яўляюцца самым маладым горадам, што з’явіўся некалькі дзесяцігоддзяў таму. Яшчэ сёння можна сустрэць старажылаў, якія некалі ўласнаручна забілі ваўка на землях, дзе цяпер поўным ходам развіваецца горад. Хаця цяпер надышлі цяжкія эканамічныя ўмовы, аднак Баранавічы ўжо з’яўляюцца самым вялікім горадам, акрамя Вільні, на тэрыторыі Віленскага і Навагрудскага ваяводстваў.

У параўнанні з суседнімі павятовымі гарадамі, Баранавічы па любым пытанні выглядаюць лепей. Несумненна, тут таксама хапае заганаў, але горад лідзіруе ва ўсіх накірунках па Навагрудскім ваяводстве. Напрыклад, па чысціні. Гэта найлепей можна адчуць цяпер, падчас веснавых разліваў, калі з сухімі нагамі можна абысці ваколіцы горада на адлегласці 7 кіламетраў.

Адзіная значная балячка, якая даецца ў знакі ўсяму гораду, гэта брак асвятлення вуліц і адпаведнага забеспячэння святлом жытла.

Дзе шукаць крыніцу гэтай хваробы? Магістрат горада дагэтуль не меў дастатковых грошай на будаўніцтва ўласнай электрастанцыі. Таму дамовіўся з кіраўніцтвам чыгункі і чэрпае электрычнасць з чыгуначнай электрастанцыі, аплочваючы выдаткі па рахунках канторы электрастанцыі. Апошнім часам па Баранавічах гуляюць чуткі, што чыгуначнікі збіраюцца разарваць дамову з магістратам і прымусіць горад падпісаць новую, якая амаль на 100% павялічыць выдаткі мясцовага бюджэту.

Пры абмеркаванні новай умовы магістрат слушна можа абмяркоўваць ранейшыя хібы і непаразуменні, што адбываліся з кіраўніцтвам чыгункі.

Такі праблемы ўзніклі нават падчас прыезду прэзідэнта Рэчы Паспалітай у Баранавічы, калі падчас урачыстай сустрэчы главы дзяржавы ў памяшканні стараства электрычнасць некалькі разоў згасала па віне чыгуначнікаў, хаця магістрат папярэдзіў і настойліва прасіў кіраўніцтва электрастанцыі забяспечыць стабільнай электрычнасцю горад у гэты час.

Магістрат таксама павінен дамовіцца аб падліку электрычнасці. Кіраўнітва чыгуначнай электрастанцыі ўсталявала дэфектныя лічыльнікі, якія ўвесь час паказваюць у пяць разоў больш спажытай электрычнасці, чым гэта было ў рэчаіснасці. Калі б дырэкцыя чыгункі ў Вільні магла б гарантаваць, што такія выпадкі больш не паўторацца, тады магістрат мог бы заставацца галоўным спажыўцом электрычнасці і надалей.

Да развязвання гэтых праблем, чыгуначныя ўлады павінны падумаць аб зніжэнні коштаў на нестабільную электрычнасць ці наогул не браць грошы. Бо такія паслугі не дазваляюць гораду стабільна развівацца.

Магістрат горада не павінен мірыцца з такім станам справы і ўсё ж такі падумаць пра будаўніцтва ўласнай электрастанцыі, якая б лепей абслугоўвала гараджан. Ужо цяпер улады Баранавіч вядуць перамовы як з айчыннымі, так і з замежнымі прадстаўнікамі адпаведных фірм, што могуць збудаваць электрастанцыю. 

19 красавіка

Крадзеж з узломам

На днях у буфет кінатэатра Casino, што належыць Хіндзе Валахнянскай, уламілася некалькі невядомых злачынцаў, які здзейснілі крадеж цукерак розных гатункаў на некалькі дзясяткаў злотых і збеглі ў невядомым накірунку. Справу расследуе камісарыят паліцыі.

22 красавіка

Праект пакупкі гігантафона

Рэгіянальны камітэт на чарговым паседжанні пастанавіў па прапанове старасты Пжэпалкоўскага купіць для Баранавіч гігантафон, праз які ў будучыні можна было б агучваць важныя абвесткі, прамовы, канцэрты і іншыя рэчы, карысныя для жыхароў горада.

Дзеля гэтага быў створаны адмысловы камітэт, які зоймецца зборам грошай.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Кастрычнік 1930. Газэты пра Баранавічы

Польскія вайскоўцы на фоне помніка Буолю ў Вайсковым гарадку ў Баранавічах. Фота: http://www.nac.gov.pl

Życie Nowogródzkie

2 кастрычніка

Помнік-сымбаль (скарочана)

29 верасня 9-я дывізія артылерыі коннай у Баранавічах адзначала 10-годдзе свайго існавання ў адроджанай Польшчы. Разам са святкаваннем гэтай падзеі адбылося адкрыццё помніка Артуру барону Буолю, камандзіру гэтай дывізіі, які загінуў ў баю ў 1920 годзе. (Падпалкоўнік Буоль нарадзіўся ў Швейцарыі, служыў у аўстра-венгерскай арміі, а ў 1918 годзе добраахвотна запісаўся ў Войска Польскае. – Рэд.) У гэты дзень адкрыццё адбылося пры ўдзеле біскупа Бандурскага, а таксама некалькіх генералаў – калегаў нябожчыка, афіцэраў венгерскай арміі, прадстаўнікоў урада, грамадства ды людскога тлуму.

4 кастрычніка

Жахлівы пажар

У вёсцы Галынка Вальнянскай гміны 3 кастрычніка ўспыхнуў пажар. Згарэлі 43 хаты, 44 хлявы і 31 пабудова са збожжам. Згарэлі таксама 10 свіней, кабыла, пародзісты конь, карова, цялё і авечка. Сярод людзей ахвяраў няма. Да вечара пажар здолелі патушыць. Прычына пажару – неасцярожнае абыходжанне з агнём Антона Лойкі (пазней стала вядома, што ён пакінуў запаленую люльку ў хляве). Следства вядзе паліцыя з Вольна.

Развітанне з бурмістрам на Радзе

Чарговае паседжанне гарадской Рады г. Баранавічы адбылося 30 верасня, якое праводзіў віцэ-бурмістр Віннік. Спачатку ён прачытаў ліст ад бурмістра Мацкевіча з просьбай аб адстаўцы з гэтай пасады. Пасля гэтага радны Ізыгзон прапанаваў выказаць падзяку бурмістру за ахвярную і сумленную працу для горада, што Рада, зрэшты, без асаблівага энтузіязму і зрабіла.

Наступнае пытанне адносна бензінавай станцыі Нобеля выклікала буру дэбатаў. Гэта справа ўздымаецца на паседжаннях ўжо даўно і бярэ пачатак з часоў ранейшай Рады і Магістрата. Тады была падпісана не карысная для горада ўмова, дзякуючы якой Нобель, уласнік бензінавай станцыі, аплочваў магістрату смешны падатак у 200 злотых, а іншыя за такое цяпер плоцяць некалькі тысяч. Гэта ўздымае шмат пытанняў у горадзе. Пасля доўгіх дэбатаў ухвалілі разарваць тую дамову і абвесціць новы тэндар, з першачарговым правам для Нобеля.

