Лістапад 1931. Газэты пра Баранавічы

Вуліца Міцкевіча (цяпер Леніна) і Шаптыцкага (Савецкая). Фота зроблена з будынку друкарні. Бачны старыя могілкі і помнік Невядомаму салдату. Міжваенная польская паштоўка.

Kurier Nowogródzki

3 лістапада

Кім быў прэзідэнт Гувэр для Баранавіч

У адной з газет нядаўна быў надрукаваны фельетон, дзе аўтар кпіў з назвы вуліцы ў Баранавічах, названай у гонар амерыканскага прэзідэнта Гувэра.

Хацелася б нагадаць, калі Баранавічы не цярпелі голаду пасля Першай сусветнай вайны, а былі адзетыя і накормленыя, дык павінны быць удзячны менавіта Гувэру. Гэта з яго ініцыятывы і ласкі ішлі ў Баранавічы цягнікі з ежай, вопраткай і абуткам.

Павярховы дом каля пляцу Легіянэраў (пляц у Вайсковым гарадку, цяпер забудаваны дзіцячым садком і 5-ціпавярховікамі паміж вул. Заслонава і Ракасоўскага) , а таксама вялікі дом на Шаптыцкага, 4 (Савецкая) служылі складамі. У Баранавічах існаваў “Камітэт дапамогі дзецям”, працавалі кухня ў горадзе і казармах (Вайсковы гарадок) для рэпатрыянтаў, па навакольных вёсках раздавалі прадукты, бялізну і адзежу для людскіх патрэб. Усё гэта дзякуючы волі прэзідэнта Гувэра. Складамі і раздачай усяго кіраваў у Баранавічах амерыканец, імя якога я забылася, разам з грамадою мясцовых людзей. А ў 1920 годзе прыехалі з ЗША сюды нашыя землячкі-самарыцянкі ў асобах пані Марты Грачык і пані Станіславы Мухі.

Як доўга трывала акцыя апекі Амерыкі над Баранавічамі, акрэсліць я не магу. Але маю ўражанне, што скончылася яна толькі ў 1925 годзе.

Таму слушна, што ў Баранавічах ёсць такая сціплая згадка пра прэзідэнту ЗША. Шкада, што ў горадзе не ўсталявалі хаця б маленькага помніка Гувэру з удзячным надпісам на табліцы.

пані А. Шалевіч

4 лістапада

Таблетка з атрутай у торбе кандуктара

Чыгуначны кандуктар Браніслаў Скуратовіч, які жыве ў Баранавічах на вуліцы Сенатарскай, 133 (цяпер Чырвонаармейская), паведаміў паліцыі ў пастарунку на станцыі Баранавічы-Палескія, што, едучы ў цягніку Лунінец-Баранавічы, знайшоў у сваёй дарожнай торбе паміж прадуктамі таблетку шэрага колеру, якая выклікала ў яго падазрэнне. Скуратовіч падазрае, што таблетку падклаў яму працоўны па змазцы, які ехаў у тым самым цягніку, нейкі Асінскі з Баранавіч, які такім чынам хацеў яго атруціць. Таблетку перадалі мясцоваму лекару для даследавання.

Эпілог крывавай забавы ў Каўпеніцы

У ліпені моладзь Каўпеніцы ладзіла ў адной з мясцовых хат вячоркі. На забавы прыйшоў і жыхар вёскі 26-гадовы Канстанцін Васілевіч разам са сваёй нарачонай Ганнай Васілевіч, якая адораная прыгажосцю цешылася вялікай увагай прысутных. Пекная танцорка забаўлялася да позняга вечара, а тым часам яе нарачоны, палаючы рэўнасцю, зладзіў для яе пэўную неспадзяванку. Ён выйшаў з хаты, дзе адбывалася вечарына, а потым вярнуўся, хаваючы нож у рукаве.

У пэўны момант, пад гукі вясковых музыкаў, калі стомленыя пары працягвалі танчыць, Васілевіч пагасіў святло ў памяшканні, а сам падышоў да нарачонай і 12 разоў ударыў нажом ёй у грудзі. Дзяўчына з жахлівым крыкам здолела выбегчы яшчэ на двор, дзе павалілася трупам. Забойца ўцёк з месца злачынства і некалькі дзён хаваўся ў лесе паблізу. Але потым быў схоплены паліцыяй і патрапіў на лаву падсудных. Акруговы навагрудскі суд на выязным паседжанні ў Баранавічах асудзіў Васілевіча да 10 год строгай турмы.

Трагедыя рамізнікаў

Агульны застой паміж рамізнікаў (извозчик – русск.) адбываецца ў Баранавічах з-за хуткага павелічэння колькасці таксовак. У Баранавічах аднаконкі рамізнікаў збіраюцца ў адным месцы на скрыжаванні вуліц Шаптыцкага і Уланскай (Савецкай і Штакераў) і тут гадзінамі чакаюць пасажыраў, часцей за ўсё безвынікова. Аб вялікіх падарожжах няма і гаворкі. Цяпер кожны пасажыр хоча ехаць аўтобусам, чым трэсціся па бруку дрындай. Таму нашыя рамізнікі ад бяздзеяння, каб неяк забіць час, выдураюцца рознымі спосабамі.

Нядаўна адзін з іх, Ян Ломжа, з нуды папрабіваў нажом заднія колы ў возе, які належыць яго сутаварышу па нядолі, рамізніку Мікалаю Бобку, які не зразумеў жарт і напісаў заяву ў паліцыю.

Гандлёвая школа ў Баранавічах. Цяпер – Музычная вучэльня. Фота: Kurier Nowogródzki 12-11-1931

5 лістапада

Крадзяжы

З тытунёвай крамы Андрэя Гібоўскага на вул. Віленская, 28 (Гагарына), скралі 80 кг махоркі на агульную суму 1120 злотых.

За 4 лістапада ў Баранавічах зарэгістраваныя два выпадкі крадзяжу яблык і гусей ды адзін выпадак збіцця.

Здзьмула ровар з-пад стараства

Якаб Фісон, які жыве на вуліцы Шаптыцкага (Савецкая), прыехаў да будынка стараства на новенькім ровары фірмы Witter і, не прадчуваючы нічога кепскага, паставіў яго каля муроў будынку, а сам пайшоў у канцылярыю па справах прыватных. Гэтай аказіяй адразу ж скарыстаўся злодзей, які здзьмуў ровар да таго, як Фісон вярнуўся з канцылярыі.

8 лістапада

Бензінавая станцыя ў Баранавічах

Па меры развіцця гораду павялічваецца і аўтамабільны рух у ім. Гэта прывяло да адкрыцця першай бензінавай аўтазапраўкі. Гэты прывілей атрымала фірма Standart-Nobel, якая за невялікую арэндную плату з 1926 года карысталася манаполіяй па продажы бензіна. Сёлета падаткі для яе выраслі, а ўмовы змяніліся, але яна і надалей будзе карыстацца манаполіяй у Баранавічах.

Гэтая адзіная станцыя далася ў знакі многім з розных пунктаў гледжання. Не можа яна абслужыць усе аўтамабілі, якіх у Баранавічах робіцца ўсё больш.  Да таго ж уласнікі машын могуць трапіць у ласку ці ў няміласць да супрацоўнікаў станцыі, якія карыстаюцца бензінавай манаполіяй у сваіх мэтах.

Пяць год, да красавіка гэтага года, станцыяй кіраваў пан Канстанцін Віторскі, якім былі незадаволены многія, але баяліся пра тое казаць, каб не страціць працы. Сёлета фірма Standart-Nobel зацікавілася бліжэй дзейнасцю Віторскага, і ў выніку ён быў звольнены са сваёй пасады. Аднак да судовай адказнасці яго не прыцягнулі, бо яго дзеянні не адбіліся яскрава на інтарэсах самой Standart-Nobel…

Цярпелі збольшага тут самі кліенты, бо пан Віторскі прымушаў сваіх падначаленых ашукваць людзей на вазе пры продажы нафтапрадуктаў. Большая частка грошай, што такім чынам атрымлівалася, пераходзіла самому Віторскаму. Падначаленыя за маўчанне і неданясенне ў цэнтральнае кіраўніцтва атрымлівалі ад Віторскага невялікія прэферэнцыі, а некаторыя нават рабіліся яго супольнікамі. На пасаду складу ён узяў свайго пляменніка Мачульскага. Пасля гэтага павялічыліся скаргі кліентаў на неадпаведнасць вагі ў купленых прадуктах, аднак Віторскі ўсе гэтыя праблемы трымаў у сваіх руках і разбіраўся з імі. Гэткае круцельства некалі павінна было адкрыцца, таму Віторскі прыняў у сваю групоўку падначаленага Гаўрыленю, якога з часам павысіў на розных пасадах, прымушаючы пры гэтым дзяліцца паловай заробка. Гэткім чынам Віторскі у выпадку чаго можа пазбегнуць адказнасці і знаходзіць ахвярнага казла. Так дзейнічае Віторскі і ў Навагрудку, дзе ён на станцыі на такое самае становічша прызначыў пана Рамерчыка.

Аднак праведзеная праверка цэнтральнай камісіі Standart-Nobel на станцыі выявіла недакладнасці, і Віторскі быў звольнены са сваёй пасады. Цяпер толькі яго брудныя справы ўсплываюць на паверхню. Гэтай справай зацікавіўся пракурор і набліжаецца той час, калі ўсе цёмныя справы Віторска стануць вядомымі, бо ўсё больш людзей пачынаюць расказваць аб гэтым.

Рэклама Gillette. Kurier Nowogródzki 22-11-1931

11 лістапада

Вайна з гарэлкаю

Вазьміце ўсе ўстановы харчавання ў Баранавічах, дзе нельга прадаваць алкаголь. У іх яго заўсёды можна знайсці. Ведае пра гэта паліцыя і ведаюць установы, што збіраюць падаткі. Стомленыя безвыніковым змаганнем з абмежаваным пакаранням ад 100 злотых да трох месяцаў арышту мясцовыя ўлады часам махаюць на гэта рукою. Няхай п’юць, абы без авантур. Перамагчы патаемны продаж – гэта сізіфава праца. Калі ўжо Амерыка не можа ў сябе даць рады (гаворка пра сухі закон і мафію ў ЗША), што казаць пра Баранавічы!

Але, як выявілася з практыкі, алкаголікі і прадаўцы алкаголю – людзі не зусім далікатныя і не разумеюць прыгожыя жэсты ўлады. Хутчэй наадварот. Таму калі цярпенне скончваецца, падатковыя службы пачынаюць пагром. Судны дзень.

Быў нядаўна такі ў Баранавічах. Для гэтага нанялі адмысловага чалавека, які за свае паслугі мог напіцца адразу ў некалькіх па чарзе ўстановах. Узнагарода высокая і прэстыжная, пры гэтым дзяржава не панесла ніякіх страт: усе выдаткі “аплачвалі” піўніцы і бары. Шчаслівым абраннікам лёсу стаў Юрый Праўка, экс-капітан расійскага войска. Цяпер беспрацоўны.

Акцыя змагання з нелегаламі адбывалася планава і энергічна. Беспрацоўны экс-капітан уваходзіць. Зімна. Пацірае рукі. Гэтага дастаткова для паразумення. Першы кілішак колам, другі саколам, селядзец… Трах – у дзвярах стаіць пан інспектар Жвіровіч. Пратакольчык і енкі. Цяпер ідзі пан Праўка да “Крэсовага бару”… Першы колам… Цяпер, пан, накіроўваемся да піўбару на Садовай (цяпер Міцкевіча), 87…

Экс-капітан накачаўся на пару тыдняў наперад, разагрэты дзякаваў сваім добразычліўцам – дай Бог ім здароўя. А “Крэсовы”, Садовая, 87, і іншыя ўстановы былі прыцягнуты да судовай адказнасці. Хутка справа: па тры месяцы арышту.

На наступны дзень пасля суда чыталі мы ў газетах: на Юрыя Праўку (жыве на Прыкашаравай, 16 цяпер Ўстрэчная) быў здзейснены напад на вуліцы. Нападальнік некалькі раз моцна ўдарыў яго ды пашкодзіў сківіцу.

У той самы вечар ва ўсіх згаданых баранавіцкіх установах можна было купіць гарэлкі. Змучаныя безвыніковым змаганнем з алкаголем падатковыя службы разважаюць, што лепей: шукаць новага Праўку ці выдаць дазволы на продаж.

13 лістапада

Смерць знакамітага лекара

Другога дня ў Баранавічах раптоўна памёр вядомы ў горадзе гінеколаг – доктар Сцепужынскі, які ўжо некалькі год хварэў на склероз. Пасля яго смерці горад страціў знакамітага лекара, які шмат зрабіў тут у справе медыцыны. (У наступным нумары было паведамленне, што доктар не памёр, а толькі цяжка захварэў, што стала падставай для чутак аб яго смерці ў горадзе.)

Абвесткі дактароў скураных і венерычных хваробаў Венжыка і Кагана. Kurier Nowogródzki 22-11-1931

17 лістапада

Спрытны злодзей у ролі пацярпелага

У вёсцы Гінцавічы Навамышскай гміны скралі авёс з закрытага хлява. Адразу пасля гэтага тыя самыя злодзеі спрабавалі ўламацца ў хлеў Міколы Антанюка, але былі выкрытыя і мусілі ўцякаць, кінуўшы на падворку каня з возам. Злачынцы збеглі ў невядомым накірунку, за імі выправілася пагоня.

Тым часам у Баранавічах адзін з патрульных паліцэйскіх сустрэў на вуліцы п’янага чалавека, якога даставіў у пастарунак. Пасля высвятленне асобы выявілася, што гэта Аляксандр Цыкман, жыхар вёскі Літва, прафесійны злодзей. Калі ён працверазеў, дык нарабіў гвалту, што, калі быў на рынку ў нецвярозым стане, у яго скралі каня і воз. Апісанне было ідэнтычным з тым канём і возам, што кінулі злодзеі на падворку Антанюка. Але падчас допыту Цыкман не здолеў патлумачыць, пры якіх абставінах у яго скралі каня з возам і нават не мог акрэсліць прыкладны час здарэння. Таму яго пачалі падазраваць, што браў чынны ўдзел у крадзяжы з узломам у Гінцавічах. Цыкмана затрымалі ў камісарыяце, а яго справу разглядае пракурор, які жыва ўзяўся за спрытнага зладзейчыка.

Навучальная ўстанова “Наш дом” у Баранавічах. Старэйшая група дзяўчат за працай у залі ручной работы. Kurier Nowogródzki 21-11-1931

18 лістапада

Абеззаражанне тэлефонных апаратаў

У Баранавічах расклеілі абвестку магістрата, дзе надрукавана пастанова навагрудскага ваяводы пра  дэзынфекцыю ўсіх тэлефонных апаратаў. Адбываецца гэта згодна з пастановай пана прэзідэнта.

З абвесткі вынікае, што абаненты нясуць адказнасць за свае апараты, адмова ад дэзынфекцыі будзе карацца штрафам у 100 злотых ці трыма днямі арышту. Кантраляваць гэта будуць санітары і паліцыя.

Абеззаражанне тэлефонных апаратаў праходзіць ужо па ўсёй краіне. На ўсходзе Польшчы Баранавічы першы горад, дзе гэта адбудзецца. Гэта слушная і патрэбная акцыя па ахове здароўя грамадзян, якая дазволіць пазбавіцца пераносу заразных хвароб і асабліва сухотаў.

Аддзел па дэзынфекцыі тэлефонаў у Баранавічах размясціўся па адрасе: ул. Віленская, 69 (Гагарына), тэлефон, 172. Аддзел ужо прыступіў да выканання сваіх абавязкаў, знайшоўшы паразуменне ў мясцовых жыхароў.

Крадзеж каштоўнага партрэту

Мойша Літоўскі, настаўнік баранавіцкай гімназіі, што здымае пакой на вуліцы Садовай, 3 (цяпер Міцкевіча) у доме пана Гіна, паведамі ў паліцыю аб крадзяжы партрэту. У ім Мойша хаваў тры долары 3-й серыі.

У партрэце таксама захоўваліся 20 рублёў расійскіх у золаце і адна банкнота вартасцю 20 долараў ЗША. Партрэт увесь час ляжаў у валізцы. Праглядаючы апошні раз валізку, Літоўскі заўважыў адсутнасць каштоўнага партрэту і паведаміў пра тое ў паліцыю, ацаніўшы страты ў 500 злотых.

27 лістапада

Дапамога беспрацоўным з Баранавіцкага павету

Сталі вядомы вынікі працы Камітэту па справах беспрацоўных у Баранавічах. Жыхары нашага павету вельмі станоўча аднесліся да справы і збору дапамогі. Першым чынам было сабрана на тэрыторыі павету для беспрацоўных 115 488 кг бульбы. З іх 8 вагонаў (87 867 кг) даслалі ў Радамль, астатняе захоўваецца на складах Камітэту.

Найбольш ахвяравалі наступныя асобы: В. Гурскі (маёнтак Развадова) – 576 кг, А. Лянчэўскі-Самотыя (маёнтак Сычэўкі) – 420 кг, А. Хмялеўскі (маёнтак Арабінаўшчына) – 420 кг, Т. Шалевіч (маёнтак Калдычэва) – 600 кг, М. Катарбінскі (маёнтак Дарава) – 160 кг, Бр. Бохвіц (маёнтак Паўлінава) – 800 кг, К. Бітнерава (маёнтак Навасады) – 750 кг, Б. Давідоўскі (маёнтак Лазаўцы) – 288 кг, Я. Порай-Навіцкі (маёнтак Гацішча) – 644 кг, Я. Бекер (маёнтак Сухарэўшчына) – 320 кг.

Дробныя земляробы ахвяравалі: в. Лабузы – 464 кг, в. Нагорная – 248 кг, в. Вашкаўцы – 348 кг, в. Гірава – 380 кг, в. Сваяцічы – 210 кг, в. Башкі – 210 кг, в. Пірштукі – 330 кг, в. Дрэкі – 125 кг, в. Федзюкі – 764 кг, в. Рамашкі – 75 кг і г.д.

Як стала вядома, Камітэт па справах беспрацоўных у бліжэйшую нядзелю, 29 лістапада, разгорне ў Бараначавіх тры кухні для харчавання беспрацоўных.

Інфармацыйнае бюро на вакзалах

Па даручэнні бурмістра горада інж. Вінніка кіраўніцтва чыгункі арганізавала Інфармацыйныя бюро на станцыях Баранавічы-Палескія і Баранавічы-Цэнтральныя. Па інфармацыю да іх можна звяртацца па тэлефоне, а таксама асабіста.

Крадзеж футра ў магістраце

Некалькі дзён у Баранавіцкім магістраце працуе рэвізійная камісія, у склад якой уваходзіць радны Макс Блашынскі, вядомы ў нас купец металалому бронзы. Пазаўчора ён прыбыў у Магістрат і, зайшоўшы ў кабінет лаўніка Мукасея, зняў каштоўнае футра вартасцю каля 2000 злотых і павесіў на вешалку ў кабінеце. Пасля невялікай размовы з лаўнікам Блашынскі пайшоў на трэці паверх, дзе працавала рэвізійная камісія.

Тым часам лаўнік Мукасей ненадоўга выйшаў з кабінету, ды, не прадчуваючы нічога кепскага, пакінуў дзверы адчыненымі. Як выявілася, за тую хвіліну ў кабінет зайшоў нейкі непрыстойны госць і, пабачыўшы, што нікога тут няма, зняў з вешалкі футра і сышоў з ім, нікім не заўважаны.

Спакойна прайшло некалькі гадзін працы рэвізійнай камісіі. Радны Блашынскі ізноў прыходзіць у кабінет лаўніка Мукасея і тут спыняецца як укопаны. Каштоўнага футра ўжо не было на вешалцы. У першы момант Блашынскі з дабрадушнай усмешкай звярнуўся да Мукасея, лічачы, што нехта з яго пажартаваў, ды схаваў футра. Але неўзабаве быў непрыемна здзіўлены. Пошукі футра не прынеслі вынікаў, яно прапала, як камень кінуты ў ваду. Было затрымана некалькі асоба па падазрэнні, але на след футра так і не выйшлі.

Смяротны вырак для шпіёна

25 і 26 лістапада ў Баранавічах Хуткі суд разглядаў справу шайкі шпіёнаў, якая была ліквідавана службай бяспекі ў гэтым месяцы і якая дзейнічала ў Стаўбцоўскім, Нясвіжскім і Баранавіцкім паветах. Пасля разгляду справы трыбунал вынес прысуд 7 шпіёнам: пакараць Нікіфара Цвірку, Мітрафана Казея, Яна Борыса, Мікалая Тараковіча, Анатоля Каціцкага, Яна Сараковіка і Аляксандра Скачко да смяротнага пакарання праз павешанне.

Абарона апратэставала пастанову і падала пану прэзідэнту Рэчы Паспалітай прашэнне аб змякчэнні пакарання.

Яшчэ адзін падсудны Маскалік уцёк у Расію. Некаторых асуджаных абвінавацілі ў шпіянажы з 1926 году. Згодна следства, яны прадалі ў CCCР планы чыгуначных станцый Баранавіч, Слоніма, Стаўбцоў, Гарадзеі, Пагарэльцаў і іншыя дадзеныя. Выйшлі на іх тады, калі яны самі прапанавалі польскай выведцы свае паслугі, абяцаючы прадаць савецкія дадзеныя. Аднак выявілася, што іх дакументы былі фальшывыя і сфабрыкаваныя савецкай разведкай. Прыпёртыя да сцяны, асуджаныя ва ўсім прызналіся. Усе яны – жанатыя (апошні абзац з газеты польскай сацыялістычнай партыі “Robotnik”).

28 лістапада

Як павесілі 7-х шпіёнаў у Баранавічах

Учора раніцай быў выкананы вырак Хуткага суду ў Баранавічах, які пакараў сем бальшавіцкіх шпіёнаў карай смерці праз павешанне. Прозвішчы пакараных былі змешчаны ў папярэднім нумары. Пасля выраку асуджаныя звярнуліся да пана прэзідэнта, аб змякчэнні пакарання, які такой ласкай не скарыстаўся. Таму 27 лістапада а 9.25 пачалася панурая экзекуцыя.

На месца прыбылі абодва пракуроры, праваслаўны святар Лапатынскі, начальнік турмы, намеснік каменданта паліцыі ды два ката. А менавіта – намеснік Маціюўскага (Стэфан Маціюўскі – першы афіцыйны кат у міжваеннай Польшчы) і яго памочнік. Іх прозвішчы наша рэдакцыя не даведалася. Усе згаданыя сабраліся на надворку турмы, дзе і адбылася экзекуцыя. Працягвалася яна да першай гадзіны па поўдні.

На надворку стаялі тры шыбеніцы, але вешалі толькі па двое асуджаных за раз. Іншыя ў гэты час сядзелі ў камерах. Першым пакаралі Борыса, які ўвесь час да канца шчыра маліўся. Усе асуджаныя таксама мелі магчымасць спавядацца, акрамя Цвіркі, які адмовіўся размаўляць са святаром. Паводзілі сябе асуджаныя агулам спакойна. Апошнім, ужо самотным, быў пакараны Казей, чыгуначнік з Баранавіч. Акт аб кары быў падпісаны а 14-й гадзіне. А 15-й гадзіне пакараных пахавалі.

Трэба адзначыць, што судовыя ўлады дазволілі сваякам асуджаных апошняе спатканне. Толькі раніцай, пасля прыезду катаў, з турмы вывелі асоб, што прыйшлі на спатканні.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Ліпень 1931. Газэты пра Баранавічы

Будынак вакзала Баранавічы Цэнтральныя. Здымак пачатку ХХ ст.

Kurjer Warszawski

2 ліпеня

Ляхавічы прызналі горадам

На падставе пастановы Рады міністраў мястэчка Ляхавічы ў Баранавіцкім павеце залічана да спісу гарадоў. Адначасова да новастворанай гарадской гімны Ляхавічы далучаны населены пункт Малая Лотва і чыгуначная станцыя Ведзьма. Гэткім чынам быў павялічаны абшар Ляхавічаў.

6 ліпеня

Пра бюджэт

З чатырохмесячным спазненнем гарадская Рада ўхваліла 4 ліпеня бюджэт Баранавічаў на 1931/32 гады. Так як большасць сябраў Рады складаюць жыхары горада габрэйскай нацыянальнасці, бюджэт з’яўляецца дэфіцытным і большым за магчымасці горада. Маем надзею, што павятовыя ўлады адмовяцца зацвярджаць гэты бюджэт як амаль нерэальны.

Nowy Przyjaciel Ludu

11 ліпеня

Засыпала зямлёю

Падчас чысткі студні на вуліцы Мінскай (цяпер Прытыцкага) трэснула адно з бетонных кольцаў. Зямля ссунулася і засыпала 18-гадовага Аляксандра Патоцкага, які знаходзіўся на дне студні. Больш за пяць гадзін рота 78 пяхотнага палка і мясцовая пажарная каманда спрабуюць адкапаць засыпаную студню. Пакуль што безвынікова (пазней было паведамленне, што Патоцкі загінуў).

Kurjer Wileński

16 ліпеня

Бура над баранавіцкім паветам

Над баранавіцкім паветам прайшла страшэнная бура з залевай. Ад удараў перуна згарэлі пяць гаспадарак у Навамышскай, Дараўскай і Гарадзішчанскай гмінах. Акрамя таго, віхор знёс стагі ў маёнтку Калдычэва, які належыць Томашу Шалевічу.

Górnoślązak pismo codzienne

30 ліпеня

Шалёны воўк

На тэрыторыі Моўчадскай гміны Баранавіцкага павета з’явіўся шалёны воўк, які пакусаў некалькі дзясяткаў быдла і коней. Падчас арганізаванай аблавы ваўка пашчасціла забіць. Пакусаныя жывёлы ізаляваныя, таксама праводзіцца дэзінфекцыя. Галава ваўка перасланая да Варшавы.

Robotnik ворган PPS (кампартыі Польшчы)

16 ліпеня

Кольскасць беспрацоўных

Паводле дадзеных дзяржаўных органаў, падчас сусветнага крызісу ў Польшчы, за апошні тыдзень на 11 ліпеня, было зарэгістравана 272 917 беспрацоўных. З іх толькі 84 899 атрымалі грашовую дапамогу. За тыдзень іх колькасць зменшылася на 3461.

На 11 ліпеня колькасць беспрацоўных складала: Сілезскае ваяводства – 59 388, Лодзь – 28 274, Саснавец – 21 040, Познань – 11 168, Вільня – 3451, Брэст – 3250, Гродна – 2678, Баранавічы – 906.

26 ліпеня

Загадкавы крадзёж на вакзале

Пры кантролі пасылак на вакзале «Баранавічы-Цэнтральныя», якія не выкупілі замоўцы, выявілася, што са скрыняў, высланых агенцтвам Merita з Варшавы, былі скрадзены рэчы.

Хітрыя злодзеі, каб не прыцягваць увагі, паклалі на месца скрадзенага тавару кавалкі шпалаў такой самай вагі.

Згодна з дакументамі ў адной скрыні знаходзіліся аўтамабільныя магнеты, высланыя на фірму А. Мерыжыцкага, а ў другой – аўтамабільныя запчасткі, высланыя на імя інжынера Пярацкага. Гэтыя скрыні былі высланы накладзеным плацяжом, адна на суму 6890 злотых, другая – 4262 злотых.

Паліцыя занялася гэтай справай і выявіла, што абодва адрасы фіктыўныя, ні фірмы А. Мерыжыцкага, ні інжынера Пярацкага няма ў Баранавічах.

Так як ніткі гэтай загадкавай гісторыі вядуць у Варшаву, адкуль выслалі скрыні, справу пераслалі да варшаўскіх следчых.

Dziennik Wileński

Футбол

7 ліпеня

«1 полк пяхоты легіянераў» (Вільня) – «Макабі» (Баранавічы) 12:0. Вынік найлепш адлюстроўвае ход гульні. Прабіццё 12 раз брамкі – гэта справа кампраментуючая. Вельмі добра гуляў Гадлеўскі з 1 п.п.л, які забіў амаль усе галы. Клас гульні быў слабы, з кепскай падрыхтоўкай каманды баранавіцкай «Макабі».

28 ліпеня

Ż.A.K.S (Вільня) – «Макабі» (Баранавічы) 3:0, тэхнічная параза. У сувязі з тым, што баранавіцкая «Макабі» не прыбыла на гульню, Ż.A.K.S атрымаў каштоўныя тры пункты.

«78 полк» (Баранавічы) – Lauda (Вільня) 3:0, тэхнічная параза. «Лаўда», якая павінна была гуляць у Баранавічах, спазнілася на цягнік і такім чынам, з-за сваёй непунктуальнасці, прайграла самай слабай камандзе.

Даваенная футбольная афіша Баранавічы – Пінск на ідзіш.

Polska Zbrojna

22 ліпеня

Футбол у Баранавічах

У мінулую нядзелю ў Баранавічах адбыўся кубкавы матч класа А Віленскай лігі паміж камандамі «78 полк» (Баранавічы) і «Макабі» (Баранавічы). Гульня скончылася з вынікам 2:2 пры перавазе ў матчы гульцоў «Макабі».

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Травень 1931. Газэты пра Баранавічы

1933 год. Святочныя мерапрыемствы каля помніка паўстанцам у Мілавідах.
Фота: nac.gov.pl

Życie Nowogródzkie

1 мая

Справа пабудовы касцёла ў Баранавічах

Адносна чутак, якія распаўсюджваюцца ў Новых Баранавічах (раён Палескага вакзала), аб спыненні будаўніцтва новага касцёла карэспандэнт звярнуўся да Камітэта па яго пабудове.

Як сказалі ў Камітэце будовы, па незалежных ад іх прычын, асвячэнне вуглавога каменя было адкладзена на час узгаднення розных пытанняў Курыі біскупа ў Пінску з Курыяй Палявога біскупа (звязаная з войскам). Ніяк гэта, аднак, не ўплывае на далейшае закладанне падмурка, што будзе выканана ў рамках паўнамоцтваў Камітэта.

2 мая

Пакуль гаспадар ачомаўся, злодзей быў пад ключом

У адну з апошніх начэй баранавіцкімі вуліцамі праходзіў патруль паліцыі з гарадскога камісарыята. У нейкі момант заўважыў двух падазроных тыпаў, якіх затрымаў і даставіў у камісарыят паліцыі. Затрыманыя ўжывалі розныя спосабы, каб вырвацца з рук паліцыі. Даводзілі, што невінаватыя, і нават прапанавалі паліцыянтам добры пачастунак. Але супрацоўнікі паліцыі не згадзіліся на прапанову, а падчас дагляду ў камісарыяце ў іх знайшлі вялікую колькасць гарэлкі, лікёраў, вінаў і закускі. Пасля праверкі дакумантаў высветлілася, што гэта жыхары Варшавы Юліян Клімашэўскі і Станіслаў Вінчэўскі, прафесійныя злодзеі, якія прыехалі ў Баранавічы на справу.

Абодва былі затрыманыя, а раніцай у паліцыю звярнуўся ўласнік буфета ў Клубе падафіцэраў рэзервы, і заявіў, што ў гэтую ноч невядомыя ўламаліся ў яго ўстанову і скралі шмат алкаголю і зімнай закускі.

Якое ж было яго здзіўленне, калі ён пабачыў, што ўсё скрадзенае ўжо знаходзіцца ў пастарунку паліцыі, а злодзеі арыштаваныя. З баранавіцкай паліцыяй не трэба жартаваць.

7 мая

Выступ атлета і барца

2 і 3 мая на пляцы Макабі ў Баранавічах выступаў вядомы атлет і барэц Арнольд, чэмпіён па барацьбе 1928 году ў Парыжы.

Барэц Арнольд зладзіў баранавіцкай публіцы паказальны выступ сваіх неверагодных магчымасцяў.

Вельмі відовішчным быў праезд аўтамабіля з некалькімі пасажырамі праз атлета, які той цяжар перанес з найменшай крывёю. Вялікае ўражанне стварыла і тое, як Арнольд зубамі затрымаў фурманку на хаду. А калі атлета закапалі на 40 хвілін ў зямлю на глыбіню 2 метры, гэта выклікала проста фурор.

Асвячэнне помніка паўстанцам 1863 года ў Мілавідах (скарочана)

А 14-й гадзіне 3 мая вялікая колькасць машын і аўтобусаў, напоўненая гасцямі, выехала з Баранавіч да Мілавідаў, дзе пры брэсцкай шашы, каля вёскі Ямнічна ўзведзены помнік памяці забітых у бітве паўстанцаў 1863 года.

Помнік уяўляе сабой капліцу вышынёй 13 метраў, якая размешчана насупраць сціплага крыжа на магіле расійскіх салдат, што загінулі ў гэтай бітве, які Расія паставіла тут некалькі дзесяцігоддзяў таму. Але ён таксама быў у гэты дзень упрыгожаны кветкамі.

Асабліва ўразіла сабраных, калі з аўто выйшаў ветэран паўстання паручнік Кулікоўскі, удзельнік бітвы пад Мілавідамі ў 1863 годзе. Слёзы ліліся па шчаках старога, калі ён пабыў святочны тлум і вайсковую варту, што сабраліся ўшанаваць памяць тых 9 паўстанцаў, забітых ў бітве за незалежнасць. Громкі вокліч вырваўся з грудзей прысутных у гонар ветэрана, і ён, падтрыманы пад рукі, хісткім крокам пайшоў да помніка, дзе далучыўся да атачэння ўраднікаў.

Адбылося жалобнае набажэнства, якое скончылася асвячэннем помніка. Потым каля помніка маршам прайшлі калоны вайсковых частак з Баранавіч, грамадскіх арганізацый і пажарнікаў.

Збліжаўся вечар, які абвесціў пра заканчэнне мерапрыемства. Людзі раз’ехаліся, але тут навечна застаўся помнік-капліца з парэшткамі герояў паўстання 1863 года.

Ганаровыя госці накіраваліся да маёнтка Грудопаль, уладар якога пан Антоні Юндзіл пачаставаў іх сціплай вячэрай. Падчас святочнага мерапрыемства пан Юндзіл быў адзначаны ваяводам Бечковічам ордэнам Polonia Restituta.

8 мая

Труп немаўляці ў кустах

Учора, каля вёсцы Бараціно (Вальнянская гміна), каля дарогі да вёскі Хлюпічы, пад кустом знайшлі часткова знішчаны труп немаўляці. У дзіцяці, закручанага ў пялюшкі, была адарваная нага і адсутнічалі вочы. Следства ў гэта справе праводзіць мясцовы пастарунак паліцыі.

9 мая

Трагедыя на вальнянскай дарозе

Вечарам 5 мая на шашы, што вядзе з Пагарэльцаў да Вольна, адбылася нязвыклая аварыя, ахвярай якой стаў сяржант Аліўка з 78-га пяхотнага палка, інструктар-падафіцэр з Паланечкі. Ён ехаў на фурманцы з жонкай і некалькімесячным дзіцём.

У пэўны момант коні спалохаліся праязджаючага аўто і панеслі фурманку. Ніякія спробы супакоіць ашалеўшых коней не прыносілі выніку. Сяржант Аліўка, бачачы, што ім усім пагражае смерць, загадаў жонцы скакаць з воза, што ёй і ўдалося, бо яна трапіла на свежа ўзаратую зямлю. Потым сяржант Аліўка, узяў дзіцё на рукі і саскочыў на цвёрды грунт.

Намагаючыся выратаваць немаўля, Аліўка не зважаў на сябе і пры падзенні зламаў ногі і руку. Аднак, нягледзячы на шалёны боль, не выпусціў дзіця і тое засталося цэлым і здаровым. Жонцы з цяжкасцю атрымалася выклікаць на месца трагедыі доктара з Вольна і паведаміць ад выпадку камандаванню ў Баранавічы. Позна ўвечары з горада прыбыў санітарны аўтамабіль і перавёз сяржанта ў гарнізонны шпіталь.

13 мая

Пажар на чыгуначным мосце

Учора, калі цягнік Ліда-Баранавічы мінуў станцыю Дварэц, машыніст убачыў палаючы мост і паспеў затрымаць цягнік. Чыгуначная служба патушыла пажар, і цягнік рушыў далей.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Красавік 1931. Газэты пра Баранавічы

Пачатак 1970-х гадоў. Будаўніцтва першага дзевяціпавярховага дома ў Баранавічах.
Фота: bartrans.net

Życie Nowogródzkie

1 красавіка

Падсудны памёр у судзе

28 сакавіка, а 12-й гадзіне, у Гарадскім судзе Ляхавічаў падчас зачытвання выраку 70-гадовы падсудны Даніэл Стрэльчык у выніку моцнага ўзрушэння самлеў. Пакліканы на месца здарэння доктар канстатаваў смерць.

8 красавіка

Адкрыццё школы рамеснікаў

Мы даведаліся, што неўзабаве ў Баранавічах адкрыецца Рамесніцкая школа. Гэтым займаецца арганізацыя Маці Школьная (Macierz Szkolna), якая ўжо стварыла ў нас Тэхнічную і Гандлёвыя школы. У нашых землях Рамесніцкая школа вельмі патрэбная і пры добрых умовах можа прынесці шмат карысці для сярэдняга класа.

Да ўвагі настаўніц

Напрыканцы сакавіка Таварыства апекі над дзяўчатамі ў Баранавічах адкрыла невялікі прывакзальны гатэлік на пяць ложкаў у доме пані Янчукевіч на вуліцы Зялёная, 3 (назва вуліцы не змянілася дагэтуль). Акрамя таго, што гэтая ўстанова размешчана побач з Палескім вакзалам, цэны там вельмі даступныя. Асаблівую ўвагу звяртаем на настаўніц, якія прыязджаюць на кароткі час у Баранавічы. Няхай жа яго дахам і паслугамі карыстаюцца.

9 красавіка

Труп пры дараўскай дарозе

Жыхар Адахаўшчыны, вяртаючыся 8 красавіка дадому з Дарава, заўважыў недалёка ад шашы труп мужчыны сярэдняга веку. Агляд паказаў, што няшчасны праляжаў там некалькі тыдняў. Хутчэй за ўсё, невядомы мужчына стаў ахвярай снежнай завеі. Асобу памерлага пакуль не атрымалася вызначыць, таму яго труп захоўваецца да прыезду судова-лекарскай камісіі.

Здарэнні

6 красавіка ў асадзе Тосін Сталовіцкай гімны, якая належыць Раману Савіцкаму, яго госць нейкі Уладзіслаў Кжэмінскі з Варшавы пачаў маніпуляваць рэвальверам гаспадара дома. Па неасцярожнасці падвыпіўшы Кжэмінскі стрэліў сабе ў левы бок. Цяжка параненага госця перавезлі ў Вольна ў шпіталь, дзе ім займаецца доктар Малецкі.

У той самы дзень у Баранавічах, на вуліцы Мінскай (з 1971 года – Прытыцкага), работнік чыгункі Назар Махаўчук быў цяжка скалечаны праходзячым цягніком №721, які ехаў з Беластока ў Баранавічы. Як высветлілася, у здарэнні цалкам вінаваты пацярпелы. Ён, нягледзячы на папярэджанне ахоўніка і апушчаныя шлагбаўмы, моцна хацеў патрапіць на іншы бок пераезду і ў гэты самы момант быў збіты цягніком. Пасля першай дапамогі яго перавезлі ў гарадскі шпіталь.

Маем механічную пякарню, але не маем хлеба

У Баранавічах існуе механічная пякарня «Еднасць» (былы хлебазавод на вул. Маякоўскага), якая забяспечвае выпечкай амаль увесь 35-тысячны горад. Пякарня тая, збудаваная паводле найноўшых тэхналогій, павінна даваць гораду хлеб адпаведнай якасці, да таго ж калі некалькі іншых пякарняў, што яшчэ існуюць тут, не могуць канкураваць з «Еднасцю». Пякарня мае некалькі супольных уласнікаў, якія, відаць, перакананыя, што горад павінен прымаць з удзячнасцю тое, чым яны ласкава адорваюць гараджан. Аднак хлеб, які выходзіць з гэтай пякарні, брудны не толькі звонку, але часта і ў сярэдзіне. Белы хлеб, які пякуць з так званай прасеянай мукі, зусім не падобны да яго, а больш да нейкага асаблівага гатунку, які пякуць толькі ў Баранавічах і абліваюць нейкім спэцыфічным растворам, смурод ад якога можа некаму цалкам адбіць ахвоту такое калі-небудзь есці.  

Напярэдадні Вялікадня 4 красавіка, ужо 2 красавіка, у Баранавічах было немагчыма наогул купіць хлеба, бо якраз трохі раней пачаліся жыдоўскія святы. Папраўдзе, механічная пякарня мела багата хлеба, але цалкам закарэлага. Людзі вымушаны былі на свята запасацца тым, што цяжка назваць хлебам. А як будзе па святах, аднаму Богу вядома, ну і супольнікам «манапалістам». Падчас побыту пана міністра Складкоўскага пякарня «Еднасць» атрымала пахвалу, але ці заслугоўвае яна яе цяпер, могуць пастанавіць тыя, хто вымушаны душыцца яе прадукцыяй.

Няхай бы мясцовыя ўлады звярнулі ўвагу на пякарню «Еднасць» і яе супольнікаў, каб у будучым гараджане забяспечваліся смачнай і здаровай выпечкай.

16 красавіка

Абвестка

Выканаўца баранавіцкага павятовага суда Лявон Падарэўскі, які жыве на вуліцы Нарутовіча, 57 (цяпер Камсамольская), абвяшчае, што 7 мая, а 10-й гадзіне раніцы, на кірмашы 3 мая (цяпер раён ваенкамата і радзільнага дома) адбудзецца аўкцыён па распродажы рэчаў, якія належаць Хіларыю Віткоўскаму. Будзе прададзена мэбля і 50 кг зерня кавы, ацэненых на 1090 злотых. Са спісам рэчаў можна пазнаёміцца ў дзень аўкцыёну.

18 красавіка

Адрыццё помніка ў Мілавідах

Як мы давелаліся, у дзень Канстытуцыі, 3 мая, у Мілавідах, гміне Дабрамыскай, адбудзецца ўрачыстае асвячэнне помніка паўстанцам 1863 года. У мерапрыемстве прымуць удзел прадстаўнікі ўрада, а таксама прадстаўнікі сталічнай эліты.

Павышэнне цаны на хлеб

На апошнім паседжанні Цэннікавай камісіі пры баранавіцкім старастве абмеркавалі справу па ўнармаванні цэнаў на прадукты першай патрэбы. Цэны на свініну, тлушч і кілбасныя вырабы былі трохі зніжаныя, але на некаторых баранавіцкіх складах вэндліны можна купіць тлушч значна танней, за вызначаны 11 красавіка кошты.

Затое цэны на хлеб і булкі былі ўзнятыя, а менавіта за 1 кг пытляванага хлеба (з дробна размолатай і прасеянай мукі) ­36 грошай, за 1 кг жытнага хлеба­ 25 грошай, за кілаграм булкі­ 1 злоты.

Аб электрыфікацыі Баранавічаў

Усім вядома, што Баранавічы на Крэсах з’яўляюцца самым маладым горадам, што з’явіўся некалькі дзесяцігоддзяў таму. Яшчэ сёння можна сустрэць старажылаў, якія некалі ўласнаручна забілі ваўка на землях, дзе цяпер поўным ходам развіваецца горад. Хаця цяпер надышлі цяжкія эканамічныя ўмовы, аднак Баранавічы ўжо з’яўляюцца самым вялікім горадам, акрамя Вільні, на тэрыторыі Віленскага і Навагрудскага ваяводстваў.

У параўнанні з суседнімі павятовымі гарадамі, Баранавічы па любым пытанні выглядаюць лепей. Несумненна, тут таксама хапае заганаў, але горад лідзіруе ва ўсіх накірунках па Навагрудскім ваяводстве. Напрыклад, па чысціні. Гэта найлепей можна адчуць цяпер, падчас веснавых разліваў, калі з сухімі нагамі можна абысці ваколіцы горада на адлегласці 7 кіламетраў.

Адзіная значная балячка, якая даецца ў знакі ўсяму гораду, гэта брак асвятлення вуліц і адпаведнага забеспячэння святлом жытла.

Дзе шукаць крыніцу гэтай хваробы? Магістрат горада дагэтуль не меў дастатковых грошай на будаўніцтва ўласнай электрастанцыі. Таму дамовіўся з кіраўніцтвам чыгункі і чэрпае электрычнасць з чыгуначнай электрастанцыі, аплочваючы выдаткі па рахунках канторы электрастанцыі. Апошнім часам па Баранавічах гуляюць чуткі, што чыгуначнікі збіраюцца разарваць дамову з магістратам і прымусіць горад падпісаць новую, якая амаль на 100% павялічыць выдаткі мясцовага бюджэту.

Пры абмеркаванні новай умовы магістрат слушна можа абмяркоўваць ранейшыя хібы і непаразуменні, што адбываліся з кіраўніцтвам чыгункі.

Такі праблемы ўзніклі нават падчас прыезду прэзідэнта Рэчы Паспалітай у Баранавічы, калі падчас урачыстай сустрэчы главы дзяржавы ў памяшканні стараства электрычнасць некалькі разоў згасала па віне чыгуначнікаў, хаця магістрат папярэдзіў і настойліва прасіў кіраўніцтва электрастанцыі забяспечыць стабільнай электрычнасцю горад у гэты час.

Магістрат таксама павінен дамовіцца аб падліку электрычнасці. Кіраўнітва чыгуначнай электрастанцыі ўсталявала дэфектныя лічыльнікі, якія ўвесь час паказваюць у пяць разоў больш спажытай электрычнасці, чым гэта было ў рэчаіснасці. Калі б дырэкцыя чыгункі ў Вільні магла б гарантаваць, што такія выпадкі больш не паўторацца, тады магістрат мог бы заставацца галоўным спажыўцом электрычнасці і надалей.

Да развязвання гэтых праблем, чыгуначныя ўлады павінны падумаць аб зніжэнні коштаў на нестабільную электрычнасць ці наогул не браць грошы. Бо такія паслугі не дазваляюць гораду стабільна развівацца.

Магістрат горада не павінен мірыцца з такім станам справы і ўсё ж такі падумаць пра будаўніцтва ўласнай электрастанцыі, якая б лепей абслугоўвала гараджан. Ужо цяпер улады Баранавіч вядуць перамовы як з айчыннымі, так і з замежнымі прадстаўнікамі адпаведных фірм, што могуць збудаваць электрастанцыю. 

19 красавіка

Крадзеж з узломам

На днях у буфет кінатэатра Casino, што належыць Хіндзе Валахнянскай, уламілася некалькі невядомых злачынцаў, які здзейснілі крадеж цукерак розных гатункаў на некалькі дзясяткаў злотых і збеглі ў невядомым накірунку. Справу расследуе камісарыят паліцыі.

22 красавіка

Праект пакупкі гігантафона

Рэгіянальны камітэт на чарговым паседжанні пастанавіў па прапанове старасты Пжэпалкоўскага купіць для Баранавіч гігантафон, праз які ў будучыні можна было б агучваць важныя абвесткі, прамовы, канцэрты і іншыя рэчы, карысныя для жыхароў горада.

Дзеля гэтага быў створаны адмысловы камітэт, які зоймецца зборам грошай.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Як савецкі дыпламат расстраляў у Баранавічах двух польскіх паліцэйскіх

Пра падзеі, што адбыліся ў 1929 годзе ў Баранавічах, пісалі многія выданні ў свеце, акрамя савецкіх. Бальшавіцкі чыноўнік у паліцэйскім пастарунку пастраляў у нашым горадзе паліцэйскіх.

Падзеі адбываліся, калі Баранавічы ўваходзілі ў склад міжваеннай Польшчы.

Усё пачалося 2 красавіка 1929 года. У той дзень супрацоўнік гандлёвага прадстаўніцтва СССР у Берліне Іван Апанасевіч разам з жонкаю сышоў на баранавіцкі перон, дзе праз нейкі час павінен быў перасесці на цягнік да Масквы. Аднак савецкі чыноўнік (які паходзіў з Малой Каўпеніцы) нечакана вырашыў наведаць сваю вёску, дзе жыў тады яго родны брат.

Артыкул з газеты Glos Poranny

Што адбылося падчас сустрэчы братоў, невядома. Але ў той самы дзень Апанасевіч з’явіўся ў паліцэйскім пастарунку ў Сталовічах і папрасіў паратунку. Па словах савецкага гандлёвага прадстаўніка, ён баяўся, што на яго быццам бы рыхтуецца замах. Паліцэйскія спраўдзілі дакументы і паведамілі Івану, што ён не мае права знаходзіцца на тэрыторыі Польшчы.

У суправаджэнні паліцэйскага Апанасевіч з жонкаю вярнуўся ў Баранавічы. А 19-й гадзіне іх прывезлі ў чыгуначны пастарунак паліцыі. Там Апанасевіч прад’явіў савецкі службовы пашпарт з польскаю візаю і яшчэ раз сцвердзіў, што на яго рыхтуецца замах. Намеснік баранавіцкага старасты прапанаваў Апанасевічам паехаць у гатэль і там пераначаваць, абяцаючы прыставіць да іх паліцэйскую ахову. Аднак Апанасевіч папрасіўся пераначаваць у паліцэйскім пастарунку, дзе адчуваў сябе больш бяспечна.

Цэнтральны вакзал у Баранавічах (здымак часоў І сусветнай вайны)

Раніцай наступнага дня у пастарунак прыйшлі рэферэнт бяспекі Баранавіцкага стараства Багдан Кухаркоўскі, камендант паліцыі Шпэла і павятовы лекар, каб дапамагчы арганізаваць выезд савецкага чыноўніка ў СССР.

Пасля некалькіх хвілін размовы лекар з камендантам паліцыі выйшлі з пакоя. Разам з Апанасевічам і жонкай застаўся Кухаркоўскі і дзяжурны па пастарунку паліцыянт Фелікс Жалязкоўскі.

У гэты час заваніў тэлефон. І калі Кухаркоўскі падняў трубку і пачаў з некім размаўляць, Іван Апанасевіч раптоўна выхапіў пісталет і зрабіў тры стрэлы. Ад першага стрэлу быў цяжка паранены ў патыліцу Кухаркоўскі. Дзве кулі трапілі ў Жалязкоўскага – пад лапатку і ў скронь, адна куля выйшла навылет праз галаву.

The Straits Times

Чацвёртым стрэлам савецкі дыпламат спрабаваў забіць сябе, але атрымаў толькі лёгкае раненне галавы. Жонка Апанасевіча спрабавала сарваць са сцяны армейскі карабін паліцэйскіх, але не паспела гэта зрабіць – набеглі іншыя паліцэйскія.

Газета ABC (Мадрыд)

Ад атрыманых ранаў Жалязкоўскі памёр пад вечар у баранавіцкім шпіталі, Кухаркоўскага перавезі ў Вільню, дзе збіраліся рабіць трэпанацыю чэрапа, аднак пазней вырашылі не чапаць кулю ў галаве. Апанасевіча трымалі ў гарадскім шпіталі пад вартаю. Да яго на сустрэчу прыязджаў савецкі консул.

Бальшавіцкая амбасада заявіла палякам, што Апанасевіч быў звольнены з займанай пасады за некалькі дзён да здарэння і таму вяртаўся дахаты. Зброя была ўжытая для абароны сакрэтных дакументаў, якія ён вёз з сабою.

Вуліца Сенатарская (цяпер Горкага)

Сам Іван Апанасевіч патлумачыў, што яшчэ ноччу пастанавіў ажыццявіць даўні намер – забойства адаго ці двух прадстаўнікоў польскай улады, што бароняць буржуазны лад жыцця. Нейкіх згрызотаў сумлення ён не адчуваў.

Савецкага дыпламата збіраліся праверыць на вар’яцтва.

Аднак 6 красавіка, а 10-й гадзіне раніцы, Іван Апанасевіч раптоўна памёр у шпіталі ад інфаркту. Польскія газеты сцвярджаюць, што смерць надышла якраз у той час, калі адбывалася пахаванне памерлага паліцыянта і труну выносілі з касцёла.

Артыкул з газеты Советская Сибирь

Як пазней пісалі польскія газеты, Апанасевіч у 1914 годзе з’ехаў з Каўпеніцы на тэрыторыю Расіі – хутчэй за ўсё, у пачатку Першай сусветнай вайны ён быў прызваны ў расійскае войска. Падчас рэвалюцыі Іван пайшоў працаваць у ЧК, дзе актыўна прымаў удзел у розных акцыях «чрезвычайки».

Пасля скасавання ЧК быў чальцом Калегіі і Сакратарыята ГПУ, а у 1923 годзе кіраўніком палітычнага бюро.  Пасля сканчэння Вышэйшай тэхнічнай школы быў прызначаны адным з кіраўнікоў аднаго з аддзелаў гандлёвага прадстаўніцтва СССР у Берліне.

Як высветлілася, Апанасевіч часта па дарозе у Расею ці Нямеччыну пад рознымі прычынамі заставаўся на некалькі дзён у брата пад Баранавічамі. Магчыма, у апошні раз ён заўважыў за сабою польскіх таемных агентаў у цывільным і таму звярнуўся ў паліцыю.

The Singapore

Гэты выпадак у гісторыі горада сёння амаль забыты. Апанасевіча пахавалі на праваслаўных могілках (у раёне сённяшняга гарвыканкама). Пасля ўсталявання савецкай улады ў верасні 1939 года пра яго магілу ніхто не ўзгадаў.

Жалязкоўскага ганарова пахавалі на каталіцкіх могілках, побач з Абеліскам па памерлых ад эпідэміі бежанцаў. Да сённяшняга часу яго помнік не захаваўся.

Абеліск на магіле 182 супрацоўнікаў рэпатрыяцыйнага этапу ў Баранавічах. Фота: Руслан РАВЯКА

Люты 1930. Газэты пра Баранавічы

Будынак вакзала Баранавічы Цэнтральныя. Здымак пачатку ХХ ст.

Życie Nowogródzkie

1 лютага

Як баранавіцкая інтэлігенцыя змагаецца з кніжным голадам?

Група баранавіцкай інтэлігенцыі на свае сродкі стварыла вадроўную бібліятэку. Пакуль яна складаецца з добрых кніжак і нават каштоўных, але толькі белетрыстыкі. Верагодна, у хуткім часе і сур’ёзныя кнігі прыйдуць да чытача.

2 лютага

У Баранавічах за шпіёнства асудзілі бандыта Берташа

Вядомы на працягу некалькіх год у наваградскім ваяводстве бандыт Берташ некалькі дзён таму быў асуджаны за забойства на пажыццёвы тэрмін. А 1 лютага ён ізноў з’явіўся перад акруговым судом на выязной сесіі ў Баранавічах. Гэтым разам яго абвінавачвалі ў шпіёнстве на карысць адной з суседніх краін. Бандыт Берташ быў асуджаны па гэтай справе на 20 год турмы з узмоцненым рэжымам.

18 лютага

Ці не зашмат?

За мінулы тыдзень мелі мы ажно 11 дробных крадзяжоў у горадзе. Гэта досыць паказальная лічба, якая можа сведчыць, што маем дачыненне з арганізаванай шайкай злодзеяў.

У абароне спажыўцоў

Пан пракурор акруговага суда ў Наваградку прыцягнуў да адказнасці жыхароў горада Баранавічы Юліяна Замбрыцкага і Канстанціна Прыступу, якія купілі і закансервавалі для продажу вялікую колькасць свініны з чарвямі, шкоднымі для здароўя.

Сумленны працаўнік

Пан пракурор акруговага суда ў Наваградку прыцягнуў да адказнасці жыхара Баранавіч Мотэля Палонскага, які быў супрацоўнікам аб’яднання купцоў у Баранавічах і скраў на офісе з шуфлядкі каля 700 злотых. Людзі, якія ведаюць Матэльку, кажуць, што пачаў ён заглядаць да чужых шуфляд, не маючы яшчэ і дваццаці гадоў. 

19 лютага

Узарваўся запал ад гранаты

У Баранавічах пры вуліцы Каляёвай працуе вайсковая крама пана Грыншпата. Калі работніца Вераніка Міхалкевіч наводзіла там парадак, у яе руках узарваўся запал ад ручной гранаты. Міхалкевіч атрымала пашкоджанне рук і вока.

Рабунак на дарозе Дзераўная – Моўчадзь

18 лютага каля вёскі Высоцк невядомы бандыт, у вайсковай форме і з карабінам, напаў на Казакевіча, жыхара вёскі Серабрышча. Паміж бандытам і Казакевічам адбылася бойка, падчас якой бандыт зрабіў два стрэлы, але прамазаў. Пасля беспаспяховай бойкі Казакевіч параніў нажом бандыта ў плячо і той уцёк у лес, кінуўшы на дарозе карабін. Паліцыя зладзіла пагоню.

Шпіён ці ахвяра непаразумення

На станцыі Баранавічы затрымалі маладога чалавека, які чакаў цягніка на Слонім. Высветлілася, што гэта Ян Ласевіч, жыхар Слонімскага павета. У снежні мінулага года ён перайшоў граніцу да СССР, дзе яго затрымалі і пасадзілі ў турму ў Койданаве. Праз некалькі дзён яго выпусцілі і выслалі назад у Польшчу. Перакрочыўшы граніцу, Ласевіч пешкі прайшоў да Сталбцоў, адтуль падаўся да Гарадзеі, дзе сеў на цягнік і прыехаў у Баранавічы. У Баранавічах чакаў цягніка да Слоніма, але яго арыштавалі. Ласевіч сцвярджае, што пераходзіў граніцу з намерам застацца ў СССР, дзе мае дзвюх цётак. Зараз праходзіць праверка, з мэтай выявіць, ці словы Лаевіча праўда.

Абвестка пра пракат новага фільма “З дня на дзень”, размешчанага ў газеце “Zycie Nowogródzkie”

Гаспадарка ў Баранавічах

Інтэрв’ю з віцэ-бурмістрам інжынерам Аронам Віннікам

Наш горад, які развіваецца з надзвычайнай хуткасцю, мае яшчэ шмат балячак. Каб бліжэй праінфармаваць грамадскасць пра будучыя намеры магістрата, падаўся ваш карэспандэнт да віцэ-бурмістра пана інжынера Віннікаv. Атрымалася наступная размова:

– Маленькае інтэрв’ю, пане бурмістру, – пачынаю я. – Якія інвестыцыі магістрат плануе ажыццявіць сёлета?

– Перадусім скончыць будаўніцтва пачатковай школы і здаць яе да пачатку навучальнага года.

– А адкуль грошы?

– Цяпер маем 50000 злотых на гэтыя мэты, давядзецца ўзяць крэдыт 150000 злотых і, акрамя таго, атрымаем фінансаванне ад куратараў школьнай акругі.

Далейшы клопат магістрата – перабрукаванне і брукаванне вуліц. На гэта патрабуецца каля 75 тысяч злотых. Запланавана забрукаваць усе вуліцы ад Шаптыцкага (цяпер Савецкая) да Грабаўскай (цяпер Куйбышава).

Акрамя таго, плануемы ўпарадкаваць гарадскі парк – акультурыць алеі, усталяваць лавы, высадзіць кветнікі і г.д. Таксама зоймемся скверам каля вуліцы Міцкевіча і Польскага банка (цяпер раён бульвара Хейнала). А далей перапрацаваць план развіцця горада.

– А як магістрат плануе развязаць праблему асвятлення горада?

– Ужо цяпер прыступілі мы да замены электрычнага дроту на медны, падводзім яго да спажыўцоў. Гарадское асвятленне будзе шырэйшым за кошт павелічэння колькасці лямпачак у лямпах і ўстаноўкі новых светлавых кропак пераважна на перыферыі.

Балячкі нашага асвятлення ў тым, што горад не мае сваёй электрастанцыі і карыстаецца той, што належыць чыгунцы. І хаця яна больш-менш неяк працуе, але часта святла не бывае, яно міргае, гасне і электрычнасці не хапае. Таму магістрат плануе звярнуцца да кіраўніцтва чыгункі ў Вільні з просьбай павялічыць магутнасць машын і збалансавання падачы электрычнасці.

– А ўласная электрастанцыя?

– Гэта ў будучым, бо цяперашні кантракт дзейнічае для нас яшчэ тры гады.

– Ці займаецца магістрат вельмі актуальнай справай мадэрнізацыі гарадской бойні і якія мае ў гэтым цяжкасці?

– Пачну з цяжкасцяў. Цяжкі фінансавы стан усёй краіны не дазваляе сёлета скончыць работы. Для гэтага патрэбна больш за 300 тысяч злотых. Але мы амаль дамовіліся на атрыманне крэдыту на вельмі выгадных умовах. Калі гэта адбудзецца, напрыканцы года бойня можа быць здадзена ў карыстанне.

– Ці не збіраліся вы заняцца пабудовай прыстойных кіёскаў, бо існуючыя псуюць выгляд горада?

– Пытанне будаўніцтва кіёскаў было вырашана на пасяджэнні магістрата і зараз знаходзіцца ў тэхнічнай камісіі для разгляду і накіравання ў гарадскую раду.

– Як магістрат збіраецца развязаць праблему гарадскога тэатра? Ці не бачыць магчымасці пабудовы хаця б прыстойнага гарадскога кінатэатра?

– Магістрат разумее, што гэта справа важная і патрэбная, бо мы самі найбольш за іншых адчуваем адсутнасць. Але наш горад вельмі малады і мае намнога больш значных праблем для вырашэння.  

– Як магістрат вырашае гарачае пытанне ў справе пабудовы школ?

– Цяпер, як я ўжо раней адзначыў, мы маем будынак для дзвюх школ. На будучыню запланавана пабудова цэлай сеткі пачатковых школ, але ўсё залежыць ад фінансаў горада.

– На якім этапе цяпер падрыхтоўка бюджэту?

– Бюджэт горада распрацаваны магістратам і цяпер знаходзіцца на ўзгаджэнні розных камісій. Але ёсць надзея, што да 1 красавіка будзе зацверджаны ўладамі.

– Яшчэ адно пытанне, пане віцэ-бурмістру, як магістрат удзельнічае ў будаўніцтве аэрадрома LOPP (Ліга супрацьпаветранай і супрацьгазавай абароны).

– У магістраце разумеюць, што аэрадром вельмі важны для будучага развіцця горада, таму мы будзем дапамагаць у яго пабудове. Гэта падцвярджае і прызначэнне значных сродкаў у бюджэце. Праз пабудову аэрадрома Баранавічы, якія знаходзяцца на шляху паміж Захадам і Усходам і з’яўляюцца найвялікшым гадлёвым горадам на Усходніх Крэсах, нас чакаюць яшчэ большыя магчымасці развіцця.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Чэрвень 1939. Газэты пра Баранавічы

Будынак пошты ў Баранавічах падчас нямецкай акупацыі. Пасля вайны быў перабудаваны ў гарадскі Дом культуры. Фота: 1871.by

Kurjer Wileński wraz z Kurjerem Wileńsko-Nowogródzkim

2 чэрвеня

Новы будынак пошты

З 1 чэрвеня 1939 года баранавіцкая пошта перанесла ўсе свае офісы і аддзелы ў новы ўласны будынак на вуліцы Міцкевіча (цяпер вул. Леніна. Будынак пошты знаходзіўся на месцы будынка цяперашняга гарадскога Дома культуры. – Аўт.)

15 чэрвеня

Чыгуначныя касіры скардзяцца на перагрузку на працы, а грамадства – на адсутнасць турыстычных паслуг у Баранавічах

Мы ўжо абмяркоўвалі неабходнасць адкрыцця гандлёвага агенцтва ПБП Orbis (польскае бюро падарожжаў у міжваенны час. – Аўт.) у Баранавічах для зручнасці шматлікіх турыстаў, якія часцей і часцей наведваюць Наваградчыну ды не могуць знайсці ніякай падтрымкі, а таксама скардзяцца на страшэнныя турыстычныя ўмовы на нашых землях.

Нягледзячы на тое, што турыстычны сезон даўно пачаўся, кіраўніцтва чыгункі, а таксама віленская філія ПБП Orbis ніколі нічога не рабілі, каб развязаць гэтую балючую праблему ў Баранавічах.

Надышоў час, каб «аўтарытэтнае начальства» перастала глядзець на Баранавічы як на нейкія правінцыйныя Цюцькавічы і зразумела, што Баранавічы сёння з’яўляюцца адным з найважнейшых турыстычных цэнтраў у Навагрудскім ваяводстве, адкуль пачынаюцца ўсе турыстычныя і чыгуначныя маршруты як на Усход, так і на Захад.

Чыгуначныя касіры на вакзалах у Баранавічах сёння так перагружаны працай, што маюць намер прасіць у Галоўным упраўленні чыгункі ў Вільні аб увядзенні двухзменнай працы і значным павелічэнні колькасці супрацоўнікаў станцый. Грамадства ж скардзіцца на адсутнасць у горадзе продажу квіткоў бюро падарожжаў Orbis.

Каго цікавіць лёс рэзервістаў у Баранавічах

У вельмі непрыемнай сітуацыі ў Баранавічах апынулася шмат жанчын, мужоў якіх прызвалі ў войска. Ім не хапае сродкаў для арэнднай платы за жыллё. На гэтым фоне адбылося некалькі скандальных выпадкаў. Напрыклад, уласнік дома на вул. Ваяводская, 41 (цяпер вул. Вільчкоўскага і частка пр-та Савецкага ад маста да вул. Шаўчэнкі. – Аўт.) пад выглядам рамонту разбурыў печку ў сціплым пакойчыку «рэзервісткі» і выгнаў яе на вуліцу з двума маленькімі дзецьмі.

А гэтымі днямі ў паліцыю звярнулася Антаніна Скаробагат, што жыла на 1-м Чыгуначным завулку (цяпер завулак Пугачова. – Аўт.) і паведаміла, што гаспадар дапушчае да яе і яе родных пастаяннае самавольства, таму што яна не можа аплаціць яму арэнду, бо мужа забралі ў войска.

Такія «патрыятычныя» подзвігі ўладальнікаў нерухомасці павінны быць пакараныя, некага павінен зацікавіць лёс жанчын, чыіх мужоў прызвалі на зборы ў войска.

Gazeta Wileńska

1 чэрвеня

Сабака загрыз жанчыну

З Крошына, гміны Сталовіцкай, паведамляюць, што 57-гадовая жыхарка вёскі Алена Рачкоўская прыйшла на падворак Пятра Кабяка. Каля хлява на яе накінуўся прывязаны сабака і вырваў жанчыне лытку, а пасля так пакусаў, што тая памерла праз некалькі хвілін.

7 чэрвеня

Каінава забойства на вяселлі

На вяселлі ў вёсцы Малая Валахва адбылася крывавая драма паміж братамі Корабамі – Янам і Сымонам. У пэўны момант «падгазаванае» таварыства, падбухторанае Сымонам Корабам, напала з нажамі і камянямі на Яна Кораба. У выніку Ян пацярпеў так моцна, што памёр ў баранавіцкай бальніцы. Былі затрыманыя вінаватыя ў збіцці, сярод якіх Сымон Кораб, Мікалай Калюта, Якуб Шастак і Юрый Кораб.

10 чэрвеня

“Пяшчотная” маці

Станіслава Маркушэўская з вёскі Ёлова нарадзіла дзіця пазашлюбам і пасля родаў наўмысна ніяк не дапамагла немаўляці, таму неўзабаве дзіця памерла.

22 чэрвеня

Скарб побач з дарогай

У Моўчадзі падчас дарожных работ каля шасэ быў знойдзены рулон срэбных манет (каля 20 штук) XV і XVI стагоддзяў. Гэтыя манеты былі расцягнутыя дарожнымі работнікамі, у якіх атрымалася пасля забраць толькі 8 манет.

25 чэрвеня

Калодзеж і брудныя боты «санітара»

На платформе каля станцыі «Баранавічы-Палескія» на працягу некалькіх гадоў існавала студня з аўтаматычнай помпай. Карысталася яна папулярнасцю ў пасажыраў. Калі ў спякотны летні дзень на вакзал прыбываў цягнік, то пасажыры маглі атрымаць свежы і бясплатны напой. А калі на станцыю прыязджалі вагоны, запоўненыя салдатамі, то студня была проста абложаная маладымі ваярамі, якія прагнулі вады.

Зразумела, што пасля кожнага «наплыву» вакол студні з’яўлялася невялікае балотца, якога можна было б пазбавіцца, калі б кіраўніцтва чыгункі здагадалася зрабіць адвод вады ў сад, што знаходзіцца ў супрацьлеглым баку ад чыгуначных шляхоў. Ці хаця б рабочыя проста пракапалі б канаўку ў бок саду. На жаль, гэтая недарагая інвестыцыя, відаць, лічылася непатрэбным выдаткам, таму вада з калодзежа спакойна цякла праз некалькі дзясяткаў гадоў у напрамку чыгуначных шляхоў і ніхто нічога не зрабіў.

Але ў апошнія дні нейкі чыгуначныя «санітар», што ішоў каля рэек, верагодна, намачыў абутак і адразу ж узняў вэрхал, што студня на пероне непатрэбна і пагражае цэласнасці чыгуначных шляхоў. Адразу ж пачалі дэмантаж помпы і знос калодзежа.

Грошы на гэта знайшліся, толькі ніхто не падумаў, што тысячы пасажыраў, якія едуць сотні кіламетраў цягніком – ні на пероне, ні на вакзале цяпер не атрымаюць вады. Але навошта лічыцца са зручнасцю для тысячы пасажыраў, калі забрудзіліся боцікі «чыгуначнага санітара».

29 чэрвеня

Чыноўнік гарадскога суда ў Баранавічах асуджаны да 2 гадоў пазбаўлення волі

Лаву асуджаных у Баранавічах займае былы чыноўнік гарадскога суда Уладзіслаў Канюшэўскі, які шмат год працаваў на пасадзе. Ён абвінавачаны ў тым, што браў хабар ад нейкага Фурсы. Апошні быў раней асуджаны некалькімі выракамі, але Канюшэўскі, які тады працаваў у судзе, прыпыняў выкананне гэтых прысудаў. Толькі калі Фурсу забралі ў турму для адбыцця пакарання, выявіліся махінацыя чыноўніка. Суд асудзіў Канюшэўскага на 2 гады турмы і пазбаўлення правоў на 3 гады.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Польская авіяцыя ў Баранавічах, 1920 год

Breguet XIVB2 z 3. Eskadry Wywiadowczej z bardzo dobrze widocznym godłem jednostki – „Śmiercią grającą na skrzypcach”.

Самалёт Breguet XIVB2  з  3-й Эскадры выведкі. На самалёце вельмі выразна бачны выява эскадры – „Сьмерць якая грае на скрыпцы”.  Здымак выкананы на аэрадроме пасьля выртаньня з баявога вылету 14 кастрычніка 1920 году. Самаёлт носіць завадскі нумар  10.41 iі служыў у 3. ЭВ з 18.09.1920 да 01.11.1920. У кабіне сядзіць сяржант пілот   P. Toluściak т паручнік назіральнік  Stanisław Ratomski. Каля машыны  першы зправастаіць камандзір  3. ЭВ капітан пілот  D. Makijonek, а побач яго (у скураной куртцы) пілот эскадры паручнік пілот T. Prauss.

Як бачна на здымку пілоты мелі час ну гульню ў гольф!

Breguet XIVA2 na lorach kolejowych w Baranowiczach 18.11.1920 roku

Ёсьць здымкі , дзе самалёты Breguet XIVA2 эскадры месьцяцца на чыгуначных платформах  18.11.1920 году. На адным самалёт  3-й Эскадры выведкі.  Зьвярніце ўвагу на грубое футра ў якое апрануты персанал.  На адным здымку самалёт з нумарам 10.15. На яго кабіне ляжыць падпаручнік пілот  K. Zacharewicz, з левага боку каля кабіныстаіць сяржант пілот  P. Toluściak – дабраахвотнік з ЗША (Pittsburg) – каля яго стаіць сяржант пілот W. Wojtowski з 17-й Эскадры.

На апошнім здымку на адно з кабінаў відаць завадскі нумар  10.43.  Здымкі выкананыя падчас перабазірваньня аэрадрому да Варшавы.

Здымкі паходзіць адсюль.