Сьнежань 1930. Газэты пра Баранавічы

1950 год. Палескі вакзал у Баранавічах.

Życie Nowogródzkie

5 снежня

З пасяджэння камітэта адбудовы Баранавіч

25 лістапада на чале старасты пана Пржэпалкоўскага адбылося паседжанне камітэта адбудовы горада. Пра справы расказаў пан Пётр Радкевіч, сакратар бюро камітэта.

На паседжанні было разгледжана 70 спраў. Усе справы аб выдзяленні крэдытаў (іх 19) былі разгледжаны прыхільна. Усе, хто іх атрымаў на агульную суму 10000 злотых, гэта людзі, якія не маюць уласнага жылля ці жывуць у бараках ды нават у зямлянках.

Культурны рух сярод чыгуначнікаў

29 лістапада ў ладнай зале клуба чыгуначнікаў тэатральная група чыгуначнікаў рэжысёра Міхалоўскага паказала драму Старжынскага «Зорка Сібіры». Былі прададзеныя ўсе квіткі да апошняга месца ў зале. Іх не хапіла для вялікай колькасці ахвотных. Актораў запляскалі гледачы. Таму вырашана паўтарыць паказ п’есы 9 снежня пасля поўдня. Прыбытак з паказу артысты-чыгуначнікі перададуць на будаўніцтва падводнай лодкі.

11 снежня

Нязвыклы інтэлігент у ролі каланіста ў Баранавіцкім павеце

Каля Палонкі, былога асяродка асветы, якую тут неслі айцы ордэна Дамініканаў, ляжыць вёска асаднікаў Бруханшына (цяпер лесапасадка на захадзе ад вёскі Небыты), некалі манастырскі маёнтак.

У той вёсцы некалькі год таму купіў 27 га зямлі нязвыклы дзеяч з такога тыпу інтэлігенцыі. Ён прагнуў мець ва ўласнасці кавалак зямлі ў ваколіцах, апетых Міцкевічам, і хацеў узняць яе на найвышэйшы сельскагаспадарчы і жывёлагадоўчы ўзровень. Гэта пан Таманэк з Катовіц, прафесар, які выкладае ў тамтэйшай гімназіі, дзеяч высокага ўзроўню, які навучае за свой кошт бедную, але таленавітую моладзь.

У хаце прафесара Таманка летам гасцявалі дзесяць школьнікаў. Яны блізка пазнаёміліся з мясцовай вясковай моладдзю, вучылі яе філарэцкім спосабам мастацтву прыгожага жыцця, пазнаёмілі іх са спортам, ладным спевам і наогул са шляхетным адпачынкам.

А адбывалася ўсё гэта так паціху, так міла. 

Бруханшчына на мапе 1924 года.

12 снежня

Можа, дачакаемся спальных вагонаў

Даведаліся, што бурмістр Баранавіч, пан інжынер Віннік, дабіваўся ў Вільні, у дырэкцыі чыгункі, далучэння да цягніка, які едзе з Баранавіч да Варшавы, спальных вагонаў ІІІ класа. Такая доўгая дарога без спальных вагонаў моцна стамляе. Просьба айца нашага горада была прынята прыхільна, таму, можа, хутка дачакаемся еўрапізацыі нашых камунікацыйных стасункаў са сталіцай.

13 снежня

Грып шырыцца ў Баранавічах

Ужо доўгі час пануе ў нашым горадзе грып. Ёсць дамы, дзе хварэе па некалькі асобаў. У школы ходзяць не ўсе вучні.

Знойдзены труп

11 снежня, а 19.20, пасля праезду цягніка Лунінец-Баранавічы, за 500 метраў ад станцыі Ведзьма працоўныя знайшлі на рэйках труп мужчыны, прыкладна 25-гадовага ўзросту, жыдоўскай нацыянальнасці. Дакументаў у нябожчыка не знайшлі, акрамя квітка на праезд ад Лунінца да Пагарэльцаў. У нябожчыка пакалечаная галава і парэзаныя левая рука ды правая нага. Верагодна, што пры пераходзе да іншага вагона чалавек зваліўся пад колы. Высвятленнем асобы загінуўшага займаецца паліцыя.

16.12.1930 года, Życie Nowogródzkie. “Чужое хваліце, свайго не ведаеце!” Рэклама віна з садавіны і мёду ад алкагольнай крамы “Эканомія” ў Баранавічах.

17 снежня

Замятае рэйкі

Снежная завіруха, якая трывае ўжо чатыры дні, прывяла да значных спазненняў на чыгунцы. На лініях Ліда-Лунінец, Лунінец-Брэст, Вільня-Сельцы, Варшава-Стаўбцы, Граева-Брэст-Стаўбцы цягнікі прыходзяць са спазненнем да дзвюх гадзін.

Кіраўніцтва чыгункі, каб не дапусціць далейшага спазнення цягнікоў, выслала групы работнікаў, але з-за фатальных умоваў працы, выкліканых моцным ветрам са шчыльным снегам, чыстка чыгуначных шляхоў адбываецца з вялікімі цяжкасцямі.

У падобнай сітуацыі апынулася не толькі наша ваяводства, а таксама ваяводствы паўночна- і паўднёва-ўсходнія.

Таксама адзначым, што сувязь з Наваельняй, як чыгункай, так і аўтобусамі, утрыманая.

18 снежня

Пажар

14 снежня ў кацельнай гарнізоннай пральні паўстаў пажар, у выніку якога згарэла пральня, кацельная з усім абсталяваннем, 2000 асобнікаў бялізны, 100 асобнікаў зношанай вопраткі, 451 злоты гатоўкаю, а таксама ўсе дакументы. Агульныя страты складаюць 40000 злотых. Прычыны пажару не выяўлены.

Абвестка

Гандлёвы банк у Варшаве паедамляе, што аддзел банка ў Баранавічах будзе ліквідаваны 31 снежня 1930 года. Таму запрашаем шаноўных кліентаў забраць свае ўклады.

20 снежня

Зорка для найбяднейшых дзяцей Баранавіцкага павета

Энергічна працуе Павятовы калядны камітэт, які мае свае падкамітэты ў гмінах. У ва ўсіх школах будуць арганізаваныя ялінкі для найбяднейшай дзятвы, а дзе-нідзе атрымаецца ўладзіць куццю для самых убогіх старых і сіротаў. Да гэтай акцыі запрошана духавенства і грамадскія дзеячы, вядомыя ў павеце сваёй дабрадзейнай працай. 

21 снежня

Вырак шпіёнам

Акруговы суд у Навагрудку на выязной сесіі ў Баранавічах асудзіў Тэадора Крэмілка да 5 гадоў «цяжкай турмы» за шпіёнства і за такое ж злачынства, але па іншай справе Міхала Дземідовіча і Яна Адроцкага, да 4 гадоў турмы кожнага.

Рэха забойства Галабурды

Акруговы суд у Навагрудку на выязной сесіі ў Баранавічах асудзіў да 5 гадоў турмы кожнага: Пятра Зубрыцкага, Емяльяна Бондара і Рамана Ельскага. Яны дзейнічалі па папярэдняй змове, 17 чэрвеня спаткалі Мікалая Галабурду і пабілі яго кіямі па галаве, чым нанеслі цяжкія пашкоджанні ў выглядзе пралому цемянной косткі чэрапа, з-за чаго Галабурда памёр.

18.12.1930 года, Życie Nowogródzkie. Рэклама алкагольнай крамы “Эканомія” ў Баранавічах да Калядаў.

23 снежня

Новы бурмістр

Учора ў Баранавічах адбылося паседжанне Гарадской рады, на якой абралі бурмістрам пана інжынера Стэфана Сенпоўскага, былога бурмістра горада Радзівілаў у Валынскім ваяводстве. Радныя, якія належаць да Польскай сацыялістычнай партыі (PPS), Бунду і Poalejsion, устрымаліся ад галасавання.

Самастрэл

19 снежня 20-гадовы Лявон Махляр, сын Андрэя, жыхар вёскі Вялікая Лотва Ляхавіцкай гміны, маніпулюючы паляўнічай стрэльбай, прастрэліў сабе правае лёгкае. Лявона Махляра завезлі ў баранавіцкі шпіталь. Па словах лекара, рана адносіцца да катэгорыі цяжкіх пашкоджанняў цела.

24 снежня

Музей імя Рэйтана

Зварот да калекцыянераў

Доўгая і вялікая справа Рэгіянальнага камітэта ў Баранавічах у правядзенні рэгіянальнай выставы мае працяг – на днях пачаў працаваць музей імя нязломнага пасла навагрудскай зямлі Тадэвуша Рэйтана.

Нястомны калекцыянер і куратар гэтага павятовага музея, пан прафесар Турскі з купкай моладзі з гімназіі энергічна рупіцца, каб гэтая пляцоўка нашай зямлі папулярызавала інфармацыю пра яе і годна прадстаўляла. Зразумела, што ў гэткі час кожны ахвярадаўца вельмі важны.

Таму нагадваем, што адрас музея Тадэвуша Рэйтана – гэта памяшканне, якое ў перадвыбарчы час было заўсёды шматлюднае, бо там знаходзілася бюро Беспартыйнага блоку. І туды лёгка трапіць: Шаптыцага, 31 (цяпер вул. Савецкая). А прафесар Турскі там працуе ўвечары з 7-й да 9-й гадзіны.

З радасцю трэба падкрэсліць, што гімназісты ахвяруюць не толькі сваёй працай, але і прыносяць свае калекцыі ці адмыслова нарыхтаваныя прыродныя матэрыялы, якія ў аддзеле прыродазнаўчым сабраныя амаль цалкам моладдзю.

Гэта прыгожы прыклад для старэйшага пакалення.

Таму яшчэ раз звяртаемся да ахвярных уласнікаў калекцый, няхай ідуць следам пана Плятэра са Сваяціч, які сваімі прыгожымі экспанатамі, што аддаў на дэпазіт, заклаў фундамент для найбагацейшага ў баранавіцкім музеі гістарычнага аддзела.

31 снежня

Цэны

Максімальныя кошты на прадукты першай патрэбы (за кг) у Баранавічах: хлеб жытнёвы грубога памолу – 23 грошы, хлеб каравайны – 33 грошы, сала – 2,6 злотых, свініна – 1,8 злотых, ялавічына – 1,55–1,7 злотых.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Ліпень 1930. Газэты пра Баранавічы

Кандуктар і кіроўца баранавіцкага аўтобусу “Вакзал – Трэцякі”. Фота 1950 гадоў.

Życie Nowogródzkie

2 ліпеня

Забіў пярун

27 чэрвеня а 9-й раніцы на полі маёнтка Арабаўшчына (Сталовіцкай гміны) у час буры, падчас касьбы, быў забіты пяруном 21-гадовы жыхар вёскі Арабаўшчына Міхаіл Кухарчык, сын Міхаіла.

Да ўвагі ўлады

З правага боку вуліцы Міцкевіча (цяпер вул. Леніна) праз узлесак вядзе сцежка, якой карыстаюцца пераважна раварысты і жыхары калоніі чыноўнікаў. Насупраць дому старасты (цяпер кавярня каля Дома Культуры) выкапаныя ірвы, якія так замаскіраваныя, што пакуль нехта з праяджаючых на ровары не зваліцца (у лепшым выпадку) са свайго жалезнага каня, дагэтуль не заўважыць небяспекі. Штодня можна назіраць па некалькі такіх здарэнняў.

Але ёсць і іншыя небяспекі таго шляху. Сцежка, што ідзе праз лясок, уся ў выбоінах і каранях. З-за такога кораня некалькі дзён таму праязжаючы раварыст пляснуўся так аб зямлю, што потым ляжаў некалькі хвілін, не ўстане паварушыцца.

Звяртаем на гэта ўвагу кіраўнікоў гораду, каб хаця б упарадкавалі ірвы, бо невядома, дзеля чаго яны наогул там патрэбны.

3 ліпеня

Статут аб камунальным падатку на сабак (скарочана)

На падставе пастановы павятовага сейміка ў Баранавічах ад 1.03.1930 г., у Баранавіцкім павеце ўводзіцца падатак на сабак. Уладарамі сабак лічацца ўласнікі нерухомасці, дзе жыве жывёла, а ў арэндным жыллі – глава сям’і. Штогадовы падатак складае: на кожнага першага сабаку – 30 злотых; за кожнага другога – 40 злотых; за кожнага наступнага – 50 злотых (рэд.: пуд жыта ў той час каштаваў 2 злотых). Падатак сплочваецца ў красавіку адным плацяжом. Ад падатку вызваляюцца : шчанюкі да 8 тыдняў ад нараджэння; адзін сабака на ланцугу – для аховы гаспадаркі на хутарах і вёсках; два сабакі на ланцугу – для аховы аддалёных паселішчаў (фальваркі і калоніі); адзін паляўнічы сабака; сабакі на дзяржаўнай службе; сабакі, гаспадары якіх часова знаходзяцца ў вясковых гмінах (да 4 месяцаў); сабакі, выстаўленыя на продаж гандлярамі жывёлаў; сабакі, што належаць іншым дзяржавам. Павятовы аддзел мае права ў выключных выпадках вызваляць ад выплаты падатку на сабак. Нясплата падатку будзе карацца штрафам да 345,9 злотых.

Абвестка пра продаж 2 га зямлі каля ракі, пад будаўніцтва млына. Газета Życie Nowogrodzkie ад 30.07.1930.

4 ліпеня

Выстава кілімаў у Баранавічах

Ад 3 па 8 ліпеня ў будынку “Крэсовага клубу” на вуліцы Шаптыцкага (цяпер Савецкая) жыхаркі павету ладзяць выставу кілімаў і мастацкіх работ. Кілімы і іншыя экспанаты паходзяць з вядомай мастацкай майстэрні пані Грудзінскай у Познані. Такія кілімы ўжо знаходзяцца ў каралеўскім замку ў Варшаве і летняй рэзідэнцыі польскіх прэзідэнтаў. Дзякуючы таму, што пані Грудзінская мае шматлікія стасункі на Крэсах ўсходніх, атрымалася яе ўгаварыць паказаць мастацкія творы, што даюць магчымасць зарабляць шматлікім жанчынам, таксама і ў Баранавіцкім павеце. Выстава будзе працаваць у Баранавічах толькі тры дні. Кошт білетаў: 50 грошай для дарослых, 30 – для школьнай моладзі і 20 грошай для групавых экскурсій.

5 ліпеня

Скандальная бойка пажарных на пажары

30 чэрвеня ў Русінавічах (Мядзведзіцкай гімны) адбыўся вялікі пажар, падчас якога згарэла 15 гаспадарак. Як мы высветлілі, падчас пажару адбылася бойка паміж пажарнымі з Мядзведзічаў і Рачканоў. Ня гледзячы на заклікі мядзведзіцкага войта апамятацца, бойка трывала так доўга, пакуль не загарэлася ажно 15 гаспадарак. Падставай для канфлікту сталі аддаваныя супрацьпажарныя загады. Згарэлі 15 дамоў, 15 хлявоў, 2 адрыны са збожжам, а таксама 4 каровы, 16 авечак, 2 свінні і 8 парасят. Агульныя страты складаюць 100 000 злотых.

Забойства на вуліцы Кашаровай

2 ліпеня а 23.15 паліцэйскі Адольф Станчук, праходзячы вуліцай Кашаровай (вул. Міцкевіча), знайшоў непрытомнага мужчыну, які памёр па дарозе ў шпіталь. Па знойдзеным у нябожчыка дакументам выявілася, што гэта Ян Навіцкі, што пражываў у Баранавічах на вуліцы Горнай, 1 (цяпер Тарфяная). Следства выявіла, што Навіцкага пабілі 4 пьяныя мужчыны. Пры спатканні з Навіцкім, таксама пьяным, паміж імі распачалася сварка, а потым бойка, у выніку якой апошняга знайшлі непрытомным. У нябожчыка была падрапаная скура каля носа і апухлыя вочы. Па падазрэнні ў забойстве затрыманы Стэфан Грахоўскі, Табелёў, сяржант Вашкевіч і старэйшы сяржант Малыш з 78 палка пяхоты, што размешчаны ў Баранавічах.

Абвестка пра паказ фільма «SOS» у кінатэатры APOLLO. Газета Życie Nowogrodzkie ад 20.07.1930.

11 ліпеня

Забіла гарматным снарадам

8 ліпеня каля вёскі Дзераўная падчас вучэнняў 29 палка палявой артылерыі была забіта гарматным снарадам жыхарка вёскі Дзераўная, 14-гадовая Кацярына Пракаповіч, якая збірала абломкі снарадаў.

Адкрыццё рэгіянальнай выставы ў Баранавічах

Баранавічы перажылі ўчора сапраўдны выдатны дзень, калі ажыццявілася шматмесячная праца мноства людзей. На залітых сонцам вуліцах горада вісяць транспаранты, што запрашаюць да ўдзела ў выставе.

Тым часам ў залях Гарадской рады ўчора сабралася баранавіцкая эліта. Прысутнічаюць пан стараста Пжэпалкоўскі і бурмістр Мацкевіч. Заля, прыбраная зелянінай, пачынае запаўняцца запрошанымі асобамі, што прадстаўляюць розныя пласты грамадства. Ёсць прадстаўнікі шляхты, вайсковага камандвання, самакіравання, чыгункі, розных інстытутаў. Нарашце прыбыў генерал Гжмот-Скатніцкі.

Сярод прысутных мы бачым лідскага бурмістра Багаткоўскага. Рэгіянальны аркестр у трохі ўкраінізаваных строях, які складаецца з жыхароў вёскі Пашкоўцы, грае без перапынкаў простыя рэчы з багатага скарбу беларускай музыкі.

А 13.20 прыбывае з Навагрудка пан ваявода Бечковіч, пратэктар выставы, і распачынае мерапрыемства. Пачынае казаць стараста Пжэпалкоўскі, які ў працяглай прамове, насычанай верай у будучыню, ахарактарызаваў мэты выставы, значнасць і гістарычны далягляд. Прынамсі, ён адзначыў наступнае. Кола людзей добрай волі, на чале са старастам Пжэпалкоўскім, у сакавіку стварылі Рэгіянальны камітэт у Баранавічах, які ў хуткім часе распрацаваў манаграфічны раздел. Яго мэтай было стварэнне дакладнай манаграфіі Баранавіцкага павету, а найперш гістарычнага раздзелу. У гэты ж час ваяводскі камітэт падтрымкі народнага промыслу на чале з ваяводай Бечковічам ды Навагрудзкім краязнаўчым камітэтам пачаў падрыхтоўку да наведвання Міжнароднай выставы камунікацыі і турыстыкі ў Познані. І сама сабой з’явілася ідэя зладзіць выставу ў Баранавічах, на падставе якой можна было б пазней стварыць рэгіянальны музей.

З сабраных матэрыялаў з манаграфічнага і статыстычнага раздзелаў ужо цяпер можна чэрпаць поўнымі гарсцямі бясцэнныя гістарычныя веды. Акрамя таго, выстава мае важнае гандлёвае значэнне, бо знаёміць прыезжых і тутэйшых людзей з прамысловасцю Баранавіцкага павета. Дарэчы, народны промысел выйшаў са сціплых рамак хатніх патрэбаў і задавальняе мастацкія патрэбы, што спалі ў людскіх душах. На заканчэнне прамовы стараста Пжэпалкоўскі выкрыкнуў удзячныя словы ў гонар прэзідэнта Рэчы Паспалітай і маршалка Пілсудскага.

Наступным узяў слова бурмістр Мацкевіч, які падкрэсліў значэнне выставы для Баранавіч. Ён сцвярджае, што такая выстава будзе мастом паміж горадам і вёскай. Адзначае між іншым ролю ваяводы Бечковіча, якія падтрымлівае любыя праявы рэгіянальнага руху. У заканчэнні прамовы Мацкевіч выкрыкнуў удзячныя словы ў гонар пана ваяводы.

Пасля выступіў натарыус Даноўскі, кіраўнік Польская Маці Школьнай і Камітэту выставы. Ён падкрэсліў значнасць рэгіянальнага руху, які праз веды пра бліжэйшыя ваколіцы вучыць любіць увесь край. Такім недасяжным прыкладам рэгіянальнай літаратуры для нас з’яўляецца Адам Міцкевіч, вялікі сын гэтай зямлі. Падкрэсліваючы нязломную энергію старасты Пжэпалкоўскага, Даноўскі выказаў яму словы падзякі.

Напрыканцы ваявода Мацкевіч у кароткай, але моцнай прамове дадаў імпэту арганізатарам выставы, зычачы ім далейшага поспеху. Баранавічы – гэта вельмі малады горад, але яго ваколіцы маюць вялікую гістарычную спадчыну. Кожная такая выстава мае значэнне не толькі для свайго рэгіёну, але і для ваяводства і ўсіх Усходніх Зямель.

Потым пан ваявода ў таварыстве запрошаных гасцей падаўся ў будынак гімназіі, дзе знаходзілася выстава. Тут прафесар Пазняк палымяна расказаў аб выставе, пасля чаго ваявода накіраваўся яе глядзець. Перад будынкам хор з Новай Мышы праспяваў колькі песен. Пасля наведвання выставы, якую мы апішам ў наступных нумарах, госці пайшлі абедаць у сад Клубу паляўнічых. Гэтак адбылася такая мілая і рэдкая ўрачыстасць адкрыцця рэгіянальнай выставы ў Баранавічах.

15 ліпеня

Чыгуначная катастрофа пад Будамі

11 ліпеня а 1.10 цягнік Лунінец-Баранавічы каля станцыі Буды наехаў на пераязджаючую праз рэйкі фурманку. У выніку быў забіты конь Ямільяна Козела, жыхара вёскі Вялікая Лотва. Машыністы пасля першай дапамогі завезлі самога Козела тым самым цягніком у баранавіцкі шпіталь.

Абвестка пра продаж амерыканскіх касілак для жніва. Газета Życie Nowogrodzkie ад 20.07.1930.

20 ліпеня

Працэс за права ўласнасці на землі мястэчка Баранавічы

Гучны цывільны судовы працэс, у якім разглядаецца права ўласнасці земляў, на якіх знаходзяцца Баранавічы, пачынаецца ў Навагрудскім акруговым судзе. Як вядома, большая частка земляў цяпер належыць Марыі Гурскай (дачкі Яна Развадоўскага, заснавальніка Баранавіч). Супраць яе выступае шафёр з Парыжу Маркевіч і іншыя пазоўнікі.

Працэс выклікаў вялікую цікавасць, як з-за вялікай вартасці аб’екту, так і з-за асобаў, якія судзяцца. Ён закранае вядомую ў Польшчы радзіну графаў Развадоўскіх, якія валодаюць сваёй маёмасцю на падставе дакументаў, выдадзеных ім у часы Расійскай імперыі.

Стральба

На полі паселішча Марысін (Молчадзкай гміны) 17 ліпеня падчас спрэчкі з-за кашэння жыта жыхар таго паселішча Андрэй Варона зрабіў 5 стрэлаў з рэвальверу ў бок Міхаіла Шалкевіча і Юзіка Ёўшы. У выніку Шалквіч быў лёгка паранены ў правы бок. Варона пасля стральбы збег у невядомым накірунку. За ўцекачом арганізавана пагоня.  

23 ліпеня

Наступствы буры ў Баранавіцкім павеце

19 ліпеня а 14 гадзіне праз павет прайшла бура з пярунамі, якая нанесла наступныя страты: у вёсцы Падлясейкі, Вольнаўская гміны, пасля ўдара маланкі згарэў хлеў вартасцю 500 злотых, у маёнтку Перхавічы, Моўчадзкай гміны, пярун ударыў у кароўнік, дзе на той час былі Міхась Захарка, Марцін Хворык і Уладзіслаў Зерман (жыхары в. Вярхлессе). Два першых былі забітыя на месцы, а Зерман быў паранены ў ногі, але цяпер яго жыццю нічога не пагражае. У цагельні ў Новым Двары, Новамышскай гміны, пярун ударыў у комін, адкуль патрапіў пад дах і паразіў двух работнікаў: Тэадора Афіжынскага, жыхара Лясной, і Уладзіслава Цярэшка, жыхара Ляхавіч, якія пасля таго як апрытомнелі, былі адвезеныя ў баранавіцкі шпіталь. 

24 ліпеня

Музею быць

Мы даведаліся, што ў Баранавічах магістрат і Гарадская рада рэальна дапамогуць Рэгіянальнаму камітэту ў стварэнні Рэгіянальнага музея. У бюджэце, аднагалосна ўхваленым магістратам і радай, на Гарадскі музей фігуруе сума ў 1500 злотых (субсідыя ў памеры 5000 злотых абяцана гораду на гэту мэту Лорэнцам, кіраўніком фонду дапамогі народнай культуры).

26 ліпеня

Ліквідацыя страйку на будоўлі аэрадрому

Страйк, што выбухнуў тыдзень таму сярод работнікаў, што працуюць на будаўніцтве аэрадрому LOPP (Ліга супрацьпаветранай і супрацьгазавай абароны. Аэродром LOPP знаходзіўся паміж сучаснымі уліцамі Тельмана і Першукевича) у Баранавічах – ліквідаваны. Работнікі прыступілі да працы на ранейшых умовах.

Рэйтан замест Ляхавіч

Грамадства, жадаючы ўшанаваць памяць Тадэвуша Рэйтана, унесла ўладам прапанову пераназваць станцыю Ляхавічы на Рэйтанава, а станцыю Ведзьма – на Ляхавічы. Спадзяемся, адміністрацыя прыхільна паставіцца да гэтай ініцыятывы.

Абвестка аб продажы механічных прыладаў. Газета Życie Nowogrodzkie ад 20.07.1930.

30 ліпеня

Абрабавалі жабрака

28.06 у паліцэйскі пастарунак у Малахоўцах звярнуўся Канстанцін Гранічны, 19-гадовы сляпы жабрак, які расказаў, што 27 ліпеня паміж вёскамі Багушы і Гайкаўцы на яго напаў невядомы і абрабаваў. Злачынца адабраў 100 злотых у манетах і банкнотах, а таксама асабістае пасведчанне жабрака, выданае Косаўскім стараствам.

Будоўля помніку паўстанцам 1863 году

Пад Мілавідамі ёсць магіла забітых у 1863 годзе паўстанцаў, а побач – магіла загінуўшых маскалей. Маскалі паставілі сваім прыгожы помнік, затое магіла паўстанцаў была дагэтуль занядбаная.

Думка аб пабудове помніка даўно існавала ў баранавіцкім старастве, але неяк не клеілася, пакуль цяперашні стараста Пжэпалкоўскі не паставіў гэтую справу на рэальныя рэйкі.

Як мы даведаліся, ужо існуе зацверджаны праект помніку і ён будзе вельмі эфектны: чатыры калоны з крыжам у сярэдзіне, а пад помнікам, у металічнай труне – прах паўстанцаў. Будаўніцтва помніку павінна пачацца яшчэ сёлета. 

Кіно з гукам

Кінатэатр Apollo у Баранавічах будзе перабудаваны пад гукавое кіно. Акрамя яго ўжо ў бліжэйшыя дні пачнецца паказ кіно з гукам у залі пажарнай каманды. Кіраўніцтва Публічных работ дае дазвол на паказ гукавога кіно, пасля некаторых пераробак у памяшканні пажарнікаў.

Такім чынам хутка будзем мець адразу два кінатэатры з гукам, што прывядзе да канкурэнцыі і, магчыма, паляпшення ўмоваў прагляду фільмаў.

Новыя жыдоўскія выданні

Хутка з’явіцца ў Баранавічах новы жыдоўскі тыднёвік пад назвай “Nasza trybuna” пад кіраўніцтвам раднага Л. Вараб’ёўскага, пры супрацы І. Курынца. Гэта будзе рэгіянальнае выданне.

Як стала вядома, пэўная група жыдоў таксама плануе выдаваць “Baranowiczer Woch”, першы нумар якога павінен выйсці ў аўторак 3 жніўня. Як на Баранавічы, гэта надзвычайны ўраджай на газеты ў гэтым “агурэчным сезоне”.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Чэрвень 1930. Газэты пра Баранавічы

Вуліца Шаптыцкага (цяпер Савецкая). Даваенная польская паштоўка

Życie Nowogródzkie

1 чэрвеня

Ад рэгіянальнай выставы да рэгіянальнага музея

28 мая ў канферэнц-зале баранавіцкага стараства сабраліся сябры падкамісій, каб падрабязна абмеркаваць праект запланаванай на ліпень «Рэгіянальнай выставы» ў Баранавічах.

Кожны з кіраўнікоў падрабязна расказаў, што збіраецца размясціць у сваім аддзеле. Агульны характар выставы прадставіў пан стараста, які вёў гэта мерапрыемства, і прэзідэнт рэгіянальнага павятовага камітэта. Кіраўнікі аддзелаў назвалі прозвішчы людзей, якіх плануюць запрасіць у свае падкамісіі.

«Рэгіянальная выстава» ў Баранавічах павінна прадставіць дасягненні як гаспадарчыя, так і культурна-асветніцкія, а таксама помнікі гісторыі. Асабліва багатым будзе этнаграфічны і сельскагаспадарчы аддзел, а таксама геаграфічны. 

Лозунг выставы: «Праз рэгіянальную выставу прыйсці да стварэння рэгіянальнага музея».

Такі музей – вельмі наспелая патрэба для горада з насельніцтвам 30 тысяч чалавек і чатырма школамі.

5 чэрвеня

Скандал у гімназіі Шуліцкай у Баранавічах

У свой час частка бацькоў навучэнцаў гімназіі Шуліцкай ухваліла аднаразовую выплату ў памеры 50 злотых на будаўніцтва новага будынка. Частка бацькоў выплаціла гэтую квоту, а частка менш заможных – не можа выканаць гэтага «абавязку». І вось напярэдадні экзаменаў дырэкцыя школы пагражае вучням, чые бацькі не сплацілі 50 злотых, не выдаць пасведчанні аб заканчэнні навучальнага года. Гэтым скандалам зацікавілася мясцовая адміністрацыя, і цяпер справа знаходзіцца ў пракуратуры.

Абвестка пра паказ фільма “Першае каханне Касцюшкі” ў газеце Życie Nowogrodzkie ад 1.06.1930.

11 чэрвеня

Цікавыя раскопкі

У доме Банеўскага ў Баранавічах, які быў куплены ў графа Раствароўскага, падчас капання зямлі на глыбіні аднаго метра знайшлі вогнестойкі сейф. Адразу ж па горадзе разляцелася чутка аб неверагодных скарбах. На жаль, калі паліцыя адкрыла сейф, усіх чакала расчараванне, бо там былі толькі больш-менш важныя асабістыя дакументы графа Раствароўскага.

Замаскіраваныя парэшткі ўлана

8 чэрвеня за сто метраў ад вёскі Дубава, гміны Дарава, знайшлі схаванае ў жыце цела жаўнера баранавіцкага 26 уланскага палка Стэфана Вайцешыка, пасечанага ўласнай шашкай. Яго парэшткі былі замаскіраваныя. Лекары канстатавалі, што ён памёр ад больш за 30 рэзаных ран. Паліцыя праводзіць следства па гэтай таямнічай справе. (14 чэрвеня газета напісала, што ў забойстве падазраецца швагер улана – Ігнат Шчыпёр, які прыязджаў да Вайцешыка па пытаннях падзелу маёнтка).

13 чэрвеня

Расстрэл грознага бандыта

Некалькі дзён таму ў баранавіцкіх лясах недалёка ад палігона Лясная затрымалі дэзерціра Канавала, які напярэдадні напаў з мэтай рабунку на беднага селяніна і застрэліў яго. Канавала жандармерыя адвезла да вайсковага суда ў Брэст, дзе ён і атрымаў вырак. Ён быў пазбаўлены ўсіх правоў, звольнены з войска і прыгавораны да расстрэлу. Абаронца звярнуўся да пана прэзідэнта з просьбай дараваць жыццё Канавалу, але прэзідэнт не знайшоў матываў яе задаволіць і на наступны дзень вырак быў прыведзены ў выкананне. 10 чэрвеня, а 6-й гадзіне раніцы, Канавала вывелі з камеры і ў прысутнасці ксяндза даставілі на места пакарання. Там яго чакала рота салдат на чале з афіцэрам. Пасля таго як пракурор зачытаў вырак, адбылася экзэкуцыя, пасля чаго Канавал паваліўся, забіты некалькімі кулямі. Яго пахавалі на месцы расстрэлу.

19 чэрвеня

Няшчасны выпадак

16 чэрвеня са станцыі Ляхавічы фурманкаю ехаў Адам Рапейка, жыхар Лунінецкага павета. Тым часам са станцыі вяртаўся аўтамабіль. Конь Рапейкі спалохаўся і вывернуў воз. Рапейка зваліўся з воза, і так няўдала, што на месцы памёр. Аўтамабіль з’ехаў, і ніхто не заўважыў ні нумара яго, ні гаспадара. Следства праводзіць паліцыя пастарунка ў Мядзведзічах.

Абвестка пра паказ фільма “Erotikon” у газеце Życie Nowogrodzkie ад 28.06.1930.

26 чэрвеня

Грамадскае разуменне

Атрымалася, што Камітэт, які арганізуе Рэгіянальную выставу, ведае аб скарбах, якія знаходзяцца на тэрыторыі павета, але, калі надыходзіць час адкрыцця выставы, яе паліцы ззяюць пусткай. Мясцовыя людзі, якія абяцалі паказаць свае каштоўныя, нават вельмі каштоўныя экзэмпляры, выявіліся самалюбамі і… не даюць іх на выставу, хаця гарантыя і ахова тых вартых рэчаў ім была абяцаная. Хутчэй за ўсё, як звычайна бывае, трэба проста спачатку атрымаць толькі першыя экспанаты, каб паказаць шлях іншым.

Таму мы з прыемнасцю называем людзей, які першымі адгукнуліся на просьбу кіраўнікоў Рэгіянальнай выставы. Пані Слізень з Вольна, пані Рэйтан з Грушаўкі, пані Шалевіч, пані Дабравольская з Браслаўшчыны, палкаўнічыха Гарчыцка, пан пасол Рдултоўскі з Чэрніхава перадалі на выставу свае каштоўныя экспанаты.

Лічым, што за іх прыкладам пойдуць іншыя і нічога з таго вартага, што ёсць у нашым рэгіёне, не будзе забыта.

Звяртацца трэба да 1 ліпеня да пана Альфрэда Брушкевіча, кіраўніка бюро сейміка, які знаходзіцца ў  баранавіцкім старастве. 

Выстава павінна адкрыцца 6 ліпеня, таму часу няшмат для размяшчэння незарэгістраваных экспанатаў у экспазіцыі. Таксама мы даведаліся, што будзе выдадзены каталог выставы.

27 чэрвеня

Пярун забіў чалавека падчас жахлівай буры над баранавіцкім краем

Учора прайшла над Баранавічамі і ваколіцамі жахлівая бура з навальніцай. Пярун два разы ўдарыў у будынак баранавіцкага стараства, знішчыўшы электрычныя засцерагальнікі ў некалькіх пакоях. Каля вёскі Асосы (Мядзведзіцкая гміна) пярун забіў 80-гадовага Вінцэнта Асоса і параніў 72-гадовага Адама Татарыновіча, якога, на шчасце, удалося вярнуць да жыцця.

На тэрыторыі Баранавіцкага павета выбухнула некалькі пажараў ад удару маланкі. Напрыклад, у Моўчадзі згарэў адзін дом, у Рачканах – хлеў, у Ляхавічах – згарэў цэлы двор з гаспадаркай, у Мядзведзічах – хлеў Язэпа Сарокі.

29 чэрвеня

Будаўніцтва прафесійных школ

Пасля візітаў школьных інспектараў Міністэрства асветы пастанавіла вылучыць сродкі для будаўніцтва ў Баранавічах будынкаў гандлёвай і тэхнічнай школаў. Для заканчэння будоўлі гандлёвай школы выплацяць 40000 злотых і 30000 на пачатак будаўніцтва тэхнічнай школы. Гэткім чынам горад атрымае яшчэ адзін школьны гмах – тэхнічнай школы, што цяпер месціцца ў сярэдняй школе, якая не адпавядае намаганням вучняў.

Будынак тэхнічнай школы будзе пабудаваны на вуліцы Каляёвай (цяпер Вільчкоўскага), на пляцы, які быў падараваны дзяржаве Гурскімі.

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы

Травень 1930. Газэты пра Баранавічы

Першамайская дэманстрацыя 1935 года ў Баранавічах. Фота: сямейны архіў Алеся МОРГУНА

Robotnik (орган Польскай партыі сацыялістычнай PPS)

11 мая

Напад паліцыі на першамайскую дэманстрацыю

У Баранавічах адміністрацыя і паліцыя зноў здзейснілі беззаконне і гвалт. Таварыш Юзік Мачай за раздачу ўлётак да 1 мая быў дастаўлены ў пастарунак паліцыі і там нейкі час пратрыманы. Праграму святкавання, якую перадалі ў друкарню, забараніла друкаваць паліцыя. Для сённяшніх уладаў характэрна, што рашэнне «друкаваць ці не друкаваць» паліцыя некалькі разоў змяняла, кожны раз паведамляючы гэта друкарам. Нарэшце а другой гадзіне ночы канчаткова паведамілі, што ўлёткі нельга друкаваць. Цікава, якім законам карыстаецца паліцыя, калі вырашае «легальнасць» і забарону на друк улётак?

1 мая, нягледзячы на дазвол уладаў ваяводства на правядзенне вулічнай акцыі ў Баранавічах, паліцыя ачапіла Баранавічы, забараняючы маніфестантам уваходзіць у горад і рассейваючы іх; нават фурманкі, якія накіроўваліся ў Баранавічы, заварочвалі і загадвалі людзям вярнуцца дадому.

Нашых паплечнікаў з сельскіх камітэтаў, якія ішлі на святкаванне 1 мая з сямю сцягамі, паліцыя разагнала каля горада і не пусціла ў Баранавічы. У бок тых маніфестантаў паехаў на аўто асабіста пан Пржэпалкоўскі, баранавіцкі стараста, са шматлікімі паліцыянтамі.

Насуперак усяму ў Баранавічах было вырашана арганізаваць парад пад адкрытым небам.

Калона сфармавалася з музыкамі ў першых шэрагах. У ім прынялі чальцы PPS, «Бунд», Poale Sjon, Zukunft і прафсаюзны камітэт са сваім сцягам. Шэсце рушыла па вуліцах з песнямі і музыкай.

На рынку (цяпер раён паміж вуліцамі Прытыцкага, Горкага, Чырвонаармейскай і Гагарына) прамаўлялі Мачай, Гліёт, Лідоўскі і Краўчук. Пастанова PPS была прынятая аднагалосна. Сабралася больш за 3000 чалавек, якія пачалі скандаваць «прэч маршала Пілсудскага з фашысцкім урадам».

Пасля мітынгу шэсце накіравалася на спортпляцоўку каля будынка Jutrzni, дзе выступаў таварыш Мачай, асудзіўшы беззаконне паліцыі, што не пусціла мірных маніфестантаў на першамайскую дэманстрацыю.

Пасля гэтых словаў намеснік старасты запатрабаваў скончыць акцыю і забараніў далейшыя прамовы. Конная паліцыя рушыла на натоўп, збіваючы мірных людзей, топчучы жанчын і нават дзяцей. Таварыш Мачай энергічна запратэставаў супраць незаконнага разгону мірнай дэманстрацыі, у адказ на гэта намеснік старасты загадаў паліцыі дзейнічаць яшчэ больш жорстка. 

Натоўп, раззлаваны бяспраўем паліцыі, таксама ўзбудзіўся. І невядома, чым бы ўсё гэта скончылася, каб не ўмяшальніцтва таварыша Мачая і заспакаенне ім прысутных. Абурэнне дзеяннямі паліцыі сярод людзей вялікае.

Kurjer Warszawski

21 мая

Жахлівая бура

Недалёка ад горада Баранавічы 19 мая адбылася жудасная прыродная катастрофа. У гэты дзень неба ў ваколіцах пацямнела і пачалася навальніца, падчас якой выпаў град памерам з курынае яйка. Пасевы былі знішчаны. Вялікая шкода нанесена садам. Пасля пачалася жудаснага залева. Вада на палях дасягала ўзроўню па пас чалавека. Найбольш пацярпелі маёнткі Фларыянава, Каржанеўка і Тэафілі, а таксама вёскі Кавалі, Краглі, Пранчакі, Пашкі, Навасёлкі і Падлессе.

Бура з градам прайшлася таксама над Стаўпецкім і Наваградскімі паветамі. Стараста Баранавіцкага павета, што найбольш пацярпеў ад непагоды, звярнуўся да ўрада з просьбай выдзеліць 200000 злотых для неадкладнай дапамогі людзям, якія пацярпелі ад стыхійнага бедства.

Паводле неправеранай інфармацыі, падчас буры ў Баранавіцкім павеце былі і людскія ахвяры.

Gazeta Polska

24 мая

Пошукі парэшткаў Рэйтана

У Ляхавічах Баранавіцкага павета паўстаў грамадскі камітэт, які займаецца пошукамі праха Тадэвуша Рэйтана і ўсталяваннем памятнай табліцы альбо помніка яму. Дагэтуль невядома, дзе спачывае вялікі патрыёт. Па некаторых версіях – Рэйтан быў пахаваны ў былым парафіяльным касцёле ў Грушаўцы, які ў 1857 годзе перадалі праваслаўнай царкве.

Illustrowany Kurjer Codzienny

29 мая

Прадам карусель ланцуговую на 14 месцаў, арэлі амерыканскія, малаўжываныя. Па вельмі мілай  цане. Пішыце: Баранавічы, вул. Шасовая (цяпер Брэсцкая), 154, Ян Семянюк.

Купон для атрымання 2 квікоў у баранавіцкім кінатэатры LONGINUS з часопіса Kino dla Wszystkich

Глядзіце агляды газэт за іншыя гады і месяцы