У справе будоўлі электрастанцыі ўхвалілі пастанову звярнуцца да фірмы Ruston, каб тая прыслала сваю прапанову.

Пасля Рада ўхваліла збор коштаў у суме 5 злотых за санітарны агляд прадпрыемстваў, па 30 грошай за карыстанне басейнам у гарадской лазні, а таксама даручыла магістрату апальваць торфам гарадскую лазню, бо, як высветлілася, торф падыходзіць для гэтага і ён значна таннейшы.

Магістрату было даручана ўпарадкаваць некаторыя вуліцы, пасля чаго радны Вараб’ёўскі спытаў пра будаўніцтва гандлёвых кіёскаў. Віцэ-бурмістр патлумачыў, што планы іх размяшчэння гатовыя і хутка прыступяць да іх пабудовы. Пасля гэтага паседжанне было закрыта.

5 кастрычніка

Няўдалы рабунак

30 верасня, у 22.30, за 200 метраў ад чыгуначнай станцыі Палонка ў жыхароў Ганцавіч Янкеля Кацмана і Мойшу Кіпніса, якія ішлі на станцыю, невядомы злачынца стрэліў з рэвальвера з прыдарожных кустоў. Кацман быў паранены ў левую нагу. Калі падарожныя нарабілі крыку і пачалі ўцякаць у накірунку станцыі, у іх бок прагучалі яшчэ два стрэлы, але зламыснік прамазаў. Кім быў нападаўца і з якіх прычынаў забіў замах, пакуль не высветлена. Выкажам здагадку, што злачынца хацеў параніць людзей, а потом абрабаваць.

Свята пажарнікаў

У Баранавічах прайшоў Першы пажарны тыдзень, які паказаў вялікую папулярнасць арганізацыі ў павеце. Найбольшую ахвярнасць праявілі каманды з Ляхавіч і Гарадзішча. У Баранавічах на сканчэнні «пажарнага тыдня», 4 кастрычніка, а 8-й гадзіне вечара, на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) каля цукерні адбыліся паказальныя вучэнні на трохпавярховым доме. Дзейнічалі лесвіцы і мотапомпы. Відовішча асвятлялася паходнямі, граў аркестр і праводзіўся збор сродкаў у бляшанкі для ахвяраванняў. 5 кастрычніка ўвечары пройдзе па галоўных вуліцах Баранавіч «гістарычны паход» пажарнікаў з запаленымі паходнямі.

5.10.1930. Абвестка аб закрыцці крамы каланіяльных тавараў Кажанеўскага і сына з-за высокіх падаткаў. Życie Nowogródzkie.

7 кастрычніка

Абвестка

Выканаўца баранавіцкага павятовага суда Лявон Падэрэўскі, які жыве на вуліцы Нарутовіча, 57, абвяшчае, што 23 кастрычніка, а 10-й гадзіне раніцы, на кірмашы 3 мая (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома) адбудзецца аўкцыён па распродажы рэчаў, якія належаць Мойшу Вінніку. Будуць прададзены 32 музычныя інструменты ды 400 пар абутку дамскага, мужчынскага, ацэненых у 11500 злотых. Са спісам рэчаў можна азнаёміцца ў дзень аўкцыёну.

9 кастрычніка

Баранаўчанка ў сетцы гандляроў жывым таварам

19-гадовая Андзя Вайнішава, дачка чыгуначніка, лічылася ў Баранавічах найпрыстойнейшай паннай. Неўзабаве з ёй пазнаёміўся Уладзіслаў Казярскі, які назваўся сынам уласніка камяніцы ў Варшаве, на вул. Тарговая, 84. Андзя закахалася гэдак у кавалера, што пагадзілася выехаць у яго таварыстве (зрэшты са згоды бацькоў) у Варшаву, каб пазнаёміцца з яго роднымі.

Але кавалер, замест таго, каб прывезці дзяўчыну да сваіх бацькоў, пасяліў яе ў нумары трохзоркавага гатэля ў Налеўках (раён Варшавы) і трымаў два дні «пад ключом».

На трэці дзень да Андзі зайшоў незнаёмы мужчына, упэўнены ў сабе, трохі пагутарыў з ёй і прымусіў выпіць некалькі кілішкаў гарэлкі. Пасля гэтага пачаў сабе дазваляць далёка непрыстойныя фамільярнасці.

Андзя пачала крычаць. Прыбег уласнік гатэля, нарабіў гвалту, выгнаў незнаёмца і папярэдзіў, што калі яшчэ раз пачуе крыкі, то выклікае паліцыю.

Адразу пасля з’явіўся Казярскі, насварыўся, прымусіў дзяўчыну спакаваць рэчы і спусціцца ў партэр. Потым павёз яе на таксоўцы ў бок галоўнага вакзала.

На рагу вуліц Маршалкоўскай і Злотай утварыўся затор. Андзя ў гэты час растаўкла шыбу ў аўтамабілі. Гэта так напалохала кавалера, што ён выскачыў з машыны, а кіроўца, не разумеючы, што адбываецца, павёз пасажырку да камісарыята паліцыі. Андзю накіравалі ў Баранавічы пад апекай ахоўніка.

Следства выявіла, што Уладзіслаў Казярскі – прыдуманае імя і прозвішча. У доме №84 на Тарговай ніхто не чуў пра такога маладзёна. Няма сумненняў, што фальшывы нарачоны дзяўчыны – удзельнік банды гандляроў жывым таварам.

16 жніўня

Балячкі чыгуначніка

Новыя Баранавічы, пры чыгуначнай станцыі (Палескі вакзал) – гэта самы занядбаны раён у горадзе. Яго жыхары, якіх досыць шмат, пазбаўленыя кірмашу, што знаходзіцца за 5 км у цэнтры (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома). Супрацоўнікам чыгункі лягчэй з’ездзіць па закупкі ў Гарадзішча ці Ляхавічы, бо кошт білета са зніжкай абыходзіцца танней, чым наняць рамізніка, каб даехаць да баранавіцкага кірмашу. Ужо даўно чыгунка пагадзілася здаваць за невялікія грошы пляц для гандлю каля вакзала, але нашыя айцы горада мала дбаюць, каб паскорыць рэалізацыю гэткай значнай для раёна справы. Пляцоўка дагэтуль пустуе, бракуе салідных крам, вуліцы пераважна небрукаваныя, мізэрнае асвятленне ўночы. 

Тут ёсць тры пякарні: адна за другую горшая. Хлеб, які там пякуць, часта з затхлай мукі, а плаціць даводзіцца па цане як з найлепшга гатунку. Цалкам тут адсутнічае кантроль за гэтым. Было б добра, каб боханы мелі (замест брудных з замазанай пячаткай налепак) чыстыя друкаваныя, з пазнакай 70% мукі, як гэта практыкуецца ў іншых гарадах. Абывацелі тады б мелі магчымасць пакараць паноў-пекараў за ашуканства, якое тут моцна пашырылася.

Калі б у нашым раёне быў бы кірмаш, дык развіццё забытага магістратам пляца рухалася б наперад, гандаль бы пашыраўся пры адкрыцці сур’ёзных крамаў і людзям не даводзілася б хадзіць за 3 км у горад, каб купіць сшыткі і алоўкі для дзяцей. Павялічыліся б і падаткі, так патрэбныя магістрату.

Маем надзею, што новы бурмістр падумае пра тое, каб лепей апекавацца над нашым раёнам, чым гэта рабіў яго папярэднік.

Шэліга

17 кастрычніка

Новы бурмістр

10 кастрычніка былы бурмістр горада Баранавічы пан Мацкевіч перадаў свае паўнамоцтвы свайму намесніку пану Віннікаву, які ад гэтага дня выконвае функцыі бурмістра.

20 кастрычніка

Абрабавалі жабрака

14 кастрычніка, а 18-й гадзіне, жыхар вёскі Вялікая Каўпеніца Лазар Дзядовіч пабіў кіем жабрака Юзіка Александровіча, жыхара вёскі Ведзьма Дараўскай гміны, і забраў у яго 15 злотых. Пасля Дзядовіч збег у невядомым накірунку.

26 кастрычніка

Рабунак

23 кастрычніка, а 16-й гадзіне, жыхар вёскі Загор’е Васіль Баткала, ідучы па вуліцы Шасовай (цяпер Брэсцкая), сустрэў двух невядомых мужчын. Тыя прапанавалі яму купіць карову. З мэтаю агледзен той каровы ўсе трое накіраваліся ў канец вуліцы Шасовай, дзе адзін з тыпаў паведаміў, што каровы ўжо няма на продаж, але ёсць залаты гадзіннік. Калі Баткала паказаў ім грошы – 120 злотых, адзін з тыпаў вырваў іх з рук і пачаў уцякаць. Другі ўсунуў тым часам пацярпеламу ў кішэню просты бескаштоўны гадзіннік і таксама збег. Распачаўся пошук злачынцаў.

28 кастрычніка

Будаўніцтва аэрадрома ў Баранавічах

Некалькі дзён таму пабывала ў Баранавічах авіяцыйная камісія, каб праверыць стан будаўніцтва аэрадрома. З Навагрудка прыбыў падпалкоўнік інжынер Вольнік, сакратар камітэта ваяводства LOPP (Ліга супрацьгазавай і супрацьпаветранай) Гумпола, а таксама іншыя прадстаўнікі ўладаў.

Вялікая справа LOPP – турыстычны і спартовы аэрадром збольшага ўжо скончаны. Брак сродкаў не дазваляе яго скончыць сёлета, хаця прыкладзеныя для гэтага вялікі намаганні.

Працы субсідуе Навагрудскі ваяводскі камітэт LOPP.

29 кастрычніка

Суд над фальшываманетчыкамі

Акруговы Навагрудскі суд на сесіі ў Баранавічах пакараў жыхара Навамышскай гміны Яна Бобку на адзін год вязніцы і жыхара Вільні Барыса Дарафея – на два гады вязніцы за выпуск у абарот на тэрыторыі Баранавіцкага павета фальшывых манет вартасцю 50 грошай.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Люты 1930. Газэты пра Баранавічы

Будынак вакзала Баранавічы Цэнтральныя. Здымак пачатку ХХ ст.

Życie Nowogródzkie

1 лютага

Як баранавіцкая інтэлігенцыя змагаецца з кніжным голадам?

Група баранавіцкай інтэлігенцыі на свае сродкі стварыла вадроўную бібліятэку. Пакуль яна складаецца з добрых кніжак і нават каштоўных, але толькі белетрыстыкі. Верагодна, у хуткім часе і сур’ёзныя кнігі прыйдуць да чытача.

2 лютага

У Баранавічах за шпіёнства асудзілі бандыта Берташа

Вядомы на працягу некалькіх год у наваградскім ваяводстве бандыт Берташ некалькі дзён таму быў асуджаны за забойства на пажыццёвы тэрмін. А 1 лютага ён ізноў з’явіўся перад акруговым судом на выязной сесіі ў Баранавічах. Гэтым разам яго абвінавачвалі ў шпіёнстве на карысць адной з суседніх краін. Бандыт Берташ быў асуджаны па гэтай справе на 20 год турмы з узмоцненым рэжымам.

18 лютага

Ці не зашмат?

За мінулы тыдзень мелі мы ажно 11 дробных крадзяжоў у горадзе. Гэта досыць паказальная лічба, якая можа сведчыць, што маем дачыненне з арганізаванай шайкай злодзеяў.

У абароне спажыўцоў

Пан пракурор акруговага суда ў Наваградку прыцягнуў да адказнасці жыхароў горада Баранавічы Юліяна Замбрыцкага і Канстанціна Прыступу, якія купілі і закансервавалі для продажу вялікую колькасць свініны з чарвямі, шкоднымі для здароўя.

Сумленны працаўнік

Пан пракурор акруговага суда ў Наваградку прыцягнуў да адказнасці жыхара Баранавіч Мотэля Палонскага, які быў супрацоўнікам аб’яднання купцоў у Баранавічах і скраў на офісе з шуфлядкі каля 700 злотых. Людзі, якія ведаюць Матэльку, кажуць, што пачаў ён заглядаць да чужых шуфляд, не маючы яшчэ і дваццаці гадоў. 

19 лютага

Узарваўся запал ад гранаты

У Баранавічах пры вуліцы Каляёвай працуе вайсковая крама пана Грыншпата. Калі работніца Вераніка Міхалкевіч наводзіла там парадак, у яе руках узарваўся запал ад ручной гранаты. Міхалкевіч атрымала пашкоджанне рук і вока.

Рабунак на дарозе Дзераўная – Моўчадзь

18 лютага каля вёскі Высоцк невядомы бандыт, у вайсковай форме і з карабінам, напаў на Казакевіча, жыхара вёскі Серабрышча. Паміж бандытам і Казакевічам адбылася бойка, падчас якой бандыт зрабіў два стрэлы, але прамазаў. Пасля беспаспяховай бойкі Казакевіч параніў нажом бандыта ў плячо і той уцёк у лес, кінуўшы на дарозе карабін. Паліцыя зладзіла пагоню.

Шпіён ці ахвяра непаразумення

На станцыі Баранавічы затрымалі маладога чалавека, які чакаў цягніка на Слонім. Высветлілася, што гэта Ян Ласевіч, жыхар Слонімскага павета. У снежні мінулага года ён перайшоў граніцу да СССР, дзе яго затрымалі і пасадзілі ў турму ў Койданаве. Праз некалькі дзён яго выпусцілі і выслалі назад у Польшчу. Перакрочыўшы граніцу, Ласевіч пешкі прайшоў да Сталбцоў, адтуль падаўся да Гарадзеі, дзе сеў на цягнік і прыехаў у Баранавічы. У Баранавічах чакаў цягніка да Слоніма, але яго арыштавалі. Ласевіч сцвярджае, што пераходзіў граніцу з намерам застацца ў СССР, дзе мае дзвюх цётак. Зараз праходзіць праверка, з мэтай выявіць, ці словы Лаевіча праўда.

Абвестка пра пракат новага фільма “З дня на дзень”, размешчанага ў газеце “Zycie Nowogródzkie”

Гаспадарка ў Баранавічах

Інтэрв’ю з віцэ-бурмістрам інжынерам Аронам Віннікам

Наш горад, які развіваецца з надзвычайнай хуткасцю, мае яшчэ шмат балячак. Каб бліжэй праінфармаваць грамадскасць пра будучыя намеры магістрата, падаўся ваш карэспандэнт да віцэ-бурмістра пана інжынера Віннікаv. Атрымалася наступная размова:

– Маленькае інтэрв’ю, пане бурмістру, – пачынаю я. – Якія інвестыцыі магістрат плануе ажыццявіць сёлета?

– Перадусім скончыць будаўніцтва пачатковай школы і здаць яе да пачатку навучальнага года.

– А адкуль грошы?

– Цяпер маем 50000 злотых на гэтыя мэты, давядзецца ўзяць крэдыт 150000 злотых і, акрамя таго, атрымаем фінансаванне ад куратараў школьнай акругі.

Далейшы клопат магістрата – перабрукаванне і брукаванне вуліц. На гэта патрабуецца каля 75 тысяч злотых. Запланавана забрукаваць усе вуліцы ад Шаптыцкага (цяпер Савецкая) да Грабаўскай (цяпер Куйбышава).

Акрамя таго, плануемы ўпарадкаваць гарадскі парк – акультурыць алеі, усталяваць лавы, высадзіць кветнікі і г.д. Таксама зоймемся скверам каля вуліцы Міцкевіча і Польскага банка (цяпер раён бульвара Хейнала). А далей перапрацаваць план развіцця горада.

– А як магістрат плануе развязаць праблему асвятлення горада?

– Ужо цяпер прыступілі мы да замены электрычнага дроту на медны, падводзім яго да спажыўцоў. Гарадское асвятленне будзе шырэйшым за кошт павелічэння колькасці лямпачак у лямпах і ўстаноўкі новых светлавых кропак пераважна на перыферыі.

Балячкі нашага асвятлення ў тым, што горад не мае сваёй электрастанцыі і карыстаецца той, што належыць чыгунцы. І хаця яна больш-менш неяк працуе, але часта святла не бывае, яно міргае, гасне і электрычнасці не хапае. Таму магістрат плануе звярнуцца да кіраўніцтва чыгункі ў Вільні з просьбай павялічыць магутнасць машын і збалансавання падачы электрычнасці.

– А ўласная электрастанцыя?

– Гэта ў будучым, бо цяперашні кантракт дзейнічае для нас яшчэ тры гады.

– Ці займаецца магістрат вельмі актуальнай справай мадэрнізацыі гарадской бойні і якія мае ў гэтым цяжкасці?

– Пачну з цяжкасцяў. Цяжкі фінансавы стан усёй краіны не дазваляе сёлета скончыць работы. Для гэтага патрэбна больш за 300 тысяч злотых. Але мы амаль дамовіліся на атрыманне крэдыту на вельмі выгадных умовах. Калі гэта адбудзецца, напрыканцы года бойня можа быць здадзена ў карыстанне.

– Ці не збіраліся вы заняцца пабудовай прыстойных кіёскаў, бо існуючыя псуюць выгляд горада?

– Пытанне будаўніцтва кіёскаў было вырашана на пасяджэнні магістрата і зараз знаходзіцца ў тэхнічнай камісіі для разгляду і накіравання ў гарадскую раду.

– Як магістрат збіраецца развязаць праблему гарадскога тэатра? Ці не бачыць магчымасці пабудовы хаця б прыстойнага гарадскога кінатэатра?

– Магістрат разумее, што гэта справа важная і патрэбная, бо мы самі найбольш за іншых адчуваем адсутнасць. Але наш горад вельмі малады і мае намнога больш значных праблем для вырашэння.  

– Як магістрат вырашае гарачае пытанне ў справе пабудовы школ?

– Цяпер, як я ўжо раней адзначыў, мы маем будынак для дзвюх школ. На будучыню запланавана пабудова цэлай сеткі пачатковых школ, але ўсё залежыць ад фінансаў горада.

– На якім этапе цяпер падрыхтоўка бюджэту?

– Бюджэт горада распрацаваны магістратам і цяпер знаходзіцца на ўзгаджэнні розных камісій. Але ёсць надзея, што да 1 красавіка будзе зацверджаны ўладамі.

– Яшчэ адно пытанне, пане віцэ-бурмістру, як магістрат удзельнічае ў будаўніцтве аэрадрома LOPP (Ліга супрацьпаветранай і супрацьгазавай абароны).

– У магістраце разумеюць, што аэрадром вельмі важны для будучага развіцця горада, таму мы будзем дапамагаць у яго пабудове. Гэта падцвярджае і прызначэнне значных сродкаў у бюджэце. Праз пабудову аэрадрома Баранавічы, якія знаходзяцца на шляху паміж Захадам і Усходам і з’яўляюцца найвялікшым гадлёвым горадам на Усходніх Крэсах, нас чакаюць яшчэ большыя магчымасці развіцця.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Рэпартаж са змрочнай турмы ў Баранавічах. Як сядзелі там вязні ў 1931 годзе і як вешалі асуджаных на смерць

Брама баранавіцкай турмы. Нямецкі здымак 1941 году. Крыніца: 1871.by

Аўтар рэпартажу Мікалай Мірановіч, капітан запасу, які адбываў зняволенне ў Баранавічах за ўдзел у дуэлі. Свае ўспаміны ён надрукаваў у варшаўскім выданні “Wiadomości Literackie” за 15.01.1933 Nr 4 (475). Турма пабудаваная ў міжваенны час існуе і сёння – цяпер гэта СІЗА №6.

За тры кіламетры ад гораду Баранавічы, у адкрытым полі, абраблёным смарагдавым пасам лясоў на даляглядзе, раскінулася малапавярховая забудова. Вакол яе – палі, парэзаныя чыгуначнымі рэйкамі, срэбныя петлі якіх губляюцца ў далечыні, пазначанай сумнымі сілуэтамі тэлеграфных слупоў. Кепска пратаптаная сцежка вядзе да вязніцы.

Вакол 7-метровая сцяна, па вуглах якой – вежы для назірання. Вароты з вялікай жалезнай брамкай з кратамі, над якой вісіць таблічка з надпісам: «Карна-следчая турма Баранавічы». За імі невялікі дворык, злева кантора, справа – вартаўніца, цырульня і школа, прынамсі, так напісана на шыльдах. Потым зноў брамка з жалезных кратаў, а за ёю зноў будынкі і сцежкі. Гэтыя сцежкі пратоптваюць зняволеныя ў ільняной вопратцы і круглых ільняных шапках.

Баранавіцкая турма . Нямецкі здымак з самалёта ў чэрвені 1941 году. Крыніца: 1871.by

Цырульнік-рэцыдывіст, вязні-гіены і падзел па камерах

На ўваходзе да канцэлярыі стаіць група новапрыбыўшых зняволеных, акружаных паліцыянтамі са зброяй. Старэйшы канвою аддае дакументы ў канцэлярыю. Гэта займае даволі шмат часу. Падчас гэтага прыходзіць начальнік турмы, размаўляе з наглядчыкамі і павольна разглядае паперы. Вязьні стаяць без шапак, мокрыя – ідзе моцны дождж і дзьме паўночны марозны вецер.

Нарэшце зняволеных пачынаюць выклікаць па адным у цырульню. Турэмны цырульнік стрыжэ валасы на галаве і бараду машынкай, але зняволены для гэтага павінен укленчыць на калені. Тупая брытва драпае скуру, а за тытунь цырульнік пачынае галіць лепшай брытвай. Турэмны цырульнік – рэцыдывіст, які з 1918 года правёў на волі ўсяго некалькі месяцаў.

Пасля галення прыходзіць галоўны наглядчык і вядзе зняволеных у галоўны корпус. У калідоры дзяжурны дае каманду: «Распранайцеся да кашулі, здымайце абутак». Далей ідзе дэталёвы агляд. Мыла, ручнік і шчотку пакідаюць, астатняе кідаюць на падлогу. Тым часам у калідоры ўжо круціцца некалькі гіен – прывілеяваных вязняў, якія карыстаюцца рознымі выгодамі і ласкамі наглядчыкаў. Звычайна яны выконваюць ролю шпіёнаў. Гіены незаўважна забіраюць кінутыя прадметы. Часцей бяруць тытунь, бо тытунь, як і мыла, выконвае ў турме ролю абаротнай манеты.

На другім калідоры стаіць доўгі стол, за якім лекар ці фельчар меланхалічна задае стэрэатыпныя пытанні: «Здаровы?», «На што хворы?». Зрэшты, гэта не мае значэння, бо стан здароўя не ўплывае на рассяленне па камерах. Адбываецца лёгкі агляд, выданне турэмнай вопраткі і падзел па камерах. Старыя вязні ходзяць вакол навічкоў і задаюць пытанні: хто? за што? на колькі? ёсць тытунь?

Польскі наглядчык на турэмным калідоры у Кракаве, 1934. Крыніца: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Камеры і людзі ў іх

Першая камера вялікая: 12 ложкаў, 36 чалавек. Сядзяць розныя – пяцёра за забойства, шасцёра за крадзеж (трое з іх рэцыдывісты), дзевяць шпіёнаў, двое казнакрадаў, інтэлігентныя людзі, у тым ліку адзін настаўнік, іншыя за крадзеж дрэва ў лесе. У куце нерухома сядзіць вязень, які прыкідваецц глуханямым, каб не быць апытаным і нічога не адказваць. У другім куце, закутаўшыся ў коўдру, прысеў, ледзьве дыхаючы (хворы, відаць), 85-гадовы стары – пакараны за падпал.

Гэта камера, кажуць, часовая – на двое-трое сутак, для назіраньня наглядчыкамі за вязьнямі. А пазней усіх пераселяць у іншыя. За сталом некалькі чалавек далікатна лупяць запалкі.

Крама пры вязніцы стараецца прадаваць тоўстыя запалкі, каб менш іх было ў карабку. Вязні выкручваюцца – нейкім кантрабандным кішэнным нажом разразаюць адну запалку на дзве-тры, а пры спрыце – нават на чатыры часткі. Гэта вялікая эканомія для бюджэту зняволенага.

Другая камэра – невялікая: на 12 чалавек і 6 ложкаў. Акно адчыненае, але ў яго б’е хваля смуроду: каналізацыя не ў парадку, а каналізацыйныя адтуліны выходзяць пад вокнамі.

Бялізну павінны мяняць па рэгламенце кожны тыдзень, фактычна – раз у два тыдні. У камерах сустракаюцца клапы, якіх арыштанты старанна хаваюць у бутэлькі, як жывыя доказы на выпадак праверкі.

Кожны атрымлівае мяшок з саломай, замест матрацу. Часта старыя, брудныя, у плямах, замест саломы – пыл.

Рэжым і ежа

А 5.30 раніцы ўздым, усе ўстаюць. Камеру за камерай выводзяць на калідор, людзі выстройваюцца тварам да сцяны і па чарзе ідуць у прыбіральню. Пазней – мыццё, чыстка і ўборка камеры. Ложкі на дзень падымаюць і падвешваюць на крукі. Брудная і часта вільготная бялізна не можа прасушыцца і праветрыцца.

Пасьля наглядчыкі выдаюць хлеб, 800 грам на дзень, даюць кубак кавы на сняданак. Пасля сняданку некаторыя людзі адпраўляюцца на працу: у майстэрні, на кухню, на гаспадарчыя і садовыя работы і г.д.

На працу выходзіць максімум 70-80 зняволеных з 400-500, астатнія сядзяць у камерах, бадзяюцца з кута ў кут, размаўляюць пра старыя, ужо вядомыя тэмы злачынстваў, крадзяжоў, сямейных спрэчак, турэмнай шкоды і надзеі…

З-за навічкоў у камеры пануе ажыўленне. Пытаюцца ў іх, што робіцца ў свеце, ці будзе амністыя. Хтосьці чуў, што рыхтуецца новы крымінальны кодэкс, хтосьці кажа пра новую канстытуцыю, хтосьці – што адменяць смяротнае пакараньне.

Многія паклаліся на зямлю, падперлі галаву рукамі, дрэмлюць або ўпадаюць у задуменнасць. А другія сабраліся каля акна, ганяючы вачыма вольныя хмары і дым – далёка, дзе шарэе горад. Калі вокны выходзяць на жаночы корпус, бліскучымі вачыма сочаць за праходзячымі арыштанткамі, брыдкасловяць, падаюць ім нейкія знакі.

У час паміж сняданкам і абедам кожная камера па чарзе выходзіць на свой асобны шпацыр. На гэта адводзіцца паўгадзіны. Ходзяць па рэгламенту, склаўшы рукі ззаду, на адлегласці два метры адзін ад аднаго. Размаўляць нельга.

Абед у 11.30. Даюць суп, ячменны або бульбяны, потым кашу. Ежа з нізкім утрыманнем солі – без смаку. У святочныя дні даюць порцыю самага нізкага гатунку мяса, часцей за ўсё вантробы.

А 13-й гадзіне некаторыя зноў ідуць на працу. Пасля вяртання зняволеных, якія працуюць, а 17-й гадзіне пачынаецца вячэра, звычайна даюць суп. А 18.00 вячэрняя пераклічка – дзяжурныя правяраюць колькасць зняволеных. Пасля малітвы а 19.00 дзяжурны загадвае: «Спаць!».

Старыя зняволеныя, як гаспадары сітуацыі, кладуцца на ложкі, навічкам даводзіцца задавольвацца падлогай. Ляжаць дзе заўгодна, хоць пад ложкамі, хоць у куце… каля вядра. З паварушаных пасцеляў уздымаецца шэры густы пыл, цяжка дыхаць, хтосці задыхаецца. Наглядчык з калідора выключае святло ў камеры, раве: «Цішэй, спаць!». Але ледзь ён адыходзіць, пачынаецца гоман размоў, аповедаў, нават сваракі і бойкі.

Нечакана зноў загараецца святло, зноў загад: «Спаць!». Зноў цемра і некалькі хвілін цішыні, але неўзабаве адзін пачынае шэптам аповед – пра аблавы, пошук шпіёнаў, нехта закурвае, хоць курыць ужо нельга. Размовы сціхаюць, большасць засынае, чуецца храп, стогны і мармытанне. Паветра становіцца ўсё цяжэйшым, як нейкая густая, сапраўдная вадкасць, яно нясецца да акна, дзе расчынена маленькая фортка. Няма адпаведнай вентыляцыі. На сон даецца дзесяць гадзін.

Жаночы аддзел і дзеці

У асобных будынках, збоку, ёсць аддзел для жанчын. Тут размешчаны турэмны шпіталь і памяшканне для асуджаных на смерць.

Жанчын адносна мала, у асноўным толькі прастытуткі, некалькі служачых, пакараных за крадзеж, дзве нелегальныя акушэркі, затрыманыя за незаконныя дзеянні, і забойца ўласнага дзіцяці, плоду свабоднага кахання.

Пачынаю з ёй размаўляць, яна ахвотна расказвае пра перажытае. Гісторыя старая, як свет. У дзяцінстве страціла бацькоў, пайшла на службу, закахалася ў рабочага, ён абяцаў ажаніцца, але яго забралі ў армію. Як зацяжарыла, са службы выгналі, бадзялася з кута ў кут. Дзіця нарадзілася ў бальніцы. Калі выйшла з бальніцы, нідзе не хацелі браць на працу, а падзецца не было куды. Яна недаядала, галадала, ежы было ўсё менш, дзіця сохла і ўсё роўна памерла б. Таму, калі настала «ліхая часіна», яна яго задушыла.

Самае сумнае відовішча ў гэтым пекле – немаўляты, якія адбываюць пакаранне разам з роднымі. Ёсць і народжаныя ў турме. У адной камеры з натоўпам жанчын, у духаце, мітусні, сярод істэрычнага віску і жартаў прастытутак хаваецца… маладое пакаленне, новыя грамадзяне краіны.

Гігіенічныя ўмовы жахлівыя. Нямытыя пялёнкі сохнуць на кратах ложка, смурод жудасны. Дзіця дыхае паветрам толькі падчас паўгадзіннай прагулкі маці, а на кармленне зняволеная атрымлівае паўлітра малака ў дзень.

Страх бярэ глядзець на гэтых нявінных ахвяр. Малыя, худыя, бледныя, рахітычныя. Міжволі ўзнікае пытанне: а дзе сацыяльная дапамога? дзе прытулкі? інтэрнаты? Навошта ў нашай краіне з заходняй культурай існуюць школы, дзе рыхтуюць прафесійных гігіеністаў, педагогаў і фрылансераў?! Ці тыя «метады» замежных прафесараў, дактароў і псіхолагаў прызначаныя толькі для эліты грамадства?

Вязні на імшы ў турэмнай капліцы. Турма ў Калішы. 1927-1928 гг. Крыніца: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Святое слова і пакуты

Спытайце любога вязня, чаго ён хоча, і ён адкажа без ваганняў. «Свабоды». Свабода – святое слова для вязня. Вязень клянецца свабодай («як я хачу на волю»), і кожны крок у турме, кожны ўказ накіраваны на тое, каб утаймаваць гэтую свабоду, каб знішчыць яго індывідуальнае жыццё.

У душах вязняў кіпіць вулкан жаданняў, страсцей, індывідуальнага жыцця, успамінаў і жыццёвых звычак. Ці забіраючы ў іх свабоду, даюць ім узамен нешта, што супакоіла б іх, навучыла выпраўляць крывыя сцежкі іх жыццёвага шляху?

Мала, вельмі мала. Рэлігійнае суцяшэнне абмяжоўваецца заклікам з амбоны да пакаяння! Ні адзін святар, прызначаны ў турму, не ведае псіхалогіі гэтых так званых «ізгояў грамадства». І не дзіўна, бо нядаўна ён, магчыма, кіраваў таварыствамі пры касцёле «Дзеці Марыі» або «Св. Рыты».

Так, яны прамаўляюць з амбонаў і зноў заклікаюць да пакаяння, пакутаў і абяцанняў выпраўлення… Але ж кожная хвіліна ў турме – гэта тая «матэрыяльная» пакута за грэх. Ды ў рэшце рэшт, за мурамі турмы адбываецца пастаяннае «адкупленне» – за кожнае злачыннае дзеянне, учыненае часам упершыню, часта ў стане алкагольнага ап’янення, у гневе, у афекце, горычы або галечы – за дзеянне, якое часта з’яўляецца вынікам бацькоўскага выхавання, ненармальнага стану, адхіленняў.

А другая пакута, у сто разоў больш жорсткая, чакае вязня, калі перад ім расчыняцца турэмныя краты і выведуць яго на волю.

Паліцэйская картатэка з адпаведнай пазнакай «маральнасці» пакіне выразны след пакуты на ўсё жыццё вязня, будзе пераследваць яго дзяцей, магчыма, і ўнукаў.

Але святары толькі заклікаюць да пакутаў, нават не думаючы, што тут, на зямлі, жыццё можа даць вязню трохі бляску і задавальнення.

Аднойчы ў турме з’явіўся святар, які адважыўся сказаць іншыя словы, расчуліў і захапіў прысутных. «Браты, – сказаў ён, – я сам некалі быў вязнем, ведаю вашае жыццё і вашыя пакуты. Але памятайце, што толькі часова ваша мука доўжыцца, вы часова выгнаны з грамадства, вы зноў будзеце на волі, і кожны з вас, калі пажадае, можа зноў быць сумленным грамадзянінам. Я здзіўлены, што вашае начальства не моліцца з вамі. Я паспрабую зрабіць, каб яны прыйшлі сюды да вас. Я забяспечу вас кнігамі для чытання, буду казаць вам лекцыі, навуку, забавы, каб сфармаваць вашыя душы і сэрцы».

На гэтыя словы пачулася ўсеагульнае ўсхліпванне, але, на жаль, пропаведзь была першай і апошняй, святар сюды больш не вярнуўся.

Няма ні лекцый для зняволеных, ні курсаў для непісьменных. У карпусах турмы ёсць толькі будынак з надпісам «школа», гэты будынак не выконвае ніякай задачы. Няма ніякіх забаваў, каб вывесці душы зняволеных з кола іх цёмных думак і злачынных планаў. Сюды ніколі не прыяджаў нейкі тэатр, а ні следу няма на кіно. Ёсць толькі перасоўная бібліятэка Міністэрства юстыцыі, якая штоквартальна дасылае на два тыдні паўсотні кніг.

Нейкі настаўнік, які адбываў пакаранне ў агульнай камеры, падбадзёраны просьбамі таварышаў па нядолі, вечарам пасля 19 гадзін пачаў расказваць гісторыю Польшчы. Ён гаварыў ціхім голасам, і вязні яго ўважліва слухалі. На працягу некалькіх вечароў ён распавёў ім усю гісторыю Рэчы Паспалітай і пачаў казаць змест літаратурных шэдэўраў. Ён стаў душой вязніцы, вакол яго сабраліся дваццаць пяць чалавек, якія жылі ў той камеры.

На жаль, турэмнае начальства парушыла гэтую гармонію, перавёўшы настаўніка ў іншую камэру.

Вязні перад брамай баранавіцкай турмы. Нямецкі здымак 1941 году. Крыніца: 1871.by

Прывезлі шпіёнаў

Чарада доўгіх шэрых зімовых дзён перарывае сенсацыя. Прывезлі шпіёнаў! Турма наэлектрызаваная, бо ўсіх судзіць Хуткі суд (sąd doraźny – аналаг трыбуналу, які выносіў хуткія выракі – збольшага смяротныя прысуды, без права пераразгляду справы. Памілаваць мог толькі прэзідэнт Польчшы. Вырак смерці выконваўся праз 24 гадзіны).

Сямёра зняволеных змешчаны разам у агульную камеру, пад пільнай аховай, не маюць зносін з іншымі зняволенымі. Па турме ходзяць чуткі, што «абвінавачанне ім ужо ўручана», даюцца суткі на ўсе заявы і просьбы. Вызначана дата паседжання.

Гляджу абвінаваўчы акт. Сувязь з суседняй краінай. Шпіёнства. Яны перайшлі граніцу, каб наведаць сваіх родных на тым баку, трапілі ў рукі савецкіх спецслужбаў. Там ім паставілі ўльтыматум: альбо іх выкідаюць назад у Польшчу, альбо яны расказваюць неабходную інфармацыю, каб застацца з сем’ямі.

Яны даюць сябе спакусіць. Займаліся шпіянажам, даносілі аб стане дарог, мастоў, чыгунак і траншэй. Плацілі кепска, па 20-25 злотых.

Ва ўсіх камерах вязьні гавораць толькі пра «смертнікаў», некаторыя варожаць, выказваючы меркаванне, што ўсіх семярых не павесяць.

Гляджу падсудным у вочы – нібыта спакойныя, але ўсё ж у іх тояцца страх і ціхае пытанне: «а ці нас усё ж павесяць?». Самаму старэйшаму – 38 гадоў, астатнім – ад 23 да 30. Яны просяць выслаць дэпешу вядомаму адвакату ў надзеі, што той зоймецца іх абаронай і вырве з кіпцюроў смерці. Іншыя просяць выклікаць сведкаў сваёй былой лаяльнасці. Гэтыя просьбы не дапамагаюць, бо адваката прызначыла дзяржава.

Рашэнне суда і развітанне з роднымі

Набліжаецца дзень суда. Сярод вязьняў узмацняецца нездаровы настрой – нервовасць. Падсудных павезлі на суд, неўзабаве прыляцела вестка: усіх прысудзілі да смерці. Але іскрынка надзеі ўсё ж ёсць: «можа, памілуе пан прэзідэнт – можа, хоць каго памілуе».

Адправілі запыт у Варшаву. Тым часам турэмнае начальства аддае загад пабудаваць шыбеніцу. Вязні, якія працуюць у турэмных майстэрнях, катэгарычна адмаўляюцца супрацоўнічаць. Будоўлю пачынаюць самі наглядчыкі. Турэмныя кузні не хочуць вырабляць патрэбныя крукі, не хочуць іх вырабляць чыгуначныя майстэрні, іх трэба замаўляць у горадзе.

Асуджаныя знаходзяцца ў камеры побач з жаночай турмой і шпіталем. Яны выкурваюць цыгарэту за цыгарэтай, нават калі робяць выгляд, што цалкам спакойныя і гатовыя да горшага. Ім дазволілі развітацца з сем’ямі, якія сабраліся ля брамы турмы пасля абвяшчэння прысуду. Падводзяць родных пад краты, а з другога боку стаяць асуджаныя. Неўзабаве уздымаецца моцны лямант, плач жанчын і дзяцей, узнікае хаос. Наглядчыкі сцішаюць шум і пагражаюць, што, калі не будзе спакою, вывядуць асуджаных.

Падыходжу бліжэй, каб пачуць размовы. «Ты пасля прыйдзеш і забярэш мае боты і пінжак». «Ну, а як ты будзеш?» «Мне яны не патрэбныя, могуць нават забіць і пахаваць голым». Другі: «Не чакай доўга, а выходзь замуж». «Хто возьме мяне з дзецьмі?» «Маладая ты, ладная, маеш зямельку, карову, бяры прымака да сябе». «Каровы ў мяне ўжо няма, прадала на адваката». «Шкада, малака ў дзяцей не будзе, і адвакат усё роўна не дапамог». Другі да сястры: «Ты, Ганька, не лётай за хлопцамі, выходзь замуж за Дарафея, хоць сівы, але гаспадарлівы, сумленны». «Я не хачу Дарафея, на чорта мне стары дзед!». «Калі пойдзеш па руках, маці будзе пацеха: сын на шыбеніцы, дачка – апошняя…». І г. д.

Наглядчыкі даюць знак спыніць размову. Зноў усхліпы, галашэнне, крыкі. Яны прыціскаюцца адзін да аднаго праз краты, прыкладваюцца да кратаў вуснамі, а на вуснах застаецца чырвоная паласа ад жалеза.

Наглядчыкі выводзяць асуджаных, тыя пасіўна сыходзяць, азіраюцца, шлюць апошняе прывітанне сям’і. За турэмнай брамай стаіць купка людзей, якія плачуць і наракаюць, узаемна суцяшаюць і ратуюць адзін аднаго.

Апошнія вечар і ноч

Вячэру зняволеным прынеслі ў камеры, есці ніхто не хоча, толькі нервова кураць! Паціху супакойваюцца, пачынаюць размаўляць. Усе ў ілюзіях, што нейкага аднаго памілуюць, хутчэй за ўсё – малодшага Борыса.

Яны разважаюць пра тое, калі прысуд будзе выкананы, як пройдуць 24 гадзіны – раніцай ці вечарам. А потым размова пра тое, што іх чакае, пра замагільнае жыццё, ці ёсць рай і пекла, як кажа поп, і ці бессмяротная душа чалавека.

Найбольш нервова ўзбуджаны Борыс выступае ў ролі філосафа і героя. «Глупства, – кажа ён. – Калі б было пекла і рай, быў бы Бог, а калі б быў Бог, не было б бедных і багатых. Я аддаю перавагу раю на зямлі, чым невядомасці на небе, бо абяцанкі, што цацанкі, а дурню радасць. А між тым гнію тут у галечы, пакутую да крыві, пяць душ на паўгектары зямлі, працаваць ад світання да ночы – тут пекла, тут чысцец. Затое паедуць у рай тыя, з вялікімі жыватамі. У бедных раю няма ні тут, ні там. Усё байда».

Нягледзячы на такія рамовы, усе, акрамя Борыса, вырашылі прыняць прычасце. «А вось ведаеце, што цікава, – сказаў Борыс, – ці адразу прыйдзе смерць, ці ёсць цялесныя мукі? Я паспрабую, віна мая і так самая вялікая, калі памру – дык будзе найлепей. Я павешуся на поясе, калі страчу прытомнасць, здыміце пятлю».

Узялі рэмень, надзелі на шыю, зачапілі за кручок, на які ложак чапляецца на суткі. Ён павесіўся і адразу страціў прытомнасць. Знялі з пятлі, як нябожчыка. Той, хто ведаў штучнае дыханне, прывёў яго ў прытомнасць. Калі ачуняў, кажа: «Казка, нічога страшнага, адразу траціш прытомнасць і нічога не ведаеш. Шкада, што вярнуўся».

Але наглядчык пагрукаў ключамі ў дзверы і загадаў спаць.

Апошняя ноч, апошні вымушаны сон. Яны ляжалі, але не маглі заснуць. Ужо задрамалі, як Борыс зноў спытаў: «Слухай, не ўсе мы памром, некага памілуюць, няхай тыя, што памруць, пададуць знак жывому, як там на тым свеце». «Згода! Ну, але калі нас шасцёра памрэ і прыйдзем да цябе, то і ты са страху да нас пойдзеш! І калі мы ўсе памром, дык дамо знаць старшыні суда, як выглядае пекла». Усе пырснулі смехам.

Яны павольна засынаюць, нехта яшчэ нешта скажа ў сне, другі застогне, а потым зноў змаўкае.

На двары шэрая лістападаўская ноч. Завые вецер, недзе далёка забрэша сабака, па небе плывуць хмары. Толькі гараць турэмныя майстэрні, паціху рыхтуюць драўляны матэрыял для трунаў. Для сямі трунаў. Для людзей яшчэ жывых, маладых, цёплых, для людзей, ашуканых працай агітатараў, для людзей, спакушаных прагнасцю ўбогага золата.

А асуджаным сніліся нізкія хаткі, узараная зямля, маці, сям’я, дзеці і свабода.

Прысуд

На званок абудзіліся яны, на апошні цяжкі дзень свойго жыцця. Снеданне амаль не елі, у двары ўжо стаяла паліцыя «на пагатове». Шпацыр зняволеным адменены. Памыліся, паселі вакол адзін аднаго і змоўклі. Панаваў гнятлівы настрой. Нават дзёрзкі Борыс змоўк.

А 10.30 прыехаў пракурор, праваслаўны святар (як пісалі газеты-  а. Лапатынскі) і кіраўніцтва турмы. Яны зайшлі ў камеру асуджаных. Пракурор нервовым, крыху дрыготкім голасам абвясціў, што прэзідэнт адмовіўся яго памілаваць, зачытаў прысуд і хутка сышоў.

Поп прыступіў да споведзі, ціхім голасам, неяк недарэчна выказваючы сваё суцяшэнне і надзею на Бога. Адзін Борыс адмовіўся ад споведзі і прычасця. «Я нікога не забіваў, я абяцаў бальшавікам, таму што яны ціснулі на мяне, але я ўрэшце нічога не зрабіў. Я не вінаваты».

Потым пачалася экзыкуцыя. Вакол шыбеніцы ў двары сабралася турэмнае і судовае начальства, поп, паліцэйскі аддзел, наглядчыкі і кат з памагатымі. Кат Мацееўскі (знакаміты ў міжваеннай Польшчы кат, які выконваў большасць прысудаў) быў заняты ў іншым месцы, тут выконвалі яго абавязкі яго вучні.

Вольныя прасторы вакол турмы былі перапоўнены натоўпамі людзей. Яны сабраліся з самай раніцы з горада і ваколіц, ішлі, як дзікія зграі крыважэрных шакалаў, якія адчуваюць у паветры водар крыві. Залазілі на навакольныя дрэвы і тэлеграфныя слупы, на дахі блізкіх дамоў і вагонаў. Штурхаліся не толькі мужчыны, але, жах з жахаў, нават жанчыны.

Шыбеніцу відаць здалёк, бо яна вышынёй 4 метры. Як арэлі, з двума петлямі на двух моцных круках. Да яе вядзе лесвіца і масток, платформа падзелена на дзве часткі. Адна частка рухомая, падціснутая калом, на другой – нерухомай – стаіць кат. На рухомай частцы стаіць асуджаны, кат насоўвае яму на шыю пятлю, потым наглядчык адкідвае палку.

Пазней мне расказвалі, што былі выпадкі, калі асуджаны, падаючы, са злосьці біў ката нагамі ў жывот. Асуджаны губляе апору пад нагамі і завісае ў паветры.

Першым быў пакараны смерцю Борыс, ён да канца іграў ролю героя, прасіў не завязваць яму вочы. Калі лез на шыбеніцу, глядзеў на сонца, але сонца не было. Ён апошні раз удыхнуў і шчымліва сустрэўся вачыма з катам. Апошні адмовіўся прыводзіць у выкананне прысуд і катэгарычна запатрабаваў, каб асуджанаму завязалі вочы. Загад выкананы. Кат накінуў вяроўку, даў знак памочніку, той прыбраў калок, памост захістаўся, Борыс завіс у паветры. Ногі яго хісталіся, нібы ён рабіў некалькі крокаў, цела працялі сутаргі, пачалася агонія. Калі цела супакоілася, яго знялі з вяроўкі, доктар праверыў пульс і канстатаваў смерць. Цела адвезлі на склад, дзе знаходзіліся труны.

Пакаранне смерцю у міжваеннай Польшчы.

Пачалася далейшая экзэкуцыя, але цяпер вешалі адразу па два чалавекі. Асуджаныя выходзілі басанож у адной кашулі, усю вопратку пакідалі для сваіх сем’яў. Адзін прынёс мяшок з хлебам і салам. Разам з целам паклалі гэта ў труну.

Як у турэмных майстэрнях не хацелі будаваць шыбеніцу, так спакойна рабілі труны: над імі працавалі ўсю ноч. Яны былі зроблены з лепшага матэрыялу, абабіты чыстай габлёўкаю, уважаючы, як апошнюю паслугу.

Пасля абеду сем трунаў, накрытых капамі, вывезлі на грузавым аўтамабіле. На могілках іх не хавалі, брацкая магіла на пустым полі прыняла пакараных. Справядлівасць рэалізавана.

«Нядобры закон у белага чалавека, – сказаў бы індзеец, – двое вешаюць трэцяга».

пераклад з польскай мовы эсэ надрукаванага ў “Wiadomości Literackie” за 15.01.1933 Nr 4 (475) 

Заўвага перакладчыка

Аўтар рэпартажу Мікалай Міронавіч, капітан запасу, які адбываў зняволенне ў Баранавічах за ўдзел у дуэлі, хутчэй за ўсё апісаў смяротнае пакаранне, якое адбылося 27 лістапада 1931 года ў Баранавічах.

Як пісалі мясовыя газеты, «25 і 26 лістапада ў Баранавічах Хуткі суд разглядаў справу шайкі шпіёнаў, якая была ліквідавана службай бяспекі ў гэтым месяцы і якая дзейнічала ў Стаўбцоўскім, Нясвіжскім і Баранавіцкім паветах. Пасля разгляду справы трыбунал вынес прысуд 7 шпіёнам: пакараць Нікіфара Цвірку, Мітрафана Казея, Яна Борыса, Мікалая Тараковіча, Анатоля Каціцкага, Яна Сараковіка і Аляксандра Скачко да смяротнага пакарання праз павешанне».

Згодна следства, яны «прадалі ў CCCР планы чыгуначных станцый Баранавіч, Слоніма, Стаўбцоў, Гарадзеі, Пагарэльцаў і іншыя дадзеныя. Выйшлі на іх тады, калі яны самі прапанавалі польскай выведцы свае паслугі, абяцаючы прадаць савецкія дадзеныя. Аднак выявілася, што іх дакументы былі фальшывыя і сфабрыкаваныя савецкай разведкай. Прыпёртыя да сцяны, асуджаныя ва ўсім прызналіся. Усе яны – жанатыя».

Мірановіч відаць памыліўся ў артыкуле, назваўшчы Борыса атэістам, бо адмовіўся ад споведзі Нікіфар Цвірка. Згодна мясцовых газет, «першым пакаралі Борыса, які ўвесь час да канца шчыра маліўся. Усе асуджаныя таксама мелі магчымасць спавядацца, акрамя Цвіркі, які адмовіўся размаўляць са святаром. Паводзілі сябе асуджаныя агулам спакойна. Апошнім, ужо самотным, быў пакараны Казей, чыгуначнік з Баранавіч. Акт аб кары быў падпісаны а 14-й гадзіне. А 15-й гадзіне пакараных пахавалі